Το φεστιβάλ για τον Κ. Καβάφη με τίτλο «Archive of Desire», που διοργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση περιλάμβανε performances, συναυλίες, εγκαταστάσεις, προβολές, ένα μαραθώνιο ποίησης και ομιλίες από συνολικά 80 συμμετέχοντες σε 10 διαφορετικούς χώρους. Διήρκεσε από τις 28 Απριλίου μέχρι τις 6 Μαϊου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Αμερική. Με αφορμή την επέτειο των 160 ετών από τη γέννησή του, το Ίδρυμα Ωνάση παρουσίασε στην Νέα Υόρκη, ένα μεγάλο, πολυθεματικό φεστιβάλ, που ανέδειξε τον παγκόσμιο αντίκτυπο της ποίησης και του έργου του. Στο πλαίσιο της διοργάνωσης που έφερε τον τίτλο «Archive of Desire» παρουσιάστηκαν performances, συναυλίες, εκθέσεις, ένας μαραθώνιος ποίησης αλλά και εγκαταστάσεις από συνολικά 80 συμμετέχοντες σε 10 διαφορετικούς χώρους.
Ήταν μια ευκαιρία να αξιολογήσουμε ξανά την ποίησή του, να ακούσουμε τους στίχους του στην μητρόπολη των ΗΠΑ. Το φεστιβάλ που διοργανώθηκε στη Νέα Υόρκη, έδωσε την ευκαιρία σε καλλιτέχνες που γνώριζαν αλλά και δεν είχαν ακούσει ποτέ για τον Κωνσταντίνο Καβάφη, να μελετήσουν το έργο του, να εμπνευστούν από αυτό και να δημιουργήσουν στη συνέχεια κάτι καινούργιο, εντυπωσιακό. Άνοιξαν έτσι ένα γόνιμο διάλογο με τον Αλεξανδρινό ποιητή, επιβεβαιώνοντας την επιδραστικότητά του, την οικουμενικότητά του, την απευθείας συνομιλία του με την εποχή μας, αλλά και τις διαφορετικές, απροσδόκητες οπτικές που μπορούν να υπάρξουν για το έργο του.
Η χειροποίητη παράσταση της Sister Sylvester για την Κωνσταντινούπολη του Καβάφη
Η Sister Sylvester, μελέτησε το Αρχείο Καβάφη στην Αθήνα και ενθουσιάστηκε από το ημερολόγιο που είχε κρατήσει ο ποιητής, όταν ο ίδιος και η οικογένειά του εγκατέλειψαν εσπευσμένα την Αλεξάνδρεια, αναχωρώντας με πλοίο για την Κωνσταντινούπολη το 1882. Είναι ανολοκλήρωτο, αλλά περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στοιχεία από την περίοδο, που ο Καβάφης έμεινε στην πόλη. Ο ίδιος το ονόμασε Κωνσταντινοπολιάδα.
Αυτό ήταν στο επίκεντρο της καθηλωτικής παράστασης που παρουσίασε η Βρετανίδα καλλιτέχνις με τίτλο «Constantinopoliad, an Epic»στο National Sawdust. Ήταν μια performance που συνδύαζε διαφορετικά μέσα: Το κοινό διάβασε ανά ζευγάρια τα εντυπωσιακά χειροποίητα καλλιτεχνικά βιβλία που ετοίμασε η Sister Sylvester, άκουσε την υποβλητική μουσική της Αιγύπτιας Νάντα Ελ Σάζλι, ενώ παράλληλα γίνονταν προβολές σε οθόνες. Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία όπου η αφήγηση και το καμπαρέ συνάντησαν την ανακάλυψη ενός ξεχασμένου θησαυρού σε ένα αναγνωστήριο.
«Ο Καβάφης δίνει τον τίτλο Κωνσταντινοπολιάδα στο συγκεκριμένο ημερολόγιο, σαν να επρόκειτο να γίνει η Οδύσσεια, η Ιλιάδα, ή κάποιο άλλο σπουδαίο ποίημα. Έχει αυτή δηλαδή την εντυπωσιακή εφηβική υπεροψία. Ξεκινά λοιπόν να κρατά ημερολόγιο και τις πρώτες μέρες έχει αυτές καταπληκτικές περιγραφές του τι συμβαίνει γύρω του και πάνω στο πλοίο. Και μετά οι σημειώσεις του στο ημερολόγιο σταδιακά μειώνονται. Υπάρχουν όλες αυτές οι άδειες σελίδες. Υπάρχουν αυτές οι απόπειρες για ποιήματα που προφανώς δεν του αρέσουν και τα μουντζουρώνει και μετά υπάρχουν απλά σχισμένες σελίδες και συνεχόμενες λευκές σελίδες. Αυτό με οδήγησε να σκεφτώ για τις απουσίες στα αρχεία. Για αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο στη ζωή του Καβάφη δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία αλλά είναι φανερά μια πολύ σημαντική περίοδος γι’ αυτόν καθώς ανακαλύπτει ποιος πραγματικά είναι σε αυτή τη νέα πόλη. Αυτό θα επανέλθει για να διαμορφώσει την ποίησή του πολύ αργότερα. Αλλά για αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο, δεν έχουμε πολλά στοιχεία» επισημαίνει η performer.
Τι θα ήθελε να κρατήσει το κοινό από αυτό το πρωτότυπο πολυθέαμα, που απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις των συμμετεχόντων;
«Αυτό που προσδοκούμε είναι το κοινό να μην μάθει μόνο πράγματα για τον Καβάφη αλλά επίσης ποιος ήταν ο Καβάφης στη διαδρομή του στην συγκεκριμένη χρονική περίοδο όταν τα πάντα γύρω του άλλαζαν. Αναφέρομαι στην ανταλλαγή των πληθυσμών. Στο κάψιμο του αρχείου του Μάγκνους Χίρσφελντ από τους Ναζί. Συνέβαιναν όλα αυτά τα γεγονότα. Ο E. M. Φόρστερ είχε πει την περίφημη φράση για τον Καβάφη ότι ήταν ένας κύριος «απολύτως ακίνητος σε ελαφρήν απόκλιση προς το σύμπαν». Σ’ αυτό που καταλήγουμε μέσα από αυτή την παράσταση είναι ότι ίσως δεν ήταν ο Καβάφης ακίνητος σε απόκλιση προς το σύμπαν αλλά ότι το σύμπαν γύρω του άλλαζε και αυτός παρέμενε στη θέση που ήταν. Οπότε ελπίζουμε το κοινό να πάρει μαζί του φεύγοντας κάτι που έχει να κάνει με τη δυσκολία να κοιτάς, να ανατρέχεις σε άλλες εποχές και την πιθανότητα αυτές οι εποχές να μην είναι σαν τη δική μας».
Το mural των Nick Cave και Bob Faust και η προσδοκία για μια καλύτερη κοινωνία του Καβάφη
Με αφετηρία ένα απόσπασμα από το ποίημα «Κρυμμένα» του Κωνσταντίνου Καβάφη, («Κατόπι — στην τελειοτέρα κοινωνία - κανένας άλλος καμωμένος σαν εμένα βέβαια θα φανεί κι ελεύθερα θα κάμει»), ο Nick Cave και ο Bob Faust συνδημιούργησαν το έργο «Lit 2023» στον εξωτερικό τοίχο του National Sawdust στο Μπρούκλιν. Οι δύο δημιουργοί συνέδεσαν την σημερινή ανθρώπινη επισφάλεια με την ελπίδα για πρόοδο της ανθρωπότητας και την ενδυνάμωση της κοινωνίας στο μέλλον.
Οι προφητικοί στίχοι του Αλεξανδρινού ποιητή συναντούν τα soundsuits, τα περίφημα ηχητικά κοστούμια-γλυπτά του Cave, τα οποία έχουν να κάνουν με τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, τις πολιτικές και κοινωνικές διεκδικήσεις και μετρούν ήδη τρεις δεκαετίες. Ο Cave συνέλαβε αρχικά τα soundsuits του, ως καμουφλάζ στο μέγεθος του εκάστοτε σώματος, δημιουργώντας ένα δεύτερο δέρμα, το οποίο αποκρύπτει το φύλο, τη φυλή και την κοινωνική τάξη του ατόμου που το φοράει, και υποχρεώνοντας τον θεατή να το κοιτάξει χωρίς προκατάληψη. Το soundsuit δεν λειτουργεί ως πανοπλία αλλά ως δίοδος για να ξεκλειδώσει κανείς πλήρως την έκφρασή του.
Ο Faust συνεργάστηκε με τον Cave προκειμένου να επιλέξουν μια εικόνα ενός soundsuit του 2003 και να την εντάξουν σε αυτό το μεγάλης κλίμακας δημόσιο έργο τέχνης. Η ενσωμάτωση αυτής της ανθρωπόμορφης αναπαράστασης αποτελεί μια μεταφορά για το πώς ένα μεμονωμένο σώμα μπορεί μεν να είναι προσδεμένο σε έναν συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, αλλά με επιμονή και σκληρή δουλειά μπορεί τελικά να απελευθερωθεί από τα τείχη που το περιορίζουν εντός τους.
Στην τοιχογραφία λοιπόν συναντιούνται δύο καλλιτέχνες που αρθρώνουν ένα αντίστοιχο αίτημα σε δύο διαφορετικές εποχές. Ο σπουδαίος Αμερικανός καλλιτέχνης ενδιαφέρεται πολύ για τη δημιουργία έργων με έντονο κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο, που είναι ανοικτά και προσβάσιμα στην ευρύτερη κοινότητα: «Τα ηχητικά μου κοστούμια (soundsuits) έχουν προέλθει από το πολιτικό πεδίο και σχετίζονται με την ανισότητα και την κοινωνική αδικία. Αποκρύπτουν με έναν τρόπο το φύλο, τη φυλή, την κοινωνική τάξη του ατόμου που τα φοράει, υποχρεώνοντας το θεατή να τα κοιτάξει χωρίς προκατάληψη. Πιστεύω ότι το εντυπωσιακό τώρα σε σχέση με αυτό το έργο τέχνης, με αυτή την τοιχογραφία που παρουσιάζεται στο National Sawdust, είναι ότι δεν βρίσκεται μέσα στο κτίριο. Είναι στον εξωτερικό του τοίχο. Είναι σαν να αντιστρέφουμε με έναν τρόπο την ικανότητα να προσφέρουμε τέχνη στον κόσμο, στην κοινότητα. Ταιριάζει με την κοινωνική πρακτική που μας ενδιαφέρει. Δηλαδή πώς φτιάχνουμε έργα που να είναι πιο προσβάσιμα σε μια ευρύτερη κοινότητα».
Ο Bob Faust μας εξήγησε τον τρόπο που εργάζονται και την εμπειρία που θέλουν να δημιουργήσουν με τα έργα τους: «Θα έλεγα ότι το έργο και των δύο καλλιτεχνών, του Νικ και του Καβάφη, έχει να κάνει με το να μπορούμε να βλέπουμε τον άλλο δίπλα μας να επιτρέπουμε στον άλλο να δει τον εαυτό του. Είναι οι τέλειοι στίχοι (του Καβάφη) που μπορεί να συνδυάσει κάποιος με την εικονοποιία της τοιχογραφίας. Αφορά τον καθένα. Αφορά τους πάντες. Μπορούν να δουν τον εαυτό τους σε αυτό το έργο. Ένα από τα πράγματα λοιπόν που κάνουμε πάντα είναι ότι από την στιγμή που υπάρχει μια ιδέα, ξεκινάμε να μελετούμε το χώρο να βλέπουμε ποιος και με ποιο τρόπο βιώνει κάτι. Μετά αναπτύσσουμε μαζί αυτό που χρειάζεται. Δημιουργούμε λοιπόν μια συνολική εμπειρία. Δεν παραδίδουμε απλά ένα έργο τέχνης. Παραδίδουμε μια εμπειρία».
Το λυρικό-αισθησιακό σύμπαν του Rufus Wainwright συναντά τον καβαφικό «Πολυέλαιο»
Στην γοτθική εκκλησία του Αγίου Θωμά, στην Πέμπτη Λεωφόρο φιλοξενήθηκε η κορυφαία εκδήλωση του φεστιβάλ, η συναυλία με τίτλο «Περιμένοντας τους Βαρβάρους». Παρουσιάστηκαν σε παγκόσμια πρεμιέρα, νέες μουσικές συνθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, που επικεντρώνονταν στην ποίηση του Καβάφη και σε ζητήματα όπως η αγάπη, η απώλεια, ο πόθος και η λαχτάρα. Πλήθος κόσμου συνέρρευσε για να ακούσει πολλούς μουσικούς και καλλιτέχνες, ανάμεσά τους δύο μεγάλα ονόματα, την Laurie Anderson και τον Rufus Wainwright.
Με αφορμή το συγκεκριμένο πρότζεκτ, ο διάσημος Καναδοαμερικανός τραγουδοποιός μελέτησε αρκετά ποιήματα του Αλεξανδρινού ποιητή. Το πρώτο που διάβασε ήταν ο «Πολυέλαιος». Σ’ αυτό επέστρεψε κι αποφάσισε να το μελοποιήσει, συνδυάζοντάς το με το «Επήγα». Με τη βοήθεια στην ενορχήστρωση της Missy Mazzoli μάγεψε το κοινό με την εκφραστική φωνή του:
_«Ήρθα σε επαφή την ποίησή του πριν κάποια χρόνια. Δεν είμαι σε καμιά περίπτωση ειδικός, αλλά σίγουρα συνδέομαι με τις απόψεις του που έχει για το ρομαντισμό, τη σαγήνη και τις αισθησιακές απολαύσεις. Οπότε ναι, με αφορμή το συγκεκριμένο πρότζεκτ έκανα μια πιο διεισδυτική έρευνα και ήταν μια πραγματικά μια αποκαλυπτική εμπειρία. Η ιδέα της μουσικής μου ήρθε πολύ γρήγορα για αυτό το ποίημα, τον «Πολυέλαιο». Και στη συνέχεια απαγγέλω το ποίημα «Επήγα». Αισθάνομαι ότι το σύμπαν συμμάχησε για να συναντηθούμε, την στιγμή ακριβώς που έγραψα αυτό το κομμάτι». _
Ο Rufus Wainwright θεωρεί ότι ο Καβάφης είναι διαχρονικός, ενώ αντλεί μεγάλη δύναμη από την ποίηση στον απρόβλεπτο κόσμο που ζούμε:
Αυτό που μου αρέσει με τα ποιήματα του Καβάφη είναι ότι δεν μπορείς να καταλάβεις σε ποια εποχή ζει. Όπως σας είπα, τον ήξερα από παλιότερα, αλλά δεν ήμουν ποτέ σίγουρος αν ήταν αρχαίος ή σύγχρονος ποιητής. Δεν μπορούσα να προσδιορίσω την περίοδο που έζησε σε αντίθεση με άλλους, όπως για παράδειγμα τη Σίλβια Πλαθ, που καταλαβαίνεις σίγουρα ότι σχετίζεται με την δεκαετία του 1960. Αυτή είναι λοιπόν μια καλή στρατηγική γιατί με αυτόν τον τρόποδεν δεσμεύεσαι από την εποχή που ζεις. Γι’ αυτό πιστεύω, το επαναλαμβάνω, ότι υπάρχει σίγουρα μια διαχρονική ποιότητα στο έργο του. Το μαγικό με την ποίηση είναι ότι μπορεί να μην έχει σημασία για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ξαφνικά διαβάζεις ένα ποίημα, έναν στίχο, κάτι μικρό και η ζωή σου αλλάζει ολοκληρωτικά για πάντα. Η ποίηση έχει αυτή την παράξενη δύναμη να είναι εντελώς ασήμαντη τη μια στιγμή και πανίσχυρη την ακριβώς επόμενη. Οπότε λειτουργεί εντελώς απρόβλεπτα. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι καλό στον απρόβλεπτο κόσμο που ζούμε».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ Πέτρος Κλαμπάνης και τα φαντάσματα του Καβάφη
Στην ίδια συναυλία, ο Πέτρος Κλαμπάνης, ο Έλληνας κοντραμπασίστας με τη μεγάλη διεθνή πορεία, συνεργάστηκε με την Helga Davis, μια από τις πιο σημαντικές performing artist της Νέας Υόρκης για τη σύνθεση και την ερμηνεία του έργου «Cavafy Ghost». Η μουσική σύνθεση στηρίζεται σε επτά ποιήματα του Αλεξανδρινού ποιητή και είναι ένα κολάζ, επίκληση στο πνεύμα του Καβάφη. Το «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» και το «Επέστρεφε» ακούστηκαν στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης στους θεατές.
«Από την αρχή επειδή ξέραμε ότι αυτός ο χώρος έχει έναν πολύ ιδιαίτερο χαρακτήρα, είναι ένας μυσταγωγικός χώρος, η διάθεσή μας ήταν να δημιουργήσουμε κάτι που θα έχει meditative χαρακτήρα, να είναι αρκετά εσωτερικό, χωρίς όμως να γίνει πλαδαρό. Είναι ένα αρκετά δυναμικό έργο. Θέλουμε να αποτυπώσουμε όσο μπορούμε τη μοναδικότητα του κόσμου του Καβάφη. Ξέρουμε ότι πρόκειται σχεδόν για έναν άθλο. Ήταν ένας πολύ ιδιαίτερος καλλιτέχνης, που έζησε μια πολύ ιδιαίτερη ζωή. Μεγαλώνοντας στην Ελλάδα, γνωρίζω το έργο του από τα παιδικά μου χρόνια, οπότε όλο αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Είναι ένας άθλος, μια πρόκληση για μένα. Θέλουμε λοιπόν να τιμήσουμε το έργο του με έναν τρόπο αντάξιο του δικού του έργου. Δηλαδή δημιουργώντας κάτι καινούργιο να τιμήσουμε το δικό του έργο».
Η Εύη Καλογηροπούλου συναντά τον Καβάφη στη σημερινή Αλεξάνδρεια
Στο πλαίσιο της διοργάνωσης παρουσιάστηκαν στο New Museum μια σειρά από οπτικά ποιήματα που στοχεύουν να διερευνήσουν την κινηματογραφική διάσταση της καβαφικής γλώσσας. Στην ενότητα λοιπόν «Visual Cavafy», η Εύη Καλογηροπούλου παρουσίασε τη μικρού μήκους ταινία «Αλεξάνδρεια». Η βραβευμένη στις Κάννες σκηνοθέτρια ταξίδεψε στη μυθική πόλη, εμπνεύστηκε από το σύγχρονο αστικό τοπίο, τους κατοίκους της και τη διαρκή παρουσία του Καβάφη στους δρόμους της.
Η δημιουργός αφουγκράζεται την Αλεξάνδρεια, πιάνει το σφυγμό της, αποτυπώνει τη μελαγχολία, την παρακμή και τα αδιέξοδά της. Συνδυάζει παραδοσιακά αιγυπτιακά τραγούδια με συνθέσεις του Έλληνα ράπερ Νέγρου του Μοριά, πάντα με βάση τα καβαφικά ποιήματα, δημιουργώντας μια εκπληκτική ατμόσφαιρα, στην οποία πρωταγωνιστούν η πόλη και οι άνθρωποί της:
«Η Αλεξάνδρεια είναι αρκετά διαφορετική από αυτό που μου είχαν περιγράψει, άνθρωποι που έμεναν εκεί πριν κάποια χρόνια. Για μένα είναι μια πολύ όμορφη πόλη με πολλά στρώματα, με πολλά επίπεδα. Αυτό που μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, που μου άρεσε πολύ στην Αλεξάνδρεια ήταν οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι επίσης που δούλεψα μαζί. Το κινηματογραφικό μου συνεργείο ήταν όλοι Αιγύπτιοι. Έχουν αυτή την ανάγκη να κάνουν σινεμά, το οποίο ήταν το πιο όμορφο πράγμα γιατί ήταν πολύ βοηθητικοί, ήταν πολύ μέσα στη διαδικασία, που κάποιοι τελικά έπαιξαν στην ταινία. Ήθελα να τους καταγράψω. Οπότε το πιο ωραίο στην Αλεξάνδρεια είναι οι άνθρωποι» μας εξήγησε η σκηνοθέτρια.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Στο φιλμ, η Αλεξάνδρεια του χθες συναντά την Αλεξάνδρεια του σήμερα σε ένα σετ όπου ο χρόνος μοιάζει παγωμένος και οι άνθρωποι προσπαθούν να δραπετεύσουν. Τα πάντα τους κρατούν όμως αιώνια δεμένους στην ασφυκτική γοητεία της πόλης:
«Όταν πήγα εκεί αισθάνθηκα γιατί είναι και ένα λιμάνι, αυτή τη μελαγχολία για κάποιον που φεύγει. Στην αρχή είχα το μυαλό μου πιο πολύ ότι πρόκειται για ένα ζευγάρι. Τώρα το βλέπω και αλλιώς, καθώς βλέπω την ταινία. Οπότε ήθελα να κάνω κάτι για κάποιον που φεύγει και αφήνει κάποιον άλλο πίσω. Όπως και ο Καβάφης έφυγε και ξαναγύρισε. Είχε αυτή τη ανάγκη να ξαναγυρίσει στην πόλη, να πεθάνει εκεί. Πάντα για την Αλεξάνδρεια μίλαγε, παρόλο που ταξίδεψε σε πολλές χώρες. Όταν πήγα λοιπόν εκεί, ένιωσα από τις ιστορίες και τους ανθρώπους ότι κάποιος φεύγει. Υπάρχει κι ένα έμμεσο σχόλιο στη μετανάστευση. Το είδα κάπως αλλιώς λοιπόν, πολύ αφαιρετικά ως μια ιστορία αγάπης, ότι κάποιος μένει πίσω και του λέει σε παρακαλώ ξαναγύρισε. Γι’ αυτό υπάρχει ένα τραγούδι του Νταρουίς Σέιντ, που το συνδύασα με το “Επέστρεφε” του Καβάφη, που λέει: Σε παρακαλώ, έλα μια φορά το χρόνο, να με σκέφτεσαι».
Ο Χρήστος Σαρρής, τα «Τείχη» του Καβάφη, και οι τρόφιμοι στις φυλακές Νιγρίτας
Το ποιητικό ντοκιμαντέρ του Χρήστου Σαρρή έχει τίτλο «Τείχη» και έχει ως αφετηρία του το ομώνυμο καβαφικό ποίημα. Στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία του σκηνοθέτη από τη δουλειά του με τους τρόφιμους των φυλακών της Νιγρίτας Σερρών, όπου τους δίδαξε τις βασικές αρχές της κινηματογραφίας. Μέσα από μια σειρά εργαστηρίων, ο Σαρρής τους βοήθησε να δημιουργήσουν μια ταινία που δεν μιλάει μονάχα για τα δικά τους βιώματα. Στη δική του παραγωγή, επιτυγχάνει να καταγράψει το δύσκολο παρόν τους, αλλά και τα όνειρά τους για το μέλλον. Γιατί επέλεξε όμως το συγκεκριμένο ποίημα και τι είναι αυτό που τον συνδέει με το περιεχόμενό του;
«Το καταλαβαίνω πάρα πολύ καλά αυτό το ποίημα. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλους μας ανά πάσα στιγμή της ζωής μας, να ξεχαστούμε, να νομίζουμε ότι τα πάντα γύρω μας, μας συμπεριλαμβάνουν, αλλά μια μέρα να ξυπνήσουμε και να μην είναι ακριβώς έτσι. Μου ήταν πάρα πολύ προφανές ότι έπρεπε να κάνω αυτή την ταινία κάπου, όπου οι άνθρωποι ζουν απομακρυσμένοι, απομονωμένοι, τελείως διαφορετικά από εμάς. Νομίζω ότι πρώτα από όλα είναι μια ταινία για την αγάπη, τον έρωτα, την οικογένεια, για όλα αυτά που σου λείπουν, όταν ξαφνικά βρεθείς μόνος. Μέσα στη φυλακή, στην Νιγρίτα, τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα, πάρα πολύ σκληρά. Οι κρατούμενοι, παρόλο που έχουν ανθρώπους γύρω τους, πρέπει να είναι πολύ σκληροί, πρέπει να σταματήσουν να αισθάνονται. Κι αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο, ήταν να δω αν υπάρχει ένα ακόμη κομμάτι ανθρώπου μέσα τους, μέσα σε αυτό που είναι».
Τι προσπάθησε να αποτυπώσει με το φακό του, ποια στοιχεία της ζωής στη φυλακή απαθανάτισε στη μικρού μήκους ταινία του;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Αυτό δηλαδή που με ενδιέφερε ήταν η καθημερινότητά τους, το φαγητό, γιατί ξέρει κάποιος τι τρώνε στις φυλακές; Όχι. Έτσι αποκτάς μια εικόνα για το τι συμβαίνει. Ξέρεις αν αυτοί οι άνθρωποι ονειρεύονται; Αυτό είναι κάτι που με απασχολεί, γιατί το όνειρο είναι και μεταφορικό. Ονειρεύεσαι για το τι θα γίνει μετά στη ζωή σου, όταν σταματήσεις να περιβάλλεσαι από όλα αυτά τα τούβλα, τα συρματοπλέγματα και όλη αυτή την κατάσταση που βιώνεις μέσα;»
Το αρχείο Καβάφη αποκτά το δικό του «σπίτι» στην Πλάκα - Αποκαθίσταται η οικία του ποιητή στην Αλεξάνδρεια
Το Ίδρυμα Ωνάση έχει αγκαλιάσει τον ποιητή και το έργο του εδώ και πολλά χρόνια. Απέκτησε το αρχείο του το 2012 από τον Μανόλη Σαββίδη. Προγραμματίζει πολλές δράσεις για την ανάδειξή του, ενώ έχει προχωρήσει στην πλήρη ψηφιοποίησή του. Είναι πλέον ένα αρχείο ανοικτό σε όλους. Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, που είχε αναλάβει και τη δημιουργική καθοδήγηση του φεστιβάλ, μας μίλησε για το πώς ξεκίνησε η σχέση με τον Καβάφη και τι έκαναν σε σχέση το αρχείο:
«Το πρακτικό ενδιαφέρον προέκυψε, όταν υπήρξε η δυνατότητα απόκτησης του αρχείου. Εκεί υπήρξε ο κατάλληλος ρεαλιστικός αυθορμητισμός να αγοραστεί το αρχείο στην ολότητά του. Αυτό έγινε προκειμένου να μην έχουμε τη διάσπασή του. Δηλαδή κάποιος να πάρει ένα μέρος εδώ, κάποιος άλλος κάπου αλλού. Αυτό έγινε κυρίως για λόγους που συμφωνούν και με την πολιτική του ιδρύματος. Δηλαδή αν το Ίδρυμα Ωνάση, ή κάποιο ελληνικό ίδρυμα ή κάποιος στην Ελλάδα, δεν αγόραζε αυτό το αρχείο και επιμένω ως προς το Ίδρυμα Ωνάση γιατί θέλουμε ο,τι αποκτούμε να είναι ανοιχτό σε όλους, πολύ πιθανόν αυτό το αρχείο να βρισκόταν αυτή την στιγμή σε ένα από τα μεγάλα, ακριβά πανεπιστήμια του κόσμου. Λέω ακριβά γιατί απευθείας αυτό ορίζει κατά πόσο θα ήταν ανοικτό αυτό το αρχείο ή όχι, σε όλους.
Άρα δεν ήταν μόνο εθνικό θέμα προκειμένου αυτός ο μεγάλος Έλληνας ποιητής που είναι και παγκόσμιος να παραμείνει εδώ, αλλά ήταν και θέμα ουσίας. Δηλαδή αυτό το αρχείο να μπορεί να το πλησιάσει κάποιος εύκολα. Όταν αναφέρομαι σε αυτή την απόκτηση που ολοκληρώθηκε πριν από 8 χρόνια, αυτή η ανοιχτότητα που μπορεί να ακούγεται σαν μια λέξη λιγότερο δόκιμη, πλην όμως καβαφική με έναν τρόπο, αφορά και τη δυνατότητα των πολλαπλών αναγνώσεων. Εμείς δεν θέλαμε δηλαδή να αποκτήσουμε ένα αρχείο που θα ήταν εκεί μόνο για ακαδημαϊκή μελέτη. Θέλαμε να αποκτήσουμε αυτό το αρχείο για να είναι ανοικτό στις πιο παράλογες, παράδοξες, τραβηγμένες, επιτρεπτές, ανεπίτρεπτες πάνω από όλα αναγνώσεις του».
Στην ιδιοκτησία του ιδρύματος έχουν περιέλθει επίσης προσωπικά αντικείμενα, έπιπλα και η βιβλιοθήκη του ποιητή, τα οποία σύντομα θα παρουσιαστούν μαζί με το αρχείο σε ένα νέο χώρο στην Πλάκα, στην οδό Φρυνίχου 16. Παράλληλα το Ίδρυμα Ωνάση στηρίζει την αποκατάσταση και την ενίσχυση της οικίας του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια. Οι δύο χώροι, σε Ελλάδα και Αίγυπτο, θα «συνομιλούν», καθώς θα αλληλοτροφοδοτούνται με περιεχόμενο και δράσεις:
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Τώρα πλέον αφού έχουμε ολοκληρώσει και την ψηφιοποίησή του κι έχουμε ασχοληθεί πολύ με το έργο της ψηφιοποίησης, καθώς δεν ήταν καθόλου απλή διαδικασία, έχουμε ένα αρχείο που είναι ανοιχτό ψηφιακά και πολύ σύντομα θα είναι ανοιχτό και φυσικά, όχι με την έννοια ότι ο καθένας μας θα μπορεί να πιάσει στα χέρια του ένα κομμάτι χαρτί, αλλά χάρη στο νέο χώρο που θα ανοίξει τις πόρτες του τον Νοέμβριο στην Πλάκα, δίπλα στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη, γιατί το Αρχείο Καβάφη είναι μέρος της Βιβλιοθήκης, στην Φρυνίχου, δίπλα στο θέατρο Τέχνης, θα μπορεί να δει κανείς χειρόγραφα, να ακούσει διαφορετικές μεταφράσεις, να δει προσωπικά αντικείμενα. Θα είναι ένας χώρος και για φετιχιστές και για λάτρεις του Καβάφη, αλλά κυρίως για εκείνους που δεν τον ξέρουν. Και πραγματικά επειδή έχουμε και μια στενή σχέση με την Αλεξάνδρεια, χαιρόμαστε γιατί αυτή η κατοικία του Καβάφη, όπως την ξέρουμε, θα ανοίξει ξανά τις πόρτες της, έτσι όπως της πρέπει, γιατί της αξιώθηκε ένας τέτοιος ένοικος. Έτσι λοιπόν θα επιστρέψουμε στην Αλεξάνδρεια τον Νοέμβριο, λίγες μέρες μετά από την Αθήνα, για να μπούμε στο σπίτι του Καβάφη. Πιστέψτε με ότι η θέα από το παράθυρό του είναι η ίδια με εκείνη που κοίταζε και εκείνος» συμπληρώνει η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση.
Για εννιά μέρες από τις 28 Απριλίου μέχρι τις 6 Μαΐου, η ποίηση του Καβάφη πλημμύρισε τους δρόμους, τις εκκλησίες και τα κτίρια της Νέας Υόρκης, αφήνοντας εκεί το ανεξίτηλο ίχνος της. Οι στίχοι του Αλεξανδρινού ποιητή ταξίδεψαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ακούστηκαν παντού και συνομίλησαν με σύγχρονους δημιουργούς, γοητεύοντας με τη δύναμή τους κοινό και καλλιτέχνες.
