Η έκθεση "Still Processing" του Nxt Museum εξερευνά τη διασταύρωση της τέχνης, της τεχνολογίας και της ανθρώπινης αντίληψης, προσφέροντας έναν κριτικό προβληματισμό σχετικά με τις επιπτώσεις της ζωής σε μια ψηφιακή εποχή γεμάτη εικόνες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
«Όταν σπας κάτι και αυτό καταρρέει, μερικές φορές βλέπεις πραγματικά τι ήταν εκεί εξ αρχής», λέει η Rosa Menkman στο Euronews Culture.
Η έρευνα της Ολλανδής καλλιτέχνιδας και ερευνήτριας Menkman σχετικά με την επεξεργασία εικόνας βρίσκεται στο επίκεντρο της έκθεσης "Still Processing" που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Μουσείο Nxt.
Το Nxt Museum βρίσκεται στην ταχέως εξελισσόμενη γειτονιά Noord του Άμστερνταμ -μια πρώην παραμελημένη βιομηχανική περιοχή που μετατράπηκε σε δημιουργικό hotspot- και από τη γέννησή του, όπως εξηγεί η ιδρύτρια και διευθύντρια Merel van Helsdingen, επιδιώκει "να φέρει κοντά την τέχνη, την τεχνολογία, την επιστήμη και την παράσταση". Το "Still Processing" βασίζεται σε αυτό το όραμα, προσκαλώντας μας σε έναν οριακό χώρο όπου η αντίληψή μας για την πραγματικότητα, με τη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας, αμφισβητείται - κυρίως, όπως επισημαίνει ο van Helsdingen, μέσω του έργου τοπικών καλλιτεχνών.
Ξεπακετάρισμα της υπερφόρτωσης
Ο τίτλος της έκθεσης, "Still Processing", λέει πολλά για την τρέχουσα κατάσταση της σχέσης μας με την τεχνολογία. Σε μια εποχή όπου βομβαρδιζόμαστε από έναν κατακλυσμό πληροφοριών και εικόνων, πώς επεξεργαζόμαστε τη συνεχή ροή; Πώς συμβιβάζουμε τον ορθολογισμό της τεχνολογίας (αν και η τεχνολογία, επίσης, μπορεί να αντανακλά τις ανθρώπινες προκαταλήψεις) και τον συναισθηματικό αντίκτυπο που έχει πάνω μας; Τα έργα που εκτίθενται διερευνούν αυτά τα ερωτήματα, προσκαλώντας τους επισκέπτες να εξερευνήσουν τις επιπτώσεις του τρόπου με τον οποίο δημιουργούνται, μετασχηματίζονται και καταναλώνονται οι εικόνες και οι ήχοι.
Το "Still Processing" χωρίζεται σε δύο κύρια θέματα: τον χειρισμό των εικόνων από την τεχνολογία και τον ρόλο του ανθρώπινου εγκεφάλου στην επεξεργασία αυτών των μετασχηματισμών. Στον πυρήνα της, η έκθεση καλεί τους επισκέπτες να σταματήσουν, να κάνουν απολογισμό και να εξετάσουν τα νοητικά και συναισθηματικά αποτυπώματα που αφήνει η ψηφιακή εποχή: από την ισοπέδωση των εικόνων κατά την ψηφιακή συμπίεση μέχρι την εξελισσόμενη φύση των κόσμων που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη.
"Ο τίτλος περιγράφει λίγο πολύ το πώς αισθανόμαστε όλοι μας. Όλοι επεξεργαζόμαστε μια υπερφόρτωση εικόνων, μια υπερφόρτωση πληροφοριών... βιώνουμε ένα είδος κρίσης εικόνων", δήλωσε ο Bogomir Doringer, επιμελητής της έκθεσης, στα εγκαίνια της έκθεσης.
Διαλύστε τα όλα
Για τη Menkman, η αποδόμηση έχει μεγάλη αξία. Σε μια συζήτηση με το Euronews Culture, μοιράστηκε πώς το ενδιαφέρον της για την επεξεργασία της εικόνας ξεκίνησε κατά τη διάρκεια των πρώτων σπουδών της στα νέα μέσα. "Οι υπολογιστές ήταν τρομακτικοί τότε - αν χαλούσαν, θα ήταν ακριβό να τους φτιάξεις. Θα έχανες τα πάντα. Δεν υπήρχε εφεδρικό αντίγραφο ασφαλείας", θυμήθηκε. Αυτός ο φόβος, ωστόσο, οδήγησε τη Menkman να εξερευνήσει τι συμβαίνει όταν τα πράγματα καταρρέουν, ιδίως όσον αφορά τη δημιουργία εικόνων. "Όταν σπας κάτι και αυτό καταρρέει, μερικές φορές βλέπεις πραγματικά τι υπήρχε στην πραγματικότητα εξαρχής", εξήγησε. Αυτή η ιδέα της θέασης μέσα από τη διάσπαση διατρέχει όλα τα έργα της στην έκθεση, με κάθε έργο - που τοποθετείται σε τέσσερις αίθουσες - να αναδεικνύει μια βασική εξέλιξη: τη μετάβαση από το αναλογικό στο ψηφιακό, τις εικόνες που μοιράζονται σε πλατφόρμες, τις συνθετικές εικόνες (που δημιουργούνται από υπολογιστή) και τη συμπίεση JPEG.
Ίσως τα πιο ενδιαφέροντα και αποκαλυπτικά έργα της είναι το "IM/POSSIBLE RAINBOWS" (2023-2025), το οποίο προβάλλει τον τρόπο με τον οποίο η ρύπανση και η τεχνολογία μεταβάλλουν την αντίληψή μας για τα ουράνια τόξα - πανταχού παρόντα στα λογότυπα και τις σημαίες των εμπορικών σημάτων και συχνά αντιλαμβανόμενα ως αποτελούμενα από διακριτές λωρίδες χρώματος και όχι από μια χρωματική διαβάθμιση - και το "DE/CALIBRATION ARMY (2017)", το οποίο αποκαλύπτει τις ρατσιστικές προκαταλήψεις που είναι ενσωματωμένες στους πιο βασικούς αλγόριθμους επεξεργασίας εικόνας."Προτείνω το decalibration ως νέα νόρμα", λέει στους επισκέπτες ένα μοντέλο της Shutterstock, μιλώντας μέσα από μια εφαρμογή που ονομάζεται Perfect365, η οποία επιτρέπει τη χειραγώγηση εικόνων με έναν ενσωματωμένο "bias picker".
Όπως εξήγησε η Menkman, "οι εικόνες, ακόμη και μια rendered εικόνα, δεν είναι στην πραγματικότητα στατικές... Υπάρχουν τόσα πολλά επίπεδα στα οποία λαμβάνουν χώρα αυτές οι διαδικασίες".
Συνεχής ροή
Αξιοσημείωτο όχι μόνο για την τεράστια κλίμακά του, το οπτικά συναρπαστικό έργο "The Slollaleia" (2025) του Balfua δημιουργεί έναν ψηφιακό κόσμο που κατοικείται από πλάσματα που αλλάζουν μορφή και ονομάζονται Slollas. Αυτά τα πλάσματα επικοινωνούν μέσω ήχων και εξελίσσονται απρόβλεπτα, προσφέροντας στους επισκέπτες ένα εκνευριστικό ταξίδι μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Τα πλάσματα υπάρχουν σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο ψηφιακό πεδίο, το οποίο δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας ένα μείγμα συμβατικών και ψηφιακών εργαλείων επεξεργασίας. Το έργο αντικατοπτρίζει τη συνεχή ροή πληροφοριών που επεξεργαζόμαστε καθημερινά, υπονοώντας την απρόβλεπτη φύση των αλληλεπιδράσεών μας με την τεχνολογία.
Η συγχώνευση της τέχνης και της τεχνολογίας αναδεικνύεται επίσης από το στοιχειωτικό έργο "Simulation in Blue" (2025) του Geoffrey Lillemon. Σε αυτό το έργο, οι μουσικοί που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη, παγιδευμένοι σε ένα ψηφιακό πεδίο αυτοσχεδιαστικού χάους, προκαλούν την αντίληψή μας τόσο για την παράσταση όσο και για την εικαστική τέχνη. Η φασματική, διαρκώς μεταβαλλόμενη φύση αυτών των χαρακτήρων - ακανόνιστες στις κινήσεις τους - προκαλεί μια αίσθηση έλξης αλλά και ανησυχίας. Ο Doringer περιγράφει εύστοχα αυτή την ένταση: "Η συμπεριφορά αυτών των οντοτήτων είναι άλλοτε προβλέψιμη και άλλοτε όχι. Αλλά τα αποτελέσματα είναι πολύ σαγηνευτικά, οπότε συνεχίζουμε να επεξεργαζόμαστε και να προσπαθούμε να επεξεργαστούμε περαιτέρω αυτές τις εικόνες".
Αντιλήψεις του χώρου και του χρόνου
Αρκετά έργα στο Still Processing διερευνούν τις παρατεταμένες επιδράσεις του φωτός και του ήχου στο σώμα και το μυαλό. Το "Red Horizon" (2014) του Gabey Tjon a Tham είναι μια κινητική εγκατάσταση ήχου και φωτός που αντλεί έμπνευση από τις χαοτικές αλλά ακριβείς κινήσεις των σμηνών στη φύση. Το έργο περιλαμβάνει 15 διπλά εκκρεμή, το καθένα με λευκά φώτα και ηχεία, που δημιουργούν απρόβλεπτα μοτίβα στους τοίχους. Καθώς οι επισκέπτες παρακολουθούν, μπορεί να παρατηρήσουν μεταγενέστερες εικόνες - μπλε και μοβ ίχνη που αφήνονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Αυτά τα παρατεταμένα οπτικά αποτυπώματα, τα οποία σβήνουν αργά καθώς κάποιος κινείται μέσα στο χώρο, χρησιμεύουν ως μια οδυνηρή μεταφορά για τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία αφήνει μόνιμα ίχνη.
Κάτι σαν επίθεση στις αισθήσεις της όρασης και της ακοής, το "DURATION" (2025) του Boris Acket φέρνει στο νου το σχόλιο του Doringer για την "επεξεργασία ενός υπερφόρτου εικόνων, ενός υπερφόρτου πληροφοριών". Η καθηλωτική, ανταποκρινόμενη οπτικοακουστική εγκατάσταση του Acket - ένα δυναμικό πλέγμα που δεσπόζει ψηλά πάνω από τους επισκέπτες καθώς περπατούν ανάμεσά του, σε έναν κατά τα άλλα σκοτεινό χώρο - διανέμει φως και ήχο, διασπώντας τις μεμονωμένες ηχητικές εισροές σε περίπλοκα μοτίβα που αλληλεπιδρούν με το φως για να προσφέρουν μια κατακερματισμένη αισθητηριακή εμπειρία.
Η υποκειμενική μας εμπειρία εδώ συναντά τη μηχανική, καθώς ο έντονος ήχος και το φως του πλέγματος δημιουργούν ένα είδος δυσλειτουργικού, αλλά και υπερβολικού χάους - καθώς διασχίζουμε το χώρο, υποκείμενοι σε απρόβλεπτο θόρυβο και φωτισμό, η εμπειρία μας για το χρόνο και το χώρο (και η δράση μας σε αυτή την εμπειρία) τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Αποσταθεροποιώντας παρομοίως τις αντιλήψεις μας για τις χρονικές και χωρικές διαστάσεις, το "All-Together-Now" (2025) των Children of the Light δημιουργεί μια αιθέρια ατμόσφαιρα που μοιάζει να υπάρχει σε πολλαπλές διαστάσεις ταυτόχρονα. Εμπνευσμένο από την πρώτη εικόνα μιας μαύρης τρύπας, το έργο αυτό αποτελείται από πέντε αιωρούμενους δακτυλίους που κινούνται σε κύκλους συγχρονισμού, διαλύοντας τα χωρικά όρια καθώς μετατοπίζονται στον τόνο και το φως. Οι εφήμερες ιδιότητες του έργου προκαλούν μια αίσθηση του χρόνου και του χώρου που είναι ταυτόχρονα προσωπική και οικουμενική, προσκαλώντας τους θεατές να βιώσουν το φως και τον ήχο ως κάτι περισσότερο από απλά φυσικά φαινόμενα.
"Μπορεί να αισθάνεστε ότι βρίσκεστε σε μια εκκλησία, αλλά θα μπορούσατε επίσης να βρίσκεστε σε ένα κλαμπ", δήλωσε ο Doringer του Still Processing. Πράγματι, τα έργα που παρουσιάζονται εδώ - σε κάτι σαν ατμόσφαιρα νυχτερινού κλαμπ, με σκοτεινά δωμάτια και άφθονα φώτα που αναβοσβήνουν - είναι προκλητικές φιλοσοφικές έρευνες για το πώς εμπλεκόμαστε, σωματικά και συναισθηματικά, με τον ταχέως κινούμενο κόσμο της τεχνολογίας.
Από τις λεπτές αλλαγές στην αντίληψη μέχρι τη συντριπτική παρουσία χαρακτήρων που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη, η έκθεση υπογραμμίζει την ασταθή φύση της ψηφιακής εικόνας και το γνωστικό φορτίο που μας επιβάλλει. Εγώ, πάντως, σίγουρα ακόμα επεξεργάζομαι.
Η έκθεση "Still Processing" θα διαρκέσει στο Nxt Museum του Άμστερνταμ έως τις 5 Οκτωβρίου 2025.