Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Σπύρου Μαντζαβίνου και του Κώστα Αντάραχα για το διάσημο σκακιστικό τοπόσημο της Αθήνας, βγαίνει στους κινηματογράφους
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ο Σπύρος Μαντζαβίνος και ο Κώστας Αντάραχας ξεκίνησαν το 2017 να πηγαίνουν στο «Πανελλήνιον», το ιστορικό σκακιστικό καφενείο στο κέντρο της Αθήνας, για να παίξουν σκάκι. Οι θαμώνες που συνάντησαν εκεί, έγιναν σύντομα φίλοι τους. Αυτοί και οι σχέσεις που έχουν αναπτύξει στον χώρο και τον χρόνο, ήταν η αφορμή, που τους οδήγησε μετά από καιρό, να αποτυπώσουν την ατμόσφαιρα αυτού του σκακιστικού μικρόκοσμου σε ένα τρυφερό ντοκιμαντέρ.
«Ακριβώς λόγω του σκακιού, βρεθήκαμε σε αυτό το μέρος. Παίζαμε σκάκι μεταξύ μας διαδικτυακά και είπαμε να το εξασκήσουμε στο φυσικό κόσμο, στην σκακιέρα. Πήγαμε λοιπόν εκεί. Το μέρος μας γοήτευσε από την πρώτη στιγμή. Στη συνέχεια η σχέση μας με τον χώρο και τους θαμώνες αναπτυσσόταν παράλληλα σε δύο επίπεδα. Καταρχάς ως απλοί θαμώνες και απλοί σκακιστές κι εμείς, της πλάκας σκακιστές βέβαια, αλλά παθιασμένοι με το σκάκι και συγχρόνως ως κινηματογραφιστές που μας ενδιέφερε πολύ αυτό το σύμπαν. Θέλαμε κατά κάποιο τρόπο να το αποτυπώσουμε στο φακό. Η σχέση μας εξελισσόταν και φιλικά και καλλιτεχνικά. Ήταν φίλοι μας για τους οποίους κάναμε μια ταινία, που θέλαμε να αρέσει και σε αυτούς. Θέλαμε να αποτυπώσουμε αυτό που μας αρέσει σε αυτούς στο φακό» τονίζει ο Κώστας Αντάραχας.
Ο Σπύρος Μαντζαβίνος μας μίλησε για τον τρόπο που προσέγγισαν το χώρο και τους θαμώνες του:
«Για μένα το ντοκιμαντέρ είναι η τέχνη της αγάπης. Μόνο η αγάπη είναι ο οδηγός, όταν κάνεις μια τέτοια ταινία. Η αγάπη μόνο μπορεί να ξεκλειδώσει τους ανθρώπους, γιατί με την αγάπη ξεκλειδωνόμαστε όλοι. Δεν είναι θέμα στρατηγικής ή τεχνικής. Αν δεν έχεις αγάπη γι’ αυτόν που κινηματογραφείς, αν δεν τον κοιτάς στα μάτια, όταν τον κινηματογραφείς και του μιλάς, τότε δεν γίνεται τίποτα. Η αγάπη είναι λοιπόν ο μόνος τρόπος για να ξεκλειδώσεις κάποιον και για να διεισδύσεις στα πράγματα. Αυτή η κατανόηση είναι ο οδηγός για να κάνεις κάτι τέτοιο, για μια ταινία, ώστε να μην είναι επιφανειακή και να μπορέσει να πάει όλο και πιο βαθιά. Αυτή η αγάπη λοιπόν τους ξεκλείδωσε και εκφράστηκαν στους φίλους τους. Δεν εκφράστηκαν σε κάποιον κινηματογραφιστή ή επαγγελματία. Εκφράστηκαν στους φίλους τους».
Παρότι τα χρόνια περνούν, το Πανελλήνιον μοιάζει να παραμένει, εκτός τόπου και χρόνου. Είναι ένα καταφύγιο για ανθρώπους που δεν τους αρέσει η καθημερινότητα που υπάρχει γύρω τους, που απεχθάνονται τις συνθήκες της σύγχρονης πραγματικότητας και αποτυγχάνουν να προσαρμοστούν σε αυτές. Αυτοί οι θαμώνες έχουν δημιουργήσει εκεί μια οικογένεια, έναν ξεχωριστό μικρόκοσμο:
«Το Πανελλήνιον είναι ένα καταφύγιο εν τέλει για ανθρώπους, που ασφυκτιούν στην καθημερινότητά τους. Είναι κάτι που ισχύει για τους πιο πολλούς ανθρώπους στις μέρες μας. Το καφενείο είναι ακριβώς αυτό το πράγμα. Το καφενείο διαχρονικά ήταν κάτι τέτοιο. Εκεί γίνονταν οι πολιτιστικές ζυμώσεις των ανθρώπων. Ειδικά στην Ελλάδα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο καφές, το σκάκι και αυτή η οικογένεια που έχουν σχηματίσει οι θαμώνες, είναι ένα αντιστήριγμα στην καθημερινότητα, η οποία τους εμποδίζει να βιώσουν το όνειρο. Το Πανελλήνιον είναι λοιπόν ένα ονειρικό μέρος, το οποίο δεν έχει χρόνο, δεν έχει χώρο, δε έχει τόπο. Αιωρείται στο σύμπαν. Έχει κάτι αιώνιο. Οπότε για μένα αυτό είναι το καφενείο: ένα καταφύγιο. Αυτό που καταλαβαίνει και βιώνει ο θεατής, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι όλοι αυτοί οι λοξοί χαρακτήρες, αυτοί οι ιδιοσυγκρασιακοί άνθρωποι μοιάζουν πάρα πολύ με εκείνον. Εκείνοι είναι μάλιστα πιο τυχεροί πολλές φορές από τον θεατή, γιατί έχουν βρει ένα δικό τους σύμπαν. Οι πιο πολλοί από εμάς δεν έχουμε καταφέρει να το βρούμε» συμπληρώνει ο Σπύρος Μαντζαβίνος.
Το «Πανελλήνιον» ξεχώρισε στο περσινό, 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αποσπώντας 3 βραβεία: το βραβείο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου και το ειδικό βραβείο της Επιτροπής Νεότητας των Φοιτητών των Πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης:
«Το σκάκι μέσα στην ταινία είναι μια αλληγορία. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Για τον καθένα μπορεί να σημαίνει κάτι άλλο. Οι αλληγορίες είναι άπειρες. Δεν με ενδιαφέρει η λογική του συμβόλου, ως κάτι μονοσήμαντο. Για αυτούς τους ανθρώπους όμως, το σκάκι είναι το πατ. Είναι ότι πολλές φορές στη ζωή, όπως και στο σκάκι, μπορεί να μην μπορείς να κουνηθείς, να μην έχεις κίνηση, αλλά ταυτόχρονα να μην χάνεις, παρότι είναι η σειρά σου να παίξεις και δεν μπορείς να παίξεις τίποτα. Το πατ είναι λοιπόν το αιώνιο, είναι το άχρονο, είναι η ισοπαλία. Είναι η ισότητα. Είναι πράγματα στο καφενείο που γι’ αυτούς τους ανθρώπους είναι πολύ σημαντικά. Αυτό για μένα εκφράζει και μια ελληνική αντίληψη των καταστάσεων, της ισοπαλίας. Είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον, γιατί στα γερμανικά η λέξη ισοπαλία είναι “unentschieden”, που σημαίνει δεν έχει αποφασίσει το αποτέλεσμα. Στα ελληνικά όμως υπάρχει η ισοπαλία. Μπορεί ούτε να κερδίσεις, ούτε να χάσεις. Υπάρχουν πάντα και οι τρίτοι δρόμοι. Και αυτοί οι τρίτοι δρόμοι είναι του ονείρου και της αγάπης» υπογραμμίζει ο Σπύρος Μαντζαβίνος.
Το «Πανελλήνιον» του Σπύρου Μαντζαβίνου και του Κώστα Αντάραχα προβάλλεται στους ελληνικούς κινηματογράφους από την Πέμπτη 6 Μαρτίου.