Ούλριχ Ράσε: «Ζούμε σε μια εποχή που έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε τα επιχειρήματα του Κρέοντα»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η πολυαναμενόμενη πρεμιέρα των φετινών Επιδαυρίων στα τέλη Ιουνίου συμπίπτει με την επιστροφή του Ούλριχ Ράσε, του Γερμανού σκηνοθέτη, που δημιούργησε αίσθηση το 2022 με τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου, έχοντας τότε στη διάθεσή του ένα καστ Γερμανών συντελεστών από το Residenztheater του Μονάχου. Τώρα σκηνοθετεί την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, η οποία θα παρουσιαστεί με ένα θίασο Ελλήνων ηθοποιών για τρεις βραδιές, την Παρασκευή 27, το Σάββατο 28 και την Κυριακή 29 Ιουνίου, αποκλειστικά στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Η παράσταση αποτελεί μια σύμπραξη του Φεστιβάλ Αθηνών με το Εθνικό Θέατρο, σηματοδοτώντας την επέτειο των 70 χρόνων της διοργάνωσης.

Ο Γερμανός σκηνοθέτης βρίσκεται στην Αθήνα εδώ και ενάμιση μήνα και κάνει πυρετώδεις πρόβες. Στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε τη Δευτέρα 19 Μαΐου, μίλησε με το θίασο για την «Αντιγόνη» που θα δούμε φέτος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο εργάζεται:

«Στη Γερμανία, είμαι ένας σκηνοθέτης, που στέκεται λίγο παράμερα, διότι υποστηρίζω ένα θέατρο που είναι ιδιαίτερο. Κάποιοι το θεωρούν απαρχαιωμένο. Για μένα είναι πολύ σημαντικός ο λόγος, η γλώσσα, το κείμενο, αλλά και ο τρόπος εργασίας με τους ερμηνευτές. Είχα αγωνία και φόβο που θα δούλευα σε μια ξένη γλώσσα. Μετά τη συνάντησή μου με τους ηθοποιούς της παράστασης, αυτός ο φόβος καταλάγιασε εντελώς. Με έκαναν να αισθανθώ μέρος τους. Μου αρέσει πολύ που είμαι εδώ. Δουλεύουμε σκληρά τις τελευταίες 5 εβδομάδες. Όλοι οι ηθοποιοί έχουν καταλάβει την αισθητική μου και τον τρόπο που πρέπει να δουλέψουν τόσο με το σώμα τους, όσο και με το λόγο».

Αυτό που απασχολεί ιδιαίτερα τον Ράσε στη δική του σκηνοθετική προσέγγιση στην τραγωδία του Σοφοκλή, δεν είναι ο χαρακτήρας της Αντιγόνης, αλλά του Κρέοντα, που δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς στα ανεβάσματα του έργου που γνωρίζει. Ο Γερμανός σκηνοθέτης διατυπώνει κρίσιμα ερωτήματα για τη σύγκρουσή της με τον Κρέοντα, τον  οποίο, όμως, αντιμετωπίζει, όχι ως αυταρχική φιγούρα, αλλά ως γνήσιο προστάτη των συμφερόντων του Κράτους, άρα και του δημοκρατικού πολιτεύματος. Παράλληλα, θεωρεί ότι ο βασιλιάς της Θήβας δεν μπορεί να ξεπεράσει τις δικές του εσωτερικές αντιστάσεις και να αλλάξει γνώμη. Ακούει αυτό που του λένε οι υπόλοιποι χαρακτήρες στο έργο, αλλά αδυνατεί να μετατοπιστεί:

«Αισθάνομαι ότι ο Κρέων ως απολυταρχικός ηγέτης δεν είχε ποτέ πολύ χώρο στα ανεβάσματα του συγκεκριμένου έργου. Ζούμε σε μια εποχή που έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε τα επιχειρήματα του Κρέοντα, μέσα από μια διαφορετική σκοπιά και να δούμε πώς θα μπορέσουμε να ισορροπήσουμε τις δύο θέσεις (Αντιγόνης και Κρέοντα) μεταξύ τους. Ζούμε σε μια εποχή, όπου όλοι μας λέμε τη γνώμη μας, σχολιάζουμε και τοποθετούμαστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχω όμως την αίσθηση ότι κάπου όλο αυτό έχει ξεφύγει. Ξέρουμε πολύ καλά ότι υπάρχει μια εργαλειοθήκη κανόνων και η Ελλάδα, ως κοιτίδα της δημοκρατίας, καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν αυτοί οι νόμοι.

Είναι σημαντικό σε έναν δημοκρατικό κόσμο να κατανοούμε, να διαβάζουμε και να αλλάζουμε αυτούς τους νόμους, γιατί αλλάζει ο κόσμος μας. Αυτή είναι μια πτυχή που θέλω να υπογραμμίσω στην αρχή του έργου. Αυτό είναι που κάνει ο Κρέων στην αρχή: τονίζει τη σημασία του κράτους και των νόμων, μετά την στάση που κράτησε ο Πολυνείκης. Ζούμε μια εποχή όπου η δημοκρατία υφίσταται διάβρωση. Μέσα από το χαρακτήρα του Κρέοντα, θέλω να δούμε αυτά τα κοινά που έχουμε όλη σε μια κοινωνία, μια συλλογική προσπάθεια που μετρά χιλιάδες χρόνια. Δεν θέλω σε καμιά περίπτωση να στηρίξω τον τρόπο που λειτουργούν κάποιοι απολυταρχικοί ηγέτες. Απλά θέλω να φωτίσω κάποια επιχειρήματα που υπάρχουν μέσα στο έργο του Σοφοκλή και να τα δούμε μέσα από μια καινούργια ματιά. Ο Κρέων διαπράττει σημαντικά λάθη και πληρώνει το τίμημα των αποφάσεών του, αλλά είναι εκείνος που υπερασπίζεται το πολίτευμα».

Όσον αφορά το ρόλο και τη σημασία των γυναικείων χαρακτήρων στο έργο, ο σκηνοθέτης επισημαίνει: «Το έργο αποτελείται από 3 πολύ δυνατούς γυναικείους χαρακτήρες: την Ισμήνη, την Αντιγόνη και τον Τειρεσία. Ενώ θέλω να τονίσω το ρόλο του Κρέοντα στην τραγωδία. Η αντίσταση απέναντί του προέρχεται από τις γυναίκες. Ο κόσμος του Κρέοντα έρχεται σε σύγκρουση με τη θηλυκή δύναμη».

Πώς βλέπει όμως τον Κρέοντα ο Ούλριχ Ράσε και γιατί έχει τέτοια κομβική θέση στη δική του σκηνοθετική προσέγγιση; «Ο Κρέων δεν είναι σίγουρος γι’ αυτό που κάνει. Πρέπει ως ηγέτης να ρυθμίσει όμως ορισμένα πράγματα, που είναι πολύ σημαντικά για την πολιτεία. Πρέπει να τηρηθούν οι νόμοι της. Αυτό ακριβώς εκπροσωπεί ο ίδιος. Αυτό που θέλω να τονίσω μέσα από τη δική μου προσέγγιση είναι ότι ένας άρχοντας, ένας βασιλιάς, ένας πρόεδρος, ο ηγέτης μιας πολιτείας ή ενός κράτους δεν μπορεί πολλές φορές να πράξει με τον τρόπο που θα επιθυμούσε. Αυτή ακριβώς την πτυχή, αναδεικνύουμε ή τονίζουμε σε διάφορα σημεία της παράστασης. Ο ίδιος ο Κρέων αναρωτιέται πώς μπορεί να πείσει τους πολίτες να υπακούουν τους νόμους, αν ο ίδιος δεν τους τηρεί στην οικογένειά του. Ο ήρωας αισθάνεται έντονα την ευθύνη που έχει, παρόλο που τα αισθήματά του, απέναντι σε ο,τι συμβαίνει, να είναι διαφορετικά από την απόφαση που ο νόμος του ορίζει να πάρει. Είναι δύο πτυχές, δύο εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις που θέλουμε να φωτίσουμε στην παράσταση.

Δημιουργείται δηλαδή μια τραγική ισορροπία στο ρόλο του Κρέοντα. Μέσα από αυτό το πρίσμα θέλω να κατανοήσουμε το ρόλο του και να κατανοήσουμε και τους σημερινούς ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για την τήρηση και την προστασία των νόμων μιας πολιτείας. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος να δούμε αυτό το πλαίσιο. Παίρνω λοιπόν την καλλιτεχνική ελευθερία να αλλάξω τον τρόπο με τον οποίο υπογραμμίζονται ορισμένα πράγματα σε αυτό το έργο. Θέλω να δώσω μια ανανεωτική πτυχή στο αρχαίο δρώμενο και αυτή είναι η δουλειά μου».

Όπως και στην περίπτωση του «Αγαμέμνονα», έτσι και τώρα οι ηθοποιοί θα ερμηνεύουν τους ρόλους τους πάνω σε μια μηχανοκίνητη περιστρεφόμενη σκηνή με ζωντανή μουσική υπόκρουση. Απλά στην τωρινή περίσταση δεν θα είναι μόνο μία, αλλά περισσότερες. Αυτό οδηγεί σε μια αφηγηματική ροή απόλυτης ακρίβειας σε ένα αυστηρά φορμαλιστικό πλαίσιο. Ανεβάζει ιδιαίτερα τον πήχη της δυσκολίας του εγχειρήματος για τους Έλληνες ηθοποιούς, που δεν είναι εξασκημένοι στη μέθοδο και στο συγκεκριμένο τρόπο εργασίας του Ούλριχ Ράσε, λαμβάνοντας υπόψη το περιορισμένο διάστημα προβών και το σύντομο χρονικό περιθώριο μέχρι την παράσταση.

Ο Γιώργος Γάλλος ερμηνεύει τον Κρέοντα. Βρίσκεται επί σκηνής σε όλη τη διάρκεια της παράστασης: «Είναι ένα πολύ απαιτητικό εγχείρημα. Γνώρισα τη δουλειά του Ούλριχ Ράσε στον “Αγαμέμνονα”. Παρόλο που μου άρεσε, ένιωσα από τότε ότι είναι ένα σύστημα, μια μέθοδος που με ενδιαφέρει. Οι απαιτήσεις από εμάς τους ηθοποιούς είναι πολύ μεγάλες. Είναι πρωταθλητισμός αυτό που κάνουμε. Η μεγάλη αγωνία μου είναι να τα βγάλω πέρα ως το τέλος. Μέχρι τώρα τα έχουμε καταφέρει. Ελπίζω να βρούμε τη δύναμη και στις υπόλοιπες 40 μέρες που απομένουν μέχρι την παράσταση.

Εγώ βλέπω αυτή τη δουλειά ως ένα τρίπτυχο: Καταρχάς είναι ο λόγος, η γλώσσα. Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι το σώμα και το τρίτο στοιχείο είναι η ψυχική εμπλοκή. Αυτό πάνω στο οποίο δουλεύουμε μέχρι τώρα είναι πώς το κάθε στοιχείο θα υποστηρίξει τα άλλα δύο για να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα και να αναδειχθεί το κείμενο και το πνεύμα του Σοφοκλή. Είναι ένας δύσκολος καθημερινός αγώνας. Ο κόσμος που φτιάχνει ο Ράσε είναι πολύ σαφής και καθαρός. Έχει αυστηρούς κανόνες. Αυτό που με γοητεύει είναι ότι μέσα σε αυτούς τους αυστηρούς κανόνες, νιώθω μια πολύ μεγάλη ελευθερία».

Η Κόρα Καρβούνη ερμηνεύει την Αντιγόνη: «Είναι μεγάλη πρόκληση για εμάς τους Έλληνες ηθοποιούς να μπούμε στον κόσμο του θεάτρου του Ούλριχ Ράσε. Για μένα είναι ένα ποιητικό θέατρο. Ένα θέατρο πολυεπίπεδο, πολιτικό. Η περιστρεφόμενη σκηνή λειτουργεί συμβολικά, καθώς επαληθεύονται τρία πράγματα: ο δρόμος του τραγικού ήρωα προς την καταστροφή, ο μόχθος της ύπαρξης του ανθρώπου και η πάλη του ηθοποιού με τον εαυτό του.

Δεν είναι μια φορμαλιστική τεχνική. Είναι μια βαθιά υπαρξιακή ανάγκη του ήρωα, του ανθρώπου και του ηθοποιού να επιβιώσει. Αυτό θα οδηγήσει το θεατή αυτόματα σε μια ταύτιση και σε μια συγκίνηση, καθώς δεν γίνεται να μην αναγνωρίσει κι ένα κομμάτι της δικής του υπαρξιακής πάλης. Αυτή η παράσταση θα δείξει έναν άλλο τρόπο ανάγνωσης της “Αντιγόνης” του Σοφοκλή».

Η Φιλαρέτη Κομνηνού ερμηνεύει τον Τειρεσία: «Όταν συναντηθήκαμε με τον Ούλριχ Ράσε, συνειδητοποιήσαμε ότι είμαστε μια μεγάλη θεατρική οικογένεια. Έχουμε ανάγκη αυτή την ανταλλαγή κι αυτή τη μετάγγιση ενέργειας, πάθους για τη δουλειά, σκέψης και οραματισμού. Η γνωριμία μου μαζί του και οι πρόβες είναι μια συναρπαστική εμπειρία.

Πρέπει όμως να τονίσω ότι ο βαθμός δυσκολίας αυτού του εγχειρήματος είναι ιδιαίτερα υψηλός. Θα υπάρχει διαρκής και αέναη κίνηση πάνω σ’ έναν περιστρεφόμενο δίσκο, που δίνει μια τελετουργική διάσταση στο έργο. Αυτό που κάνουμε, τις στιγμές που πετυχαίνει, είναι πραγματικά μαγικό και για εμάς και για το κοινό της Επιδαύρου που θα έρθει στην παράσταση».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος

Σκηνοθεσία – Σκηνογραφία Ulrich Rasche

Δραματουργία Antigone Akgün 

Μουσική – Σχεδιασμός ήχου Alfred Brooks

 Κοστούμια Άγγελος Μέντης 

Φωτισμοί Ελευθερία Ντεκώ 

Εκπαίδευση και καθοδήγηση χορού Yannik Stöbener

Βοηθός σκηνοθέτης David Moser

Βοηθός σκηνογραφίας Lukas Kötz

Δραματολόγος παράστασης Έρι Κύργια

Μουσική διδασκαλία Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτη Θωμαΐς Τριανταφυλλίδου

Βοηθός σκηνογράφου Ευάγγελος Αγάτσας

Βοηθός συνθέτη Γιάννης Αράπης

Βοηθός ενδυματολόγου Σταυρούλα Παπαποστόλου

Βοηθός φωτισμού Νάσια Λάζου

Παίζουν Γιώργος Γάλλος Κρέων, Δημήτρης Καπουράνης Αίμων, Κόρα Καρβούνη Αντιγόνη, Φιλαρέτη Κομνηνού Τειρεσίας, Κίττυ Παϊταζόγλου Ισμήνη, Θάνος Τοκάκης Φύλακας Χορός (αλφαβητικά) Γιώργος Ζιάκας, Δημήτρης Καπουράνης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ιωάννης Μπάστας, Βασίλης Μπούτσικος, Γιώργης Παρταλίδης, Θανάσης Ραφτόπουλος, Γκαλ Ρομπίσα, Γιάννης Τσουμαράκης, Στρατής Χατζησταματίου

Ζωντανή ερμηνεία της μουσικής Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου κοντραμπάσο, Χάρης Παζαρούλας κοντραμπάσο, Νίκος Παπαβρανούσης κρουστά, Ευαγγελία Σταύρου κρουστά

INFO

Αντιγόνη του Σοφοκλή

του Ούλριχ Ράσε

Αρχαίο Θεάτρου Επιδαύρου

27, 28 & 29 Ιουνίου 2025 στις 21.00

Γλώσσα: Ελληνικά με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους

Εισιτήρια