Μια διαφορετική εμπειρία θέασης και διαφορετικές οπτικές γωνίες πάνω στη γενοκτονία των Τούτσι στη Ρουάντα προσφέρει το διαδραστικό ντοκιμαντέρ των Άνια Ράις - Γιάν Άντερεγκ. Κατά τη διάρκεια της προβολής, το κοινό επιλέγει ποια κεφάλαια του ντοκιμαντέρ θα παρακολουθήσει, μέσω ψηφοφορίας.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ένα διαφορετικό ντοκιμαντέρ τράβηξε την προσοχή του κοινού στο 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Πελοποννήσου, που πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα. Τα «Ίχνη Ευθύνης» (Traces of Responsibility) της Άνια Ράις και του Γιάν Άντερεγκείναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κινηματογραφικό ταξίδι με θέμα τη γενοκτονία των Τούτσι από τους Χούτου στη Ρουάντα το 1994. Περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι σφαγιάστηκαν μέσα σε 100 μέρες.
Πρόκειται για μια διαδραστική ταινία που απαιτεί τη συμμετοχή των θεατών. Σχεδιασμένη για ατομική αλλά και για συλλογική παρακολούθηση, δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να αποφασίσει δημοκρατικά την πορεία της αφήγησης, ή αλλιώς ποια μέρη θα παρακολουθήσει, μέσω μιας εφαρμογής που έχει κατεβάσει στο κινητό του. Κατά τη διάρκεια της προβολής, επιλέγει ποια διαδρομή, ποια κεφάλαια του ντοκιμαντέρ θα παρακολουθήσει, μέσω ψηφοφορίας.
«Αυτό που είναι καινούργιο σε αυτό το ντοκιμαντέρ είναι ότι μοιάζει με μια συλλογική εμπειρία στον κινηματογράφο, επειδή το κοινό αποφασίζει κατά τη διάρκεια της ταινίας ποια κατεύθυνση θα πάρει η ταινία και ποια ιστορία θα δει, και μπορεί να αποφασίσει κατά τη διάρκεια της ταινίας μέσω μιας εφαρμογής. Αυτό είναι καινούργιο» αναφέρει η Άνια Ράις.
Ο Γιάν Άντερεγκ επισημαίνει: «Το σημείο εκκίνησης ήταν ότι ανακαλύψαμε ότι ένας πρώην υπουργός σχεδιασμού της Ρουάντα, ο οποίος ήταν μέλος της κυβέρνησης που ήταν υπεύθυνη για τη γενοκτονία των Τούτσι το 1994, είχε σπουδάσει στην Ελβετία. Μας κίνησαν το ενδιαφέρον αυτοί οι δεσμοί και πήγαμε να κάνουμε έρευνα στη Ρουάντα. Εκεί ανακαλύψαμε πολλές διαφορετικές πτυχές και οπτικές γωνίες για το θέμα αυτό, ξεκινώντας από τους αποικιοκράτες, τη διεθνή κοινότητα που δεν παρενέβη, αλλά και τη σχέση μεταξύ Ελβετίας και Ρουάντα που σκεφτήκαμε, ότι θα ταίριαζε πραγματικά σε ένα διαδραστικό format, γιατί έτσι θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε όλες αυτές τις διαφορετικές οπτικές γωνίες και δεν θα χρειαζόταν να επικεντρωθούμε μόνο σε μία. Επίσης, να δείξουμε τη σημερινή Ρουάντα και το πώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το παρελθόν τους και τον τρόπο που βρήκαν για να συμφιλιωθούν και να ζήσουν ξανά ειρηνικά μαζί».
Η Άνια Ράις συμπληρώνει: «Νομίζω ότι το καινούργιο στοιχείο ή το θέμα που δεν έχει συζητηθεί πολύ είναι η σχέση μεταξύ Ελβετίας και Ρουάντα, καθώς είμαστε ένα ζευγάρι Ελβετών-Γερμανών κινηματογραφιστών. Αυτή ήταν η πρώτη μας οπτική γωνία και προσέγγιση. Ποια είναι η ιστορία μεταξύ αυτών των δύο χωρών; Πώς αυτή οδήγησε σε συγκεκριμένες συνθήκες και τι είδους ευθύνη πρέπει να αναλάβει η Ελβετία».
Με αφετηρία λοιπόν την ιστορία ενός πρώην υπουργού της Ρουάντα, καταδικασμένου εγκληματία πολέμου, που σπούδασε στην Ελβετία, του Augustin Ngirabatware το ντοκιμαντέρ εστιάζει στις σύνθετες αιτίες της γενοκτονίας, στο τι συνέβη στην αφρικανική χώρα τα τελευταία 30 χρόνια, στο πώς το έθνος και οι πολίτες του προσπαθούν να επουλώσουν τα τραύματά τους για να υπάρξει συμφιλίωση και ελπίδα για το μέλλον.
Οι θεατές γίνονται μάρτυρες των εμπειριών των επιζώντων αλλά και των δραστών, της συνύπαρξής τους στην ίδια χώρα και των μηχανισμών συμφιλίωσης. Η ταινία αναδεικνύει επίσης τη νέα γενιά με το όραμά της για ένα ειρηνικό μέλλον και καλλιτέχνες που αναστοχάζονται το παρελθόν της Ρουάντα μέσα από το έργο τους. Μέσα από έναν προσεκτικό συνδυασμό διαδραστικής αφήγησης και ντοκιμαντέρ παρατήρησης, τα «Ίχνη Ευθύνης» προσφέρουν μια καθηλωτική και πολυδιάστατη εμπειρία, επιτρέποντας στο κοινό να ασχοληθεί με καθολικά ζητήματα ενοχής και ευθύνης που περιβάλλουν ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της πρόσφατης ανθρώπινης ιστορίας.
Με 8 βασικές ιστορίες, 16 πιθανά φινάλε και συνολικά 38 σημεία απόφασης, το ντοκιμαντέρ διαρκεί συνολικά σχεδόν 7 ώρες. Υπάρχουν διαφορετικές αφηγηματικές διαδρομές, ανάλογα με την απόφαση του κοινού, οι οποίες φωτίζουν διαφορετικές πτυχές της ιστορίας και οπτικές. Η έκδοση για ατομικό streaming διαρκεί 45–55 λεπτά, ενώ η κινηματογραφική εκδοχή κυμαίνεται από 90 έως 110 λεπτά.
Το διαδραστικό ντοκιμαντέρ δείχνει τον τρόπο για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί στο μέλλον, ένα πολύπλοκο θέμα, μια πολύπλευρη ιστορία, με τη βοήθεια της τεχνολογίας και των νέων μέσων, καθώς μας βοηθά να δούμε πιο σφαιρικά και κριτικά ένα ζήτημα και να εμπλακούμε πιο ενεργά στην αφηγηματική του πορεία.
«Νομίζω ότι προσφέρει μια νέα μορφή συλλογικής αφήγησης, επειδή μπορείς να συμπεριλάβεις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Δεν έχεις μόνο μία οπτική γωνία. Συμπεριλαμβάνεις και την οπτική γωνία του κοινού, επειδή αυτό αποφασίζει ποια ιστορία θα δει. Νομίζω ότι για ιστορικά και πολιτικά θέματα, θα μπορούσε να είναι ένα πρόσθετο στοιχείο για την ιστορία» μας εξηγεί η σκηνοθέτις.
«Εξαρτάται πραγματικά από το θέμα, αν μπορεί να προσθέσει κάτι ή όχι. Νομίζω ότι το θέμα πρέπει να ταιριάζει σε αυτή τη μορφή αφήγησης, γιατί αλλιώς μπορεί να είναι απλώς ένα τεχνικό θέμα. Αλλά ναι, πιστεύουμε ότι μπορεί πραγματικά να προσθέσει κάτι, αν έχεις ένα θέμα με πολύ διαφορετικές πτυχές, έτσι ώστε να μπορείς να ανακαλύψεις αυτές τις διαφορετικές οπτικές γωνίες και να μπεις στο θέμα. Και πιστεύουμε ότι θα μπορούσε επίσης να είναι πολύ ενδιαφέρον για σχολεία, για παράδειγμα, να το παρακολουθήσουν» τονίζει ο Γιάν Άντερεγκ.