Μήπως το μέλλον της Ευρώπης βρίσκεται στο παλιό σας smartphone; Η Ευρώπη στερείται πρώτων υλών, ωστόσο αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αγορές προϊόντων στον κόσμο. Η ΕΕ θέλει να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές, αξιοποιώντας την κυκλική οικονομία.
Το παλιό smartphone που κρύβεται στο συρτάρι σας πιθανότατα περιέχει μικροσκοπικές ποσότητες λιθίου, κοβαλτίου και μετάλλων σπάνιων γαιών. Υπολογίζεται ότι 700 εκατομμύρια παλιά τηλέφωνα βρίσκονται στην Ευρώπη.
Η έννοια που είναι γνωστή ως «αστική εξόρυξη» (η διαδικασία ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης των μεταλλικών και άλλων πρώτων υλών που υπάρχουν στα αστικά απόβλητα) περιλαμβάνει την εξεύρεση υλικών σε υπάρχοντα προϊόντα, σε αντίθεση με την «πρωτογενή» εξόρυξη όπου γίνεται εκμετάλλευση των πόρων του εδάφους.
Η Ε.Ε. έχει θέσει ως προτεραιότητα τη διασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού για τις πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για τις πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες. Δεκάδες από αυτές έχουν χαρακτηριστεί ως "κρίσιμες" και "στρατηγικές" από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το 90% αυτών των στοιχείων εισάγεται επί του παρόντος από το εξωτερικό.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, περίπου το 1% των πολύτιμων υλικών που καταναλώνονται στην ΕΕ προέρχεται από την ανακύκλωση. Ο νόμος για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, που εγκρίθηκε το 2024, έχει θέσει ως στόχο την επίτευξη του 25% έως το 2030.
Τα ηλεκτρονικά απόβλητα είναι χρήμα
Οι στόχοι της Επιτροπής είναι να ενισχύσει την ανακύκλωση των ηλεκτρονικών αποβλήτων, που είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ροές αποβλήτων στην Ε.Ε.
Σε κάθε κράτος μέλος, οργανισμοί είναι υπεύθυνοι για τη συλλογή και τη μεταφορά των ηλεκτρονικών αποβλήτων στις 2.700 εγκαταστάσεις επεξεργασίας της ηπείρου. Οι εγκαταστάσεις ανακύκλωσης αναμένεται να καλύψουν ένα αυξανόμενο μερίδιο της ζήτησης από τα ευρωπαϊκά χυτήρια, τα οποία παραδοσιακά προμηθεύονται τα προϊόντα τους από άλλες ηπείρους, όπως η Ασία.
Αρκετές προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται: από την κερδοφορία της εξαγωγής των μικρότερων τμημάτων των υλικών, μέχρι την «ηλεκτρονική χειμερία νάρκη»: Σύμφωνα με μια μελέτη, κάθε οικογένεια στην Ευρώπη διαθέτει κατά μέσο όρο 74 ηλεκτρονικές συσκευές, 13 από τις οποίες είναι αχρησιμοποίητες, αλλά φυλάσσονται για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων και οι ανησυχίες για το απόρρητο των δεδομένων.
Πολυτελής ζωή σε ένα κυκλικό κτίριο;
Η Επιτροπή της Ε.Ε. πρόκειται να παρουσιάσει ένα νέο νόμο για την κυκλική οικονομία το 2026 για να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα των κυκλικών μοντέλων σε διάφορους τομείς, όπως οι κατασκευές και η κατεδάφιση.
Σε αυτούς αντιστοιχεί το 40% του συνολικού βάρους των αποβλήτων στην Ε.Ε., κυρίως παραδοσιακές πρώτες ύλες όπως σκυρόδεμα, αλουμίνιο, χάλυβας και γυαλί, οι οποίες, και πάλι, συχνά εισάγονται. Ενώ μεγάλο μέρος του κατεδαφισμένου σκυροδέματος θεωρείται ότι ανακυκλώνεται, στην πραγματικότητα θρυμματίζεται για χρήση ως βάση αδρανών υλικών, για παράδειγμα στην οδοποιία.
Όλο και περισσότερες τεχνολογίες επιτρέπουν την ανακύκλωση αντί του downcycling (διαδικασία ανακύκλωσης κατά την οποία τα υλικά ανακυκλώνονται σε προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας ή αξίας από το αρχικό υλικό).
Οι αναδυόμενες τεχνικές μετατρέπουν τους παλιούς όγκους σε σκυρόδεμα υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, πολλά υλικά που απομένουν, όπως τα πλαστικά και το ξύλο, συχνά δεν ανακτώνται και οδηγούνται σε αποτέφρωση ή υγειονομική ταφή. Οι νέες τεχνικές διαλογής συμβάλλουν στην αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης.
Επαναχρησιμοποίηση ή μετατροπή για ελάχιστες επιπτώσεις
Μια άλλη τάση είναι η επαναχρησιμοποίηση των υλικών. Υλικά όπως τσιμεντόλιθοι, παράθυρα και τούβλα μπορούν να αποσυναρμολογηθούν για επαναχρησιμοποίηση. Ένας πιο αρθρωτός σχεδιασμός των κτιρίων μπορεί επίσης να επιτρέψει μεγαλύτερη κυκλικότητα.
Ορισμένες χώρες έχουν ήδη υιοθετήσει μια προσέγγιση με στόχο την απαίτηση απογραφής των υλικών που υπάρχουν στα κτίρια, πριν από κάθε κατεδάφιση. Όπως και η επαναχρησιμοποίηση και η επισκευή ηλεκτρονικών συσκευών, η ανακαίνιση κτιρίων παραμένει καλύτερη λύση από την κατεδάφιση όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), το 20-25% των εκπομπών του κύκλου ζωής του σημερινού κτιριακού αποθέματος της Ε.Ε. περιλαμβάνεται στα οικοδομικά υλικά. Οι προσεγγίσεις ανακαίνισης που βασίζονται στην κυκλική οικονομία μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των ενσωματωμένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
