Η ανακύκλωση είναι ωραία, η μείωση του πλαστικού όμως είναι καλύτερη

Κάθε χρόνο, ο κόσμος παράγει ποσότητες πλαστικού ρεκόρ. Το 2021, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, περισσότεροι από 400 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού παρήχθησαν παγκοσμίως, διπλάσιοι από ό,τι στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Εάν δεν αλλάξει τίποτα, η κατανάλωση πλαστικού θα μπορούσε να τριπλασιαστεί έως το 2060.

Το πρόβλημα είναι ότι η ανακύκλωση δεν συμβαδίζει με αυτήν την επιτάχυνση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, περίπου το 9% των αποβλήτων ανακυκλώνεται, το 19% αποτεφρώνεται και σχεδόν τα τρία τέταρτα αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή απορρίπτονται στη φύση.

Παντού… αόρατα απόβλητα

Ανάλογα με τη σύνθεσή τους, τα πλαστικά χρειάζονται μεταξύ 20 και 500 ετών για να αποσυντεθούν, αλλά δεν εξαφανίζονται απαραίτητα. Ακόμα και όταν θρυμματίζονται, αφήνουν πίσω τους μικροπλαστικά, σωματίδια μικρότερα από 5 χιλιοστά.

Αυτά τα υπολείμματα καθημερινών πλαστικών αντικειμένων εισβάλλουν στους ωκεανούς, τα εδάφη, τα ποτάμια... και σε ζωντανούς οργανισμούς, όπως τα ψάρια και τα ανθρώπινα σώματα. Μελέτες έχουν αποδείξει την ύπαρξή τους στο πόσιμο νερό, το μητρικό γάλα, ακόμη και στο ανθρώπινο αίμα. Ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημονικών μελετών προειδοποιεί για τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

Η Ευρώπη θέλει να ανακόψει την παλίρροια των αποβλήτων

Αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μια σειρά μέτρων τα τελευταία χρόνια:

• Από το 2021, η απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης στοχεύει σε ορισμένα από τα πιο συνηθισμένα και εύκολα αντικαταστάσιμα είδη, όπως σακούλες, καλαμάκια και μαχαιροπίρουνα.

• Οι νέοι κανονισμοί συσκευασίας στοχεύουν στη μείωση της υπερβολικής συσκευασίας και στη βελτίωση της ανακυκλωσιμότητας των συσκευασιών.

• Η σκόπιμη προσθήκη μικροπλαστικών περιορίζεται σε ορισμένα καλλυντικά, απορρυπαντικά και βιομηχανικά προϊόντα μέσω του ευρωπαϊκού κανονισμού REACH. • Ένα σχέδιο κανονισμού για τις θαλάσσιες μεταφορές στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της απώλειας βιομηχανικών pellets, προκειμένου να αποφευχθεί η ρύπανση από μικροπλαστικά.

• Η Οδηγία-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική, η οποία στοχεύει στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων από τα θαλάσσια απορρίμματα, βρίσκεται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση.

Η ΕΕ χρηματοδοτεί επίσης πολλά ερευνητικά έργα που στοχεύουν στην ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων βιολογικών και βιοδιασπώμενων προϊόντων αντί των παραδοσιακών πλαστικών. Αυτό ισχύει και για το έργο SEALIVE, με επικεφαλής το ερευνητικό κέντρο ITENE στη Βαλένθια, και το έργο R3pack.

Οι Βρυξέλλες στοχεύουν επίσης στη βελτιστοποίηση της οικονομικής απόδοσης των συστημάτων επαναχρησιμοποίησης, ώστε να επιτευχθούν 100% επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες συσκευασίες στην αγορά έως το 2030.

Προς μια διεθνή συνθήκη για τα πλαστικά

Πέρα από τα σύνορά της, η ΕΕ διεξάγει ενεργά εκστρατεία για μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για τη ρύπανση από πλαστικά. Το σχέδιο συνθήκης βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση από το 2025 και οι αναφορές δείχνουν ότι προέκυψαν δύο οράματα:

• Ένας συνασπισμός «υψηλής φιλοδοξίας» συγκεντρώνει πάνω από 100 μέλη, συμπεριλαμβανομένων της ΕΕ, της Ρουάντα, της Νορβηγίας και του Περού, και υποστηρίζει μια νομικά δεσμευτική συμφωνία που καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των πλαστικών (μέτρα ανάντη και κατάντη).

• Άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων παραγωγών πετρελαίου, επιθυμούν η συμφωνία να επικεντρωθεί σε μέτρα κατάντη, όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η ανακύκλωση.

Τα μέτρα , τα οποία αποτελούν αντικείμενο έντονης συζήτησης, περιλαμβάνουν:

• Βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση πλαστικών·

• Αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με προβληματικά πλαστικά είδη (όπως πλαστικά μιας χρήσης)·

• Μείωση των χημικών ουσιών που προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία.

Ο επόμενος γύρος διαπραγματεύσεων θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη, από τις 5 έως τις 14 Αυγούστου 2025.