Μια πρωτότυπη προσέγγιση στις πιστώσεις άνθρακα θα μπορούσε να θεραπεύσει τον εθισμό της Ασίας στον άνθρακα, όμως οι επικριτές είναι σκεπτικοί.
Οι Φιλιππίνες δοκιμάζουν έναν νέο τύπο πιστώσεων άνθρακα, με στόχο να ενθαρρύνουν τις εταιρείες να μειώσουν τις εκπομπές που θερμαίνουν το κλίμα, δημιουργώντας κεφάλαια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μετατροπή σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα σε εγκαταστάσεις ανανεώσιμης ενέργειας.
Ονομάζονται «πιστώσεις μετάβασης» και σκοπός τους είναι να χρηματοδοτήσουν την κατάργηση της χρήσης άνθρακα, δημιουργώντας αξία από τις εκπομπές που θα αποτρέπονται. Τα κεφάλαια θα πληρώνουν για την αντικατάσταση εξοπλισμού ορυκτών καυσίμων με εξοπλισμό καθαρής ενέργειας.
Οι υποστηρικτές λένε ότι οι πιστώσεις μετάβασης θα μπορούσαν να απελευθερώσουν ένα κύμα επενδύσεων για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, που διψά για ενέργεια, και να επιταχύνουν τη μετάβαση της Νοτιοανατολικής Ασίας σε ανανεώσιμες πηγές. Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί, επιφυλακτικοί λόγω χρόνιων προβλημάτων στην αγορά άνθρακα, τις θεωρούν αδιέξοδο.
Οι πιστώσεις μετάβασης προσφέρουν νέα προσέγγιση
Ένα πιστωτικό δικαίωμα άνθρακα αντιστοιχεί σε έναν τόνο διοξειδίου του άνθρακα που αφαιρείται ή δεν εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα. Τα δικαιώματα αγοράζονται και πωλούνται στις αγορές άνθρακα από χώρες και εταιρείες που προσπαθούν να συμμορφωθούν με κανονισμούς για τις εκπομπές, να επιτύχουν στόχους μείωσης της ρύπανσης ή να αντισταθμίσουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Οι πιστώσεις μετάβασης διαφέρουν, επειδή αποτιμούν τις μελλοντικές εκπομπές που θα αποτραπούν από την καύση ορυκτών καυσίμων, η οποία συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή.
Όμως ζητήματα ακεραιότητας ταλανίζουν έργα πιστώσεων άνθρακα σε όλο τον κόσμο.
Έργα που στόχευαν στη διατήρηση δασών που απορροφούν άνθρακα έχουν κατηγορηθεί για πράσινο ξέπλυμα, για λανθασμένους υπολογισμούς και για πρόκληση «διαρροής άνθρακα», όρος που περιγράφει όταν εταιρείες μετακινούνται σε χώρες με χαλαρότερους κανόνες εκπομπών. Διαπιστώθηκε ότι δεν παρέχουν τα υποσχόμενα οφέλη στις τοπικές κοινότητες και συνδέθηκαν με καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Καμπότζη και αύξηση της αποψίλωσης στο Περού, μεταξύ άλλων προβλημάτων.
Οι πιστώσεις έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, όπως κάθε αδοκίμαστη νέα ιδέα, λέει ο Ramnath Iyer, του Institute for Energy Economics and Financial Analysis, με έδρα τις ΗΠΑ. Υπολογίζει ότι μία πίστωση μετάβασης θα μπορούσε να αξίζει από 9 έως 45 ευρώ.
«Θα υπάρξουν προκλήσεις και αδυναμίες, όπως σε κάθε συμφωνία», λέει ο Iyer. «Αλλά δεν έχουμε κάποιον μπουφέ από λύσεις για την κλιματική αλλαγή για να διαλέξουμε».
Η Νοτιοανατολική Ασία στηρίζεται στον άνθρακα
Ο κόσμος θα υπερβεί πιθανότατα τον παγκόσμιο στόχο να μην αυξηθεί η θερμοκρασία της Γης πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου.
Τον Νοέμβριο, τα Ηνωμένα Έθνη δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε έναν διεθνή οδικό χάρτη για την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στις ετήσιες κλιματικές διαπραγματεύσεις, γνωστές ως COP30.
Οι εκπομπές αυξάνονται, καθώς ο άνθρακας χρησιμοποιείται για να καλύψει τη διογκούμενη ζήτηση ενέργειας στις αναδυόμενες οικονομίες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού, επιδεινώνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η Νοτιοανατολική Ασία είναι η τρίτη μεγαλύτερη καταναλώτρια άνθρακα παγκοσμίως μετά την Ινδία και την Κίνα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, ο οποίος προβλέπει ότι η περιφερειακή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα διπλασιαστεί έως το 2050.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι προσπάθειες για την υποστήριξη της κατάργησης των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα είναι αξιέπαινες, σημαντικές και απολύτως αναγκαίες», λέει ο Danny Cullenward, από το Kleinman Center for Energy Policy του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Αλλά είναι ένα πολύ δυσεπίλυτο ζήτημα να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια τα οφέλη μιας παρέμβασης, όπως οι πιστώσεις μετάβασης».
Πιλοτικό πρόγραμμα στις Φιλιππίνες διχάζει
Το πείραμα με τις πιστώσεις μετάβασης εφαρμόζεται στον σταθμό South Luzon Thermal Energy Corp., ισχύος 270 μεγαβάτ, στην πόλη Calaca, νότια της Μανίλα.
Ο σταθμός κατασκευάστηκε πριν από μια δεκαετία από την ACEN Corp., τον ενεργειακό βραχίονα του μεγάλου φιλιππινέζικου ομίλου Ayala Corp.
Οι μονάδες άνθρακα μπορούν συνήθως να λειτουργούν για 50 χρόνια. Οι μονάδες άνθρακα στη Νοτιοανατολική Ασία έχουν κατά μέσο όρο ηλικία κάτω των 15 ετών, όπως και αυτή στην Calaca. Ωστόσο, η ACEN έχει δεσμευθεί να αποσύρει την εγκατάσταση South Luzon έως το 2040.
Οι πιστώσεις μετάβασης ίσως επιταχύνουν αυτό.
«Αν λειτουργήσει, θα υπάρξει ένας οδικός χάρτης για τους ιδιοκτήτες περιουσιακών στοιχείων άνθρακα και τη δική τους ενεργειακή μετάβαση», λέει η Irene Maranan από την ACEN. «Θα είναι περισσότεροι οι υποστηρικτές από τους δύσπιστους σε αυτή την πρωτοβουλία».
Το Ίδρυμα Rockefeller σχεδίασε την έννοια των πιστώσεων μετάβασης για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της πρόωρης απόσυρσης μονάδων άνθρακα, πληρώνοντας για την αντικατάσταση του εξοπλισμού ορυκτών καυσίμων με εξοπλισμό ανανεώσιμης ενέργειας , ώστε να συνεχιστεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα ίδια σημεία.
«Θα ήταν ανεύθυνο να απενεργοποιήσεις απλώς μια μονάδα άνθρακα χωρίς αντικατάσταση», λέει η Maranan. «Η χώρα εξακολουθεί να χρειάζεται τον ενεργειακό της εφοδιασμό. Η ζήτηση αυξάνεται και δεν σταματά».
Ο Joseph Curtin, αντιπρόεδρος για τις ενεργειακές μεταβάσεις στο Ίδρυμα Rockefeller, λέει ότι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός φορέας διακυβέρνησης της αγοράς άνθρακα εξετάζει τη μεθοδολογία των πιστώσεων μετάβασης, η οποία ήδη έχει τη στήριξη επιχειρηματικών κολοσσών όπως η ιαπωνική Mitsubishi Corp.
Περίπου 60 μονάδες άνθρακα στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού έχουν δυναμικό για πιστώσεις μετάβασης, που μαζί θα μπορούσαν να προσελκύσουν 94 δισ. ευρώ δημόσιου και ιδιωτικού κεφαλαίου έως το 2030, και το έργο στην Calaca είναι απαραίτητο για να αποδείξει ότι η ιδέα λειτουργεί, λέει ο Curtin.
«Θέλουμε να κάνουμε δεκάδες έργα για να πετύχουμε πραγματικό αντίκτυπο», λέει. «Αλλά για να έχουμε αξιοπιστία, πρέπει να υλοποιήσουμε ένα έργο και να το αξιοποιήσουμε για να μάθουμε και να εξελιχθούμε».
Τα προβλήματα με τις πιστώσεις άνθρακα
Ο σκεπτικισμός γύρω από τις πιστώσεις μετάβασης πηγάζει από τη μάλλον αμαυρωμένη φήμη της αγοράς άνθρακα.
Η Elle Bartolome, από το Philippine Movement for Climate Justice, ήταν μεταξύ δεκάδων ακτιβιστών που διαμαρτυρήθηκαν για αυτό που αποκάλεσε «καζίνο του άνθρακα», σε διαδηλώσεις κατά τη διάρκεια του COP30 στη Βραζιλία.
Δεδομένων των ζητημάτων ακεραιότητας σε προηγούμενα έργα, η Bartolome λέει ότι οι πιστώσεις μετάβασης πιθανότατα θα πέσουν στην ίδια παγίδα, χωρίς να ωφελήσουν τις τοπικές κοινότητες, ειδικά αν δεν προβλεφθούν αποζημιώσεις για όσους επηρεάστηκαν αρνητικά από τη μονάδα άνθρακα της Calaca.
Ο Patrick McCully, αναλυτής ενεργειακής μετάβασης για τη Reclaim Finance, έγραψε σε πρόσφατη έκθεση ότι οι πιστώσεις μετάβασης πιθανότατα θα επαναλάβουν τις αποτυχίες της αγοράς άνθρακα, υποστηρίζοντας ότι οι πιστώσεις είναι «αδιέξοδο», επειδή ο κλάδος δεν έχει αντιμετωπίσει τις ψευδείς υποσχέσεις, τις ανακριβείς αποτιμήσεις άνθρακα και άλλα ζητήματα.
Η εστίαση και η χρηματοδότηση στη Νοτιοανατολική Ασία θα πρέπει να δώσουν «γενική επιστράτευση, με καθολική πίεση» για την ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας, λέει ο McCully.
«Αυτό είναι παλιό κρασί σε νέο μπουκάλι», λέει ο McCully. «Θα σπαταλήσει πολύ χρόνο, ενέργεια και χρήμα».