Από τις προκλήσεις χρηματοδότησης μέχρι τις αλλαγές στην κοινή προμήθεια φαρμάκων: Τι πρέπει να γνωρίζετε για τους νέους κανόνες που αποσκοπούν στη διασφάλιση της πρόσβασης της Ευρώπης σε κρίσιμα φάρμακα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε αυτή την εβδομάδα μία από τις σημαντικότερες προτάσεις της στον τομέα της υγείας, την Πράξη για τα κρίσιμα φάρμακα, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού και της διαθεσιμότητας βασικών φαρμάκων σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αν και φιλόδοξη σε ορισμένους τομείς, όπως ο προτεινόμενος μηχανισμός "Αγοράστε ευρωπαϊκά" και η νέα κατηγορία φαρμάκων "κοινού ενδιαφέροντος", από άλλες απόψεις ήταν μη θεαματική, ιδίως όσον αφορά τον συντονισμό των αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης. Η χρηματοδότηση, όπως συμβαίνει συχνά σε θέματα υγείας, παραμένει βασική ανησυχία.
Το Euronews υπογραμμίζει τα κύρια ανοικτά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Πόσο επικίνδυνη είναι η προστατευτική πρόταση "Buy European";
Μια από τις πιο πολυσυζητημένες πτυχές της πρότασης είναι η αρχή "Αγοράστε ευρωπαϊκά", η οποία δίνει προτεραιότητα στην ασφάλεια του εφοδιασμού έναντι του κόστους στις δημόσιες συμβάσεις.
Βάσει αυτού του νέου προτεινόμενου κανόνα, οι αναθέτουσες αρχές της ΕΕ θα εφαρμόζουν απαιτήσεις σύναψης συμβάσεων που θα ευνοούν τους προμηθευτές που παρασκευάζουν σημαντικό μέρος των κρίσιμων φαρμάκων εντός της ΕΕ.
"Αυτό εντάσσεται απόλυτα στα όρια των όσων έχουμε ήδη στην ΕΕ. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν επιτακτικό λόγο δημόσιας υγείας, διότι έχουμε πρόβλημα με την ασφάλεια του εφοδιασμού", δήλωσε ο επίτροπος υγείας της ΕΕ Olivér Várhelyi.
Αυτή η νέα προσέγγιση θα μπορούσε να εκθέσει την ΕΕ στη δυσαρέσκεια του διεθνούς εμπορίου. Εξάλλου, δεν απέχει πολύ από την πολιτική "Αγοράστε Κίνα" του Πεκίνου για τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα που αμφισβητήθηκε πρόσφατα ανοιχτά από την ΕΕ, καθώς περιορίζει τους ξένους προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από την ΕΕ, από τις κυβερνητικές συμβάσεις.
Νωρίτερα φέτος, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ δημοσίευσε έκθεση που παρέχει στοιχεία για τους αθέμιτους περιορισμούς της Κίνας, υποστηρίζοντας ότι το άνοιγμα της αγοράς θα πρέπει να είναι αμοιβαίο.
Εάν εφαρμοστεί, το "Buy European" θα μπορούσε να φέρει την ΕΕ σε παρόμοια θέση - με κίνδυνο αντίποινα από τους εμπορικούς εταίρους και μειωμένη πρόσβαση στην αγορά στο εξωτερικό.
Επιστροφή της παραγωγής στην Ευρώπη (ή πιο κοντά)
Για να μειωθεί η εξάρτηση από τρίτες χώρες, η πρόταση προωθεί την αύξηση της ευρωπαϊκής παραγωγής κρίσιμων φαρμάκων καθώς και τη νέα κατηγορία φαρμάκων κοινού ενδιαφέροντος.
Πρέπει όμως αυτά τα φάρμακα να παρασκευάζονται σε ευρωπαϊκό έδαφος; Σύμφωνα με τη νέα πρόταση, όχι ακριβώς. Η Επιτροπή σχεδιάζει να ενισχύσει τη διμερή συνεργασία και να δημιουργήσει νέες στρατηγικές εταιρικές σχέσεις για να εξασφαλίσει ποικίλες πηγές εφοδιασμού.
"Βασίζομαι σε μεγάλο βαθμό στις υποψήφιες χώρες και στις χώρες της στενότερης γειτονιάς μας, οι οποίες θα πρέπει να βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση για να μας βοηθήσουν να επαναφέρουμε την παραγωγή στην ΕΕ ή πιο κοντά στην ΕΕ", δήλωσε ο Várhelyi.
Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν επίσης αναφερθεί σε πιθανή συνεργασία με άλλες ευρύτερες ευρωπαϊκές τρίτες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελβετία, δεδομένων των ισχυρών εμπορικών δεσμών και της εγγύτητάς τους.
Ζήτημα η χρηματοδότηση της νέας πρότασης
Ένα σημαντικό μειονέκτημα της πρότασης είναι η περιορισμένη χρηματοδότησή της. Ο ενδεικτικός προϋπολογισμός των 83 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2026-2027, κυρίως από το πρόγραμμα EU4Health, είναι σχετικά μέτριος.
Η χρηματοδότηση αυτή πιθανότατα θα καλύψει μόνο τις προσπάθειες συντονισμού του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρά τη στήριξη των μετατοπίσεων παραγωγής μεγάλης κλίμακας.
Ενώ τα στρατηγικά έργα θα μπορούσαν να λάβουν πρόσθετη χρηματοδότηση από προγράμματα της ΕΕ όπως το Horizon Europe και το πρόγραμμα Digital Europe, δεν είναι βέβαιο αν οι πόροι αυτοί θα είναι αρκετοί.
Πριν από την παρουσίαση της πρότασης, 11 υπουργοί υγείας της ΕΕ ζήτησαν να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής της χρηματοδότησης της ΕΕ για την άμυνα ώστε να συμπεριλάβει τα κρίσιμα φάρμακα. Ωστόσο, ο Várhelyi απέρριψε την ιδέα αυτή, δίνοντας έμφαση στην εξάρτηση από τις κρατικές ενισχύσεις αντ' αυτού.
Για να διευκολυνθεί αυτό, η Επιτροπή χαλάρωσε τους περιορισμούς σχετικά με τους ορισμούς των κρατικών ενισχύσεων σε ορισμένες νέες κατευθυντήριες γραμμές, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη να επενδύσουν τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς σε αυτή την πρωτοβουλία.
Αναβάθμιση των κοινών προμηθειών
Η πρόταση περιλαμβάνει ενισχυμένους μηχανισμούς για τις κοινές δημόσιες συμβάσεις, με την Επιτροπή να αναλαμβάνει ισχυρότερο ρόλο.
Παραδοσιακά, οι κοινές δημόσιες συμβάσεις επιτρέπουν στην Επιτροπή και σε τουλάχιστον εννέα κράτη μέλη να διαπραγματεύονται ως ενιαίο μπλοκ αγορών, αξιοποιώντας τη συλλογική ζήτηση για καλύτερους όρους.
Η νέα πρόταση επισημοποιεί και διευρύνει τον μηχανισμό αυτό, επιτρέποντας στην Επιτροπή να ενεργεί ως κεντρικός αγοραστής όταν το ζητούν τουλάχιστον εννέα κράτη μέλη.
Επιπλέον, εισάγεται ένα μοντέλο διασυνοριακών προμηθειών με τη διευκόλυνση της Επιτροπής, όπου το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ παρέχει υλικοτεχνική και διοικητική υποστήριξη στα κράτη μέλη που διαχειρίζονται τις δικές τους προμήθειες.
Αυτή η επισημοποίηση βασίζεται σε προηγούμενες προσπάθειες σύναψης συμβάσεων υπό την αιγίδα της Επιτροπής, όπως η αγορά εμβολίων για την ιλαρά και τη γρίπη.
Το θέμα των αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης
Μια βασική σύσταση της Critical Medicine Alliance - ενός φορέα που αναλύει τα τρωτά σημεία της αλυσίδας εφοδιασμού - ήταν η δημιουργία ενός εναρμονισμένου πλαισίου της ΕΕ για τη δημιουργία αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης.
Ωστόσο, η πτυχή αυτή παραλείφθηκε εντελώς από την πρόταση. Μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση αποθεματοποίησης θα εξασφάλιζε ότι τα κράτη μέλη δεν θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για προμήθειες και θα μπορούσαν να βασίζονται στην αλληλεγγύη της ΕΕ κατά τη διάρκεια ελλείψεων.
Χωρίς συντονισμό, οι προσπάθειες αποθεματοποίησης κινδυνεύουν να κατακερματιστούν, οδηγώντας σε αναποτελεσματικότητα και πιθανές αδικίες.
"Δεν μπορεί να ξανασυμβεί να αποθηκεύουν φάρμακα μεγαλύτερα κράτη χωρίς να τα μοιράζονται με τις μικρότερες χώρες που έχουν ανάγκη", τόνισε ο Κροάτης ευρωβουλευτής Tomislav Sokol από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Με την πρόταση να περνά πλέον στη νομοθετική διαδικασία, οι ευρωβουλευτές αναμένεται να εισαγάγουν τροπολογίες που θα πιέζουν για συντονισμένα μέτρα αποθεματοποίησης