Θα καταφέρει η Ευρώπη να σώσει τα ψάρια; Ποιο θα είναι το μέλλον των ψαράδων στην Ιρλανδία; Η εκπομπή Reporter ταξίδεψε στο μικρό νησί Άρανμουρ για να διαπιστώσει τις συνθήκες που επικρατούν για τους ψαράδες της περιοχής.
O Νιλ και ο αδερφός του Σέιμους δαμάζουν τα κύματα στον Ατλαντικό με το ψαροκάικο τους. Από την εποχή του προπάππου τους η οικογένεια είχε δημιουργήσει παράδοση στην αλιεία σολομού.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και το μόνο που επιτρέπεται να ψαρέψουν είναι αστακούς και καβούρια.
Η καθημερινότητα για τους Ιρλανδούς ψαράδες στο νησί Άρενμουρ είναι συγκεκριμένη: Οδηγούν στις τέσσερις τα ξημερώματα για να πάνε στη θάλασσα και επιστρέφουν σπίτι στις δέκα το βράδυ.
Το 2006 οι Βρυξέλλες εξέδωσαν μία αυστηρή αλιευτική οδηγία, με τις ευλογίες του Δουβλίνου, που έπληξε τη μικρή κοινότητα των ψαράδων στο νησί. Αυτό έχει τεράστιο αντίκτυπο στην τοπική οικονομία.
«Έχουμε θυμώσει πολύ. Το ψάρεμα ήταν για εμάς τρόπος ζωής. Είναι μέσο επιβίωσης για 16-18 οικογένειες που έχουν άδεια αλιείας άγριου σολομού. Η απαγόρευση επηρεάζει τα μέλη των πληρωμάτων και πολλούς άλλους. Έχουμε δίκιο να αισθανόμαστε αδικημένοι. Στο νησί δεν υπάρχει άλλη απασχόληση εκτός από την αλιεία», υποστηρίζει η Νιλ Καβένα, ψαράς του νησιού.
Μία βόλτα στο νησί είναι αρκετή για να εντοπίσει κανείς δεκάδες ακατοίκητα σπίτια. Ανήκουν σε οικογένειες που έχουν μεταναστεύσει στο Δουβλίνο, το Λονδίνο, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον.
«Το νησί έχει ερημώσει, αλλά αιτία δεν είναι μόνο η απαγόρευση στην αλιεία», επισημαίνει ο Τζέρι, ψαράς τέταρτης γενιάς και ηγέτης της κοινότητας.
Τα αποθέματα ψαριών στη θάλασσα έχουν περιοριστεί και η ανεργία ξεπερνάει το 50%.
Ο Τζέρι κατηγορεί την Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι έχει θέσει σε κίνδυνο την κοινότητα του Άρενμουρ.
«Κάποτε είχαμε ένα πολυσύχναστο λιμάνι με 20-30 πλοιάρια. Πήραν την καρδιά και την ψυχή αυτού του μικρού λιμανιού, όπου έχω περάσει τις πιο ευτυχισμένες ημέρες της ζωής μου. Κατέστρεψαν αυτήν την εικόνα που είχαμε και αυτό είναι ασυγχώρητο. Λυπάμαι πολύ για αυτό που έχουν κάνει. Μπορώ να ακούσω την κραυγή των φαντασμάτων σε αυτήν την αποβάθρα», λέει με πίκρα ο Τζέρι Έρλι.
Μαζί με τον ιερέα του νησιού ο Τζέρι πήγε στις Βρυξέλλες, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για τις καταστροφικές επιπτώσεις της αλιευτικής ευρωπαϊκής πολιτικής στο Άρενμουρ. Τα καΐκια έχουν βγει στη στεριά και το νησί έχει ερημώσει. Ο αριθμός των κατοίκων μειώθηκε από 768 σε 487.
Έχουν επιβιώσει μόνο τέσσερις ψαράδες πλήρους απασχόλησης, που αρνούνται να παραδώσουν την άδεια αλιείας και να λάβουν τα χρήματα της αποζημίωσης από την Ευρώπη.
Οι ψαράδες της περιοχής ζουν ακόμη με την ελπίδα, ότι τα αποθέματα των ψαριών θα αυξηθούν και ότι η απαγόρευση θα χαλαρώσει για την μικρής κλίμακας παράκτια αλιεία.
Μεγάλες μηχανότρατες στο εξωτερικό απαγορεύεται να ψαρεύουν εντός δώδεκα ναυτικών μιλίων από την ακτογραμμή.
Η αναθεωρημένη ευρωπαϊκή αλιευτική πολιτική θα διευρύνει στο μέλλον την προστατευμένη ζώνη.
«Εντοπίσαμε μία τεράστια μηχανότρατα 20 με 25 μίλια δυτικά του νησιού, που πραγματοποιούσε εργασίες στην περιοχή μας. Τους καλέσαμε στον ασύρματο. Είχαν βγει στα ανοιχτά για να ψαρέψουν σκουμπρί, την ώρα που τα ιρλανδικά καΐκια ήταν δεμένα. Μας φάνηκε πολύ περίεργο το γεγονός, ότι ένα πλοίο από άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψάρευε στην περιοχή μας, από τη στιγμή που αυτό απαγορεύεται για εμάς», υπογραμμίζει ο Νιλ Καβένα.
Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα υπεραλιείας, καθώς το 39% των αποθεμάτων στον Ατλαντικό ωκεανό και το 88% στη Μεσόγειο έχουν εξαντληθεί.
«Η Ευρώπη δεν πρέπει να κατηγορεί τους μικρούς», μάς επισημαίνει ο Τζέρι.
Έχοντας δουλέψει 29 χρόνια στην ακτοφυλακή, έχει ακόμη το πάθος να προσφέρει στην κοινότητά του.
Ο Τζέρι θέλει να σώσει το μέλλον των ψαράδων. «Τα αποθέματα άγριου σολομού έχουν ανακτηθεί», υποστηρίζει ο ίδιος, καλώντας την ιρλανδική κυβέρνηση να άρει την απαγόρευση για τον σολομό στην περιοχή.
Ο Τζέρι εκφράζει το αίτημά του: «Αφήστε μας να ψαρεύουμε 3.000 σολομούς το χρόνο και η οικονομία του νησιού θα ανακάμψει»
«Πρώτα απ’ όλα αμφισβητούμε τα επίσημα στοιχεία. Θέλουμε να εφαρμοστεί για πέντε χρόνια ένα πιλοτικό καθεστώς. Έχουμε τα δίχτυα, έχουμε τα καΐκια, έχουμε τον ωκεανό. Η απαγόρευση μας έχει δέσει τα χέρια και δεν μπορούμε να ψαρέψουμε.
Είναι σαν να λες σε έναν αγρότη που διαθέτει χωράφια, ότι δεν επιτρέπεται να τα οργώσει. Είναι τρελό, ανόητο και θα φέρει τον μαρασμό στο νησί», δηλώνει ο Τζέρι Έρλι.
Πέρσι, για πρώτη φορά στην ιστορία του νησιού, δεν γεννήθηκε ούτε ένα μωρό. Το δημογραφικό πρόβλημα επιδεινώνεται. Το ένα από τα δύο δημοτικά σχολεία απειλείται με λουκέτο.
Ο δάσκαλος διδάσκει τα παιδιά όλων την ηλικιών σε μία αίθουσα. Η διδασκαλία είναι δίγλωσση, στην αγγλική και την ιρλανδική γκαίλικ, που μιλιέται ακόμη στην περιοχή.
Το Άρανμουρ έχει μετατραπεί σε νησί φάντασμα. Η εγκατάλειψη βλάπτει τις παραδόσεις και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.
Η Σίρλεϊ θεωρεί τον εαυτό της δημιουργό ευκαιριών. Έχει πτυχίο ιατρικής. Εγκατέλειψε όμως την καλοπληρωμένη δουλειά της και επέστρεψε στο νησί της. Στόχος της είναι να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον για το Άρανμουρ.
«Κατά τη γνώμη μου το εργασιακό μέλλον στο Άρανμουρ έχει τρία σημεία αναφοράς: τις κατασκευές με εξαερισμό και μόνωση, την αλιεία στο σύνολό της, που είναι πολύ σημαντική για το νησί, δεδομένης της αύξησης των τιμών. Τρίτος παράγοντας είναι φυσικά ο τουρισμός», δηλώνει η Σίρλεϊ Γκάλαχερ.
Ένας στους δύο νησιώτες είναι χωρίς δουλειά. Το Άρανμουρ είναι ένα μία από τις φτωχότερες περιοχές στην Ιρλανδία.
Η Σίρλεϊ είναι πολύ ικανή στο διαδίκτυο και θέλει μέσα από αυτό να δώσει στο νησί μία ευκαιρία. Οι κάτοικοι πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
«Διοργάνωσα αυτήν την συγκέντρωση για να συζητήσουμε το εργασιακό μέλλον στο νησί. Προσπαθώ να φέρω κοντά ανθρώπους από όλους τους τομείς απασχόλησης στην κοινότητα. Έχω καλέσει εκπροσώπους από την αλιεία, τη γεωργία, την εκπαίδευση, τις επικοινωνιακές υπηρεσίες, τις μεταφορές, τις κατασκευές, και τον τουρισμό. Επίσης κάλεσα νέους κάτω των τριάντα ετών, γιατί όπως είναι γνωστό, σε αυτές τις ηλικίες δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας», εξηγεί η Σίρλεϊ Γκάλαχερ.
Η Σίρλεϊ ενέταξε το Άρανμουρ σε ένα δίκτυο ευρωπαϊκών νησιών που λέγεται SMILE-GOV. Πρόκειται για το επιστέγασμα ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την διαχείριση ενός νησιού. Σκοπός η ανταλλαγή γνώσεων, εμπειριών και ιδεών με νησιώτες από τη Δανία και άλλες χώρες για ζητήματα όπως η ιχθυοκαλλιέργεια, που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και η συνεχιζόμενη αλιευτική μεταρρύθμιση.
Η καλλιέργεια σολομού στο εσωτερικό του νησιού δεν είναι όμως το όνειρο του Τζέρι. Παραδέχεται ωστόσο το εξής: Αν δεν υπάρχει τρόπος να αρθεί η απαγόρευση στην αλιεία του σολομού, θα πρέπει να στραφούμε στην υδατοκαλλιέργεια.
Για τη δημιουργία ιχθυοκαλλιέργειας στο νησί απαιτούνται περίπου 5 με 10 εκατομμύρια ευρώ.
«Στο μέλλον εκτιμώ, ότι θα υπάρξει προοπτική για υδατοκαλλιέργεια, όχι όμως σε ανοιχτή θάλασσα. Μιλάω για υδατοκαλλιέργεια με δεξαμενές στο χερσαίο μέρος του νησιού. Μία τέτοια προοπτική θα δημιουργούσε 20 έως 40 θέσεις εργασίας. Το ζήτημα αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την μακροπρόθεσμη επιβίωση του νησιού», υποστηρίζει ο Τζέρι Έρλι.
Η Σίρλεϊ εκτιμάει, ότι υπάρχει ένας θησαυρός κάτω από το ουράνιο τόξο και τα ανεμοδαρμένα βράχια στο Άρανμουρ.
Στόχος είναι η συγκομιδή βιώσιμων πηγών ενέργειας από τη θάλασσα και τον ουρανό, που θα παράξουν οικονομική δραστηριότητα και θέσεις απασχόλησης.
«Νομίζω, ότι έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα ιδανικό αιολικό πάρκο. Ο άνεμος εδώ είναι πολύ δυνατός. Σε αυτό το σημείο δεν υπάρχουν σπίτια. Μπορούμε να έχουμε παραγωγή πραγματικής ηλεκτρικής ενέργειας. Αν εντάξουμε την περιοχή στο δίκτυο, θα έχουμε στο μέλλον αυτήν την προοπτική», λέει η Σίρλεϊ Γκάλαχερ.
Στο κέντρο της κοινότητας ο Σέιμους Μπόνερ μαθαίνει σε μικρά παιδιά πως να χειρίζονται προγράμματα υπολογιστών. Η απασχόληση αυτή μπορεί να συνδέσει τη μελλοντική γενιά με μεγάλες εταιρίες. Ο δάσκαλος νιώθει όμως, ότι δεν υποστηρίζεται από τους πολιτικούς.
«Χρειαζόμαστε ευρυζωνικότητα και καλές υποδομές, κάτι που δεν διαθέτουμε αυτήν την στιγμή. Η κυβέρνηση επέστρεψε στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο 17 εκατομμύρια ευρώ, που είχαν δοθεί για την ευρυζωνικότητα σε αγροτικές περιοχές, υποστηρίζοντας ότι τα χρήματα αυτά δεν ήταν απαραίτητα. Αυτό είναι πραγματικά απογοητευτικό», δηλώνει ο Σέιμους Μπόνερ.
Ο Νιλ ψαρεύει καβούρια την ώρα που ο Τζέρι διασκεδάζει με φίλους ακούγοντας μουσική. Είναι το αποχαιρετιστήριο πάρτι για δύο μέλη της παρέας που θα φύγουν μετανάστες. Αντί να ψαρεύουν στο νησί τους θα σκάβουν τούνελ στο Δουβλίνο και το Λονδίνο.
Τον επόμενο χρόνο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας θα στηρίξει τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε μικρές κοινότητες, όπως το Άρανμουρ. Η βιώσιμη ανάπτυξη θα πρέπει να ενισχυθεί. Οι μικροί ψαράδες θα έχουν προνομιακή πρόσβαση σε κεφάλαια, όχι όμως σε σολομούς.