Για πολλούς από τους πληγέντες, η στήριξη παραμένει μια μακρινή υπόσχεση, μπλοκαρισμένη από τη γραφειοκρατία και τα όρια του προϋπολογισμού
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Στην ειδυλλιακή αλλά ζωντανή πόλη Μπαντ Νόιεναρ της Γερμανίας, ο Κλάους Φόισερ εξετάζει τα απομεινάρια των πέντε εστιατορίων του που κάποτε ανθούσαν.
Περισσότερα από τρία χρόνια μετά τις καταστροφικές πλημμύρες που άλλαξαν τις ζωές και το τοπίο στην κοιλάδα του Αρ, τα σημάδια είναι ακόμη ορατά.
"Όπου κι αν κοιτάξεις, εξακολουθεί να μοιάζει σαν να ήταν μόλις χθες", θρηνεί ο Φόισερ. Οι ζημιές είναι ένα σαφές σημάδι της δύναμης της πλημμύρας και του αργού ρυθμού ανοικοδόμησης.
Η ιστορία του Κλάους Φόισερ αντανακλά τις ευρύτερες προκλήσεις για την ΕΕ, καθώς αντιμετωπίζει όλο και συχνότερα φυσικές καταστροφές - από πλημμύρες έως δασικές πυρκαγιές - που καταπονούν τους υπάρχοντες μηχανισμούς ανακούφισης και αποκατάστασης.
Από την τελευταία αναθεώρησή του το 2014, το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ (ΤΑΕΕ) έχει επικριθεί για το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής του και τις αργές εκταμιεύσεις, οι οποίες συχνά αποτυγχάνουν να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες των πληγεισών κοινοτήτων. Το ταμείο αποσκοπεί στην αποκατάσταση ζωτικής σημασίας υποδομών και στη στήριξη της ανοικοδόμησης.
Οικονομικοί περιορισμοί και προκλήσεις του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ
Το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ, που ιδρύθηκε το 2002, αντιμετωπίζει όλο και περισσότερες επικρίσεις - κυρίως λόγω οικονομικών περιορισμών και αναποτελεσματικότητας. Κάποτε αποτελούσε φάρο ελπίδας για τις περιοχές της Ευρώπης που επλήγησαν από καταστροφές.
Με την αύξηση των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, η τρέχουσα χρηματοδοτική δομή του ταμείου δέχεται πιέσεις. Ο ετήσιος προϋπολογισμός των 500 εκατομμυρίων ευρώ θεωρείται ανεπαρκής. Αυτό έχει ήδη προκαλέσει επείγουσες εκκλήσεις από τους φορείς χάραξης πολιτικής και τις πληγείσες κοινότητες για μια θεμελιώδη αναθεώρηση των χρηματοδοτικών μηχανισμών του Ταμείου.
Στην "Έκθεση για τον Κλιματικό Κίνδυνο 2024", η Τζούλι Μπέρκμανς από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος ζητεί, μεταξύ άλλων, τη μεταρρύθμιση του Ταμείου Αλληλεγγύης.
Η Μπέρκμανς τονίζει στο Euronews ότι οι πόροι του Ταμείου εξαντλούνται κάθε χρόνο λόγω του αριθμού και της κλίμακας των συμβάντων που σχετίζονται με το κλίμα. "Οι προβλέψεις λένε ότι οι ζημιές που προκαλούνται μόνο από τις παράκτιες πλημμύρες θα μπορούσαν να ανέλθουν σε ένα τρισεκατομμύριο ευρώ ετησίως μέχρι το τέλος του αιώνα", εξηγεί.
Ο Στέφαν Άπελ, επικεφαλής της Μονάδας Χρηματοπιστωτικών Μέσων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συμφωνεί. Κατά τη γνώμη του, οι χρηματοδοτικοί πόροι του ΤΑΕΕ είναι ανεπαρκείς εάν συμβούν πολλές καταστροφές ταυτόχρονα.
Το 2021 και το 2022, οι πλημμύρες σε αρκετές χώρες της ΕΕ υπερέβησαν τα κονδύλια του προϋπολογισμού του Ταμείου, γεγονός που οδήγησε σε περικοπές της παρεχόμενης οικονομικής βοήθειας. Κατά κανόνα, μια χώρα μπορεί να λάβει έως και το 6% των συνολικών ζημιών από το ΤΑΕΕ. Τα 612,6 εκατ. ευρώ που έλαβε η Γερμανία αντιστοιχούν περίπου στο 1,5% των ζημιών που εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 40,5 δισ. ευρώ.
"Αναγκαστήκαμε να περικόψουμε τη στήριξη επειδή δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα", πρόσθεσε ο Άπελ στο Euronews.
Έλλειψη διαφάνειας και κανονισμών
Σύμφωνα με τον Άπελ, το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ δεν είναι δομημένο ως ταμείο έκτακτης ανάγκης, αλλά ως μηχανισμός αλληλεγγύης που υπόκειται σε μια πολύπλοκη διοικητική διαδικασία.
"Ακόμη και αν όλα κυλήσουν ομαλά, χρειάζονται τουλάχιστον τέσσερις μήνες από την αίτηση μέχρι την εκταμίευση", εξηγεί. Αυτή η καθυστέρηση, που επιδεινώνεται από τις διαδικασίες αξιολόγησης που απαιτούνται για την έγκριση των κονδυλίων, έρχεται συχνά σε αντίθεση με τις άμεσες οικονομικές ανάγκες μετά από καταστροφές.
Η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα του ΤΑΕΕ όχι μόνο επιβραδύνει τη διαδικασία εκταμίευσης, αλλά περιπλέκει επίσης τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Η "επιμερισμένη διαχείριση" του ταμείου σημαίνει ότι, ενώ το πλαίσιο της ΕΕ έχει καθοριστεί, η πραγματική εφαρμογή διαχειρίζεται από τις εθνικές και περιφερειακές αρχές.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές διαφορές στον τρόπο χρήσης και αναφοράς των κονδυλίων. Αυτό συχνά αφήνει απογοητευμένους τους τοπικούς δικαιούχους, όπως ο ιδιοκτήτης εστιατορίων Κλάους Φόισερ. "Όταν υπάρχουν κονδύλια, δεν έχουμε ιδέα πού πάνε", λέει στο Euronews.
Αυτό το πρόβλημα διαφάνειας γίνεται ακόμη πιο σοβαρό όταν τα κονδύλια κατευθύνονται λανθασμένα ή παρακρατούνται σε ανώτερα κυβερνητικά επίπεδα, όπως σε ένα πρόσφατο σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε στη Γερμανία.
Τον Ιούλιο του 2023, αποκαλύφθηκε ότι 612,6 εκατομμύρια ευρώ που προορίζονταν για τα θύματα των πλημμυρών σε περιοχές όπως η Ρηνανία-Παλατινάτο και η Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία δεν είχαν περάσει στους πληγέντες δήμους. Αντ' αυτού, κρατήθηκαν στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.
Αυτή η κακή κατανομή των κονδυλίων προκάλεσε έντονες επικρίσεις από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και αποκάλυψε ένα βαθύ χάσμα μεταξύ της κατανομής των κονδυλίων της ΕΕ και των πραγματικών αναγκών επί τόπου.
Ο Στέφαν Άπελ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης αυτές τις προκλήσεις και λέει: "Είναι ατυχές το γεγονός ότι δεν είναι σαφές στους ανθρώπους πού πηγαίνουν τα χρήματα". Για τον ίδιο, αυτό υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία στην αντιμετώπιση του ΤΑΕΕ.
Ένας μακρύς δρόμος με γραφειοκρατικά εμπόδια
Οι κανονισμοί του ΤΑΕΕ καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη την ανοικοδόμηση, καθώς τα κονδύλια δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των υποδομών. Η αρχή είναι γνωστή ως "Build Back Better".
Οι ισχύοντες κανονισμοί περιορίζουν τη χρηματοδότηση στην άμεση ανοικοδόμηση. Συχνά δεν περιλαμβάνουν βελτιώσεις που θα έκαναν τις δομές πιο ανθεκτικές σε μελλοντικές καταστροφές. Αυτό το κανονιστικό πλαίσιο εμποδίζει την ικανότητα της ΕΕ όχι μόνο να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις καταστροφές, αλλά και να βελτιώνει προληπτικά τις υποδομές.
Οι πρόσφατες πλημμύρες στη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία δείχνουν πόσο κρίσιμη είναι η σημασία του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων στην Ευρώπη. Μετά τις σοβαρές πλημμύρες που έπληξαν τη Βαυαρία, τη Βάδη-Βυρτεμβέργη και την κοιλάδα της Αόστα τον Μάιο και τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή διέθεσε 116 εκατομμύρια ευρώ. Περίπου 112 εκατομμύρια ευρώ από αυτά θα πάνε στη Γερμανία και μόλις 4 εκατομμύρια ευρώ στην Ιταλία.
Οι περιφέρειες της Εμίλια-Ρομάνια και της Τοσκάνης, οι οποίες επλήγησαν από σοβαρές πλημμύρες πέρυσι, λαμβάνουν τώρα επίσης στήριξη. Ωστόσο, τα ποσά αυτά αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα των ζημιών δισεκατομμυρίων.
Η Ισπανία περιμένει τώρα τη στήριξη.
Οι φετινές ευρωεκλογές αποτέλεσαν φάρο ελπίδας
Οι φετινές ευρωπαϊκές εκλογές αποτέλεσαν φάρο ελπίδας ότι οι μεταρρυθμίσεις στο Ταμείο Αλληλεγγύης θα μπορούσαν να είναι επικείμενες.
Και υπάρχει πράγματι μια αχτίδα ελπίδας: σε ψήφισμα που εγκρίθηκε πρόσφατα, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν την επέκταση του προϋπολογισμού του Ταμείου Αλληλεγγύης για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης στις καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
"Πρέπει να αναπτύξουμε περαιτέρω τις δομές για την αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων", δήλωσε η Ελίζα Φερέιρα, Επίτροπος της ΕΕ για τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις. "Το Ταμείο Αλληλεγγύης είναι ένα ισχυρό σημάδι της ευρωπαϊκής σύμπνοιας - και οι άνθρωποι στις πληγείσες περιοχές μπορούν να βασίζονται σε αυτή τη στήριξη".