Η Τσεχική Δημοκρατία παίρνει στα σοβαρά την ενεργειακή μετάβαση

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Οι φορείς εκμετάλλευσης πολλών παλιών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα είναι υπέρ αυτού. Η στροφή έχει ήδη αρχίσει στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με λιγνίτη Opatovice. Το Opatovice θα έχει ολοκληρώσει τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα το αργότερο έως το 2030 (ενδεχομένως και νωρίτερα). Η στροφή θα γίνει σε φυσικό αέριο. Πρόκειται για κάτι αμφιλεγόμενο, δεδομένου ότι και το φυσικό αέριο είναι ορυκτό καύσιμο. 

Για επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής, η οικονομία πρέπει να απαλλαγεί από τον άνθρακα. Υπάρχει επιστημονική συναίνεση ως προς αυτό. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Το πρώτο ορόσημο είναι ο στόχος της ΕΕ για τουλάχιστον 55% λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου έως το 2030 (σε σύγκριση με το 1990). Αυτό λέει ο νόμος της ΕΕ «Fit for 55». 

Το σημαντικότερο εργαλείο για αυτήν τη μετάβαση είναι η εμπορία εκπομπών: Αυτοί που απελευθερώνουν CO2 στην ατμόσφαιρα πρέπει να πληρώνουν. Οι μεγάλοι ρυπαντές χρειάζονται πολλά δικαιώματα εκπομπών. Και αυτά δεν είναι φθηνά! Συνεπώς, η λειτουργία μιας μονάδας ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα δεν είναι πλέον κερδοφόρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας μετατοπίζεται προς λιγότερο ρυπογόνες πηγές ενέργειας. 

Τα έσοδα από την εμπορία εκπομπών της Ευρώπης εισρέουν στο «Ταμείο Εκσυγχρονισμού» της ΕΕ. Το ταμείο αυτό βοηθά οικονομικά ασθενέστερα κράτη μέλη να χρηματοδοτήσουν την ενεργειακή μετάβαση. Από το 2021, το ταμείο έχει καταβάλει 15,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Μέχρι στιγμής, τα περισσότερα χρήματα έχουν δοθεί στην Τσεχική Δημοκρατία, τη Ρουμανία και την Πολωνία. Οι περιοχές εξόρυξης άνθρακα αποτελούν την πρώτη προτεραιότητα, προκειμένου να επιταχυνθεί η σταδιακή κατάργηση και να καταστεί η σταδιακή κατάργηση κοινωνικά αποδεκτή στις περιοχές αυτές. 

Τα χρήματα από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού της ΕΕ θα επενδυθούν σε: 

• ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 

• ενεργειακή απόδοση (π.χ. θερμομόνωση) 

• τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας 

• και στον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεθέρμανσης

Όμως, υπάρχει ένα πρόβλημα, το οποίο αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού επιδοτεί επίσης τη στροφή στο φυσικό αέριο. Το φυσικό αέριο είναι πράγματι κάπως πιο καθαρό από τον άνθρακα. Εντούτοις: Η καύση φυσικού αερίου επίσης παράγει CO2, το οποίο θερμαίνει το κλίμα της Γης. Υπάρχει συναίνεση μεταξύ των επιστημόνων ότι το φυσικό αέριο μπορεί να αποτελέσει μόνο προσωρινή λύση. Ιδιαίτερα, καθώς κατά τη μεταφορά του φυσικού αερίου διαφεύγει μεθάνιο το οποίο είναι επιβλαβές για το κλίμα. 

Η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με λιγνίτη Opatovice στην Τσεχική Δημοκρατία εδώ και μισό αιώνα προμηθεύει με τηλεθέρμανση αρκετές πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Pardubice. Τώρα εκσυγχρονίζεται με χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ. Τον Δεκέμβριο, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού ενέκρινε επιπλέον 130 εκατομμύρια ευρώ για σταδιακή κατάργηση του άνθρακα στην Τσεχική Δημοκρατία. Σημαντικό μέρος θα κατευθυνθεί σε επενδύσεις σε φυσικό αέριο και στην ανάπτυξη υποδομών για ανάκτηση ενέργειας από απόβλητα – για παράδειγμα, στους τομείς της δασοκομίας και της γεωργίας. 

Σύμφωνα με υπολογισμούς του CEE Bankwatch, μόνο οι τσεχικές μονάδες κοντά στο Vrato και το Opatovice λαμβάνουν συνολικά σχεδόν 350 εκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού της ΕΕ. Η μη κυβερνητική οργάνωση εξακριβώνει αν τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων επενδύονται σύμφωνα με τους στόχους. Με άλλα λόγια, με τέτοιον τρόπο ώστε να μην βλάπτεται το περιβάλλον και το κλίμα. Ο Morgan Henley είναι υπεύθυνος για την τεχνολογία θέρμανσης. Προειδοποιεί ότι οι τεράστιες επιδοτήσεις της ΕΕ για το φυσικό αέριο σημαίνουν ότι και πάλι η Ευρώπη οδεύει προς μια παγίδα εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα.

Υπάρχουν τεράστια δίκτυα τηλεθέρμανσης σε πολλές πόλεις του πρώην ανατολικού μπλοκ. Στην εποχή του κομμουνισμού ήταν υπερσύγχρονα – σήμερα χρειάζονται εκσυγχρονισμό. Συναντώ τον Robert Hrdina στο Pardubice. Ο νεαρός πατέρας ανησυχεί για το μέλλον των παιδιών του. Είναι μέλος της περιβαλλοντικής επιτροπής της πόλης ως εκπρόσωπος των Πρασίνων. Θεωρεί ότι το φυσικό αέριο είναι προβληματικό, διότι προκαλεί εξάρτηση του κόσμου από τις εισαγωγές από το εξωτερικό. Όμως: «Όσον αφορά τη σχεδιαζόμενη αλλαγή καυσίμου στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, τη μετάβαση από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο, αυτό θα είναι λίγο πιο καθαρό.» Ο Hrdina τονίζει: «Το δίκτυο τηλεθέρμανσής μας λειτουργεί επί του παρόντος με την απορριπτόμενη θερμότητα από τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής Opatovice. Εκεί καίγεται λιγνίτης και αυτό παράγει εκπομπές οξειδίων του αζώτου και υδραργύρου.»

Εντούτοις, ο Hrdina επικρίνει επίσης το γεγονός ότι δεν αξιοποιούνται πλήρως οι δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας των κατοικιών: «Στην περιφέρειά μου ζουν 16.000 άνθρωποι. Οι μισές πολυκατοικίες δεν έχουν θερμομονωθεί ακόμη, παρόλο που η θερμομόνωση θα πρόσφερε εξοικονόμηση ενέργειας κατά 50%. Αυτό θα πρέπει να είναι η πρώτη μας προτεραιότητα.»