Το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Επιστροφών στοχεύει στην επιτάχυνση της απέλασης των αιτούντων άσυλο που δεν επιτρέπεται να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε μια απροσδόκητη κίνηση, παρέχει επίσης τη δυνατότητα να κατασκευαστούν τα αμφιλεγόμενα κέντρα κράτησης εκτός του συνασπισμού.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ο αναθεωρημένος κανονισμός καλύπτει κενό στο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου που θα υλοποιηθεί από τον Ιούνιο του 2026 και στοχεύει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι εκτελείται μόνο περίπου το 20% των ετήσιων εντολών απέλασης, σύμφωνα με τους θεσμούς της ΕΕ.
Οι κατάλογοι των ασφαλών χωρών καταγωγής και των ασφαλών τρίτων χωρών όπου ενδέχεται να σταλούν οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο πρέπει να οριστούν. Σε ορισμένες από αυτές τις χώρες μπορούν να δημιουργηθούν οι λεγόμενοι «κόμβοι επιστροφής» με οικονομική στήριξη από τα ενδιαφερόμενα κράτη της ΕΕ.
«Η Επιτροπή πρότεινε αρκετά άρθρα που θεσπίζουν τη νομική βάση ώστε τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν αυτά τα κέντρα απέλασης εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά η Επιτροπή δεν θα συμμετέχει στη διαχείρισή τους», λέει ο Jorge Liboreiro, ο οποίος καλύπτει την πολιτική ασύλου και μετανάστευσης για το Euronews.
Μια τέτοια εξωτερική ανάθεση της μετανάστευσης υποστηρίζεται από τα δεξιά κόμματα και κρίθηκε απαράδεκτη από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ το 2018, όταν αυτό προσπάθησε αρχικά να αναθεωρήσει τον κανονισμό για την επιστροφή των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο.
«Πρόκειται πραγματικά για κανονικοποίηση μιας πολιτικής που θεωρούνταν ακραία», λέει ο Jorge Liboreiro.
Η μεγαλύτερη εκπροσώπηση εθνικιστών και συντηρητικών πολιτικών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τα τελευταία χρόνια οδήγησε τις ισχυρές ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), να αποδεχθούν την ιδέα.
Ο Javier Zarzalejos, πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είναι ένας από αυτούς που θεωρούν σημαντικές τις ενδεχόμενες διμερείς συμφωνίες για τους κόμβους.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιβάλλει ορισμένες διατάξεις σε αυτές τις συμφωνίες, ειδικά για τη διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως για τους πιο ευάλωτους στα κέντρα», ισχυρίζεται ο Ισπανός νομοθέτης του ΕΛΚ.
Μια Βελγίδα συνάδελφός του στην επιτροπή από την ομάδα των Πρασίνων, η Saskia Bricmont, είναι ωστόσο λιγότερο πεπεισμένη. «Δεν θα υπάρχει παρακολούθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Πώς θα το ελέγχει η ΕΕ σε τρίτες χώρες, όταν βλέπουμε σήμερα, ακόμη και χωρίς αυτούς τους επίσημους κόμβους, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παντού;», διερωτάται.
Υποχρεώσεις και κυρώσεις
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε ότι οι κόμβοι επιστροφής δεν αποτελούν την κεντρική πτυχή της νομοθετικής πρότασης, λέγοντας ότι η έμφαση δίνεται σε μέτρα για την επίτευξη μεγαλύτερης συνεργασίας από τους απορριφθέντες αιτούντες ώστε να εγκαταλείψουν οικειοθελώς τον συνασπισμό.
Ο κανονισμός αναφέρει ότι ο απορριφθείς αιτών άσυλο πρέπει να συνεργαστεί με τις αρχές, περιλαμβανομένης της παροχής πληροφοριών ταυτότητας και βιομετρικών πληροφοριών, καθώς και της μη δραπέτευσης σε άλλο κράτος μέλος.
Αν το άτομο δεν συνεργαστεί, οι συνέπειες μπορεί να περιλαμβάνουν μείωση ή άρνηση παροχών και επιδομάτων, κατάσχεση εγγράφων ταυτότητας και μεγαλύτερες απαγορεύσεις εισόδου.
Πιθανότατα θα χρειαστούν πολύμηνες διαπραγματεύσεις για να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των συννομοθετών και ο τελικός κανονισμός ενδέχεται να υποστεί πολλές τροποποιήσεις.
«Από τη μία, καταλαβαίνω τους ανθρώπους που μεταναστεύουν σε άλλες χώρες, επειδή ξεφεύγουν από πολύ δύσκολες και λεπτές καταστάσεις. Από την άλλη, χρειαζόμαστε περισσότερους κανονισμούς, καθώς, ειδικά στην Ιταλία, υπάρχει σήμερα πολύ μεγάλη σύγχυση», λέει κάτοικος της Ρώμης που ρωτήθηκε από το Euronews σχετικά με το θέμα, επισημαίνοντας τη δυσκολία να βρεθεί μια ισορροπία.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ εξέφρασαν την πρόθεση να εφαρμόσουν μια εκ βάθρων αλλαγή πολιτικής τον περασμένο Οκτώβριο, σε μια επιστολή που υπέγραψαν 12 χώρες.
«Η Ιταλία, η Δανία και οι Κάτω Χώρες πρωτοστατούν στις πολιτικές συζητήσεις σε σχέση με την εξωτερική ανάθεση, φέρνοντας άλλες χώρες σε ένα είδος συνασπισμού. Θεωρώ ότι αυτές οι τρεις χώρες θα μπορούσαν επίσης να ωθήσουν πράγματι τη δημιουργία των κέντρων, τώρα που είναι στο τραπέζι ο κανονισμός», αναφέρει ο Jorge Liboreiro.
Τα εθνικά και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια ενδέχεται να εγείρουν ζητήματα σχετικά με τη νομιμότητα, όπως συνέβη με ένα κέντρο επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου που φτιάχτηκε από την Ιταλία στην Αλβανία, ως αποτέλεσμα διμερούς συμφωνίας. Οι υποδομές έχουν παραλύσει λόγω δικαστικών προσφυγών, όμως η κυβέρνηση της Meloni μπορεί τώρα να εξετάσει το ενδεχόμενο να μετατρέψει το κέντρο σε «κόμβο επιστροφής».
Δείτε το βίντεο εδώ!
Δημοσιογράφος: Isabel Marques da Silva
Παραγωγή περιεχομένου: Pilar Montero López
Παραγωγή βίντεο: Zacharia Vigneron
Γραφικά: Loredana Dumitru
Συντονισμός σύνταξης: Ana Lázaro Bosch και Jeremy Fleming-Jones