Τι περιλαμβάνει το έγγραφο της δεξαμενής σκέψης Bruegel για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας το οποίο πρόκειται να συζητηθεί αυτή την εβδομάδα στη Βαρσοβία
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Πρόταση για τη δημιουργία ενός νέου διακυβερνητικού οργάνου με την ονομασία "Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Άμυνας" (EDM), ο οποίος θα έχει στόχο τη χορήγηση δανείων και τη συνεργασία με τρίτες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία και η Ελβετία στον τομέα της άμυνας, εξετάζουν οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ.
"Δεδομένης της ανάγκης διατήρησης συνετών δημοσιονομικών πολιτικών, οι επενδύσεις στον τομέα της άμυνας δεν μπορούν να προχωρήσουν χωρίς τον κατάλληλο συντονισμό", επισημαίνει ο Πολωνός υπουργός Οικονομικών Andrzej Domański στους ομολόγους του σε επιστολή που απέστειλε την περασμένη Παρασκευή.
Ο προτεινόμενος μηχανισμός αντικατοπτρίζει μια πρόσφατη βρετανική ιδέα για τη σύσταση υπερεθνικού ταμείου εξοπλισμών. Θα περιλαμβάνει άντληση δανείων από τις κεφαλαιαγορές και μαζικές παραγγελίες αμυντικών προμηθειών με στόχο τη μείωση του κόστους.
"Καθώς οι αμυντικές δαπάνες παραμένουν εθνικό προνόμιο, αυτό το διακυβερνητικό μοντέλο μπορεί να προσφέρει μια πιο αποτελεσματική απάντηση στην ανεπαρκή χρηματοδότηση της άμυνας", πρόσθεσε ο Domański.
Οι υπουργοί Οικονομικών των 27 θα διαβουλευτούν με τους ομολόγους τους από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία και την Ελβετία κατά την άτυπη συνάντησή τους στη Βαρσοβία στις 11-12 Απριλίου, όπου θα τεθεί προς συζήτηση έγγραφο του οικονομικού think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.
Βασιζόμενο στο μοντέλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), το έγγραφο του Bruegel προτείνει να γίνει η ΕΕ διακριτός αντισυμβαλλόμενος, εκπροσωπούμενος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στον ΕDM, ώστε να διασφαλίζεται ο ομαλός συντονισμός με τα μέλη εκτός ΕΕ.
Σύμφωνα με τους ερευνητές του Bruegel, η στόχευση του EDM θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς για την άμυνα, ενώ ο μηχανισμός θα έχει και την ιδιοκτησία στρατηγικών στρατιωτικών περιουσιακών στοιχείων, όπως δορυφορικά συστήματα στρατιωτικών επικοινωνιών και συγκέντρωσης πληροφοριών ή προηγμένη πυραυλική τεχνολογία - μέτρα που θα μείωναν τη δημοσιονομική επιβάρυνση των χωρών μελών για εξοπλισμούς.
Αν και παρόμοιο με τον υφιστάμενο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), το προτεινόμενο ταμείο δεν προϋποθέτει τη συμμετοχή και των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Θα μπορούσε επίσης να επεκτείνει τη χρηματοδοτική του εμβέλεια σε χώρες εκτός ΕΕ και σε μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ.
Η συμμετοχή στον μηχανισμό θα απαιτούσε από τα μέλη να συνεισφέρουν ένα ποσό με βάση το οικονομικό τους μέγεθος, τις στρατιωτικές τους δαπάνες ή/και τα περιουσιακά τους στοιχεία, ενώ οι αποφάσεις θα λαμβάνονται ενδεχομένως κατά πλειοψηφία με βάση το μετοχικό κεφάλαιο ή με ειδική πλειοψηφία.
Το ταμείο θα μπορούσε να στηρίξει περαιτέρω τα μέλη πρώτης γραμμής μέσω άτοκου δανεισμού ή με τη διάθεση μεγαλύτερων μεριδίων του εξοπλισμού από αυτά που τους αντιστοιχούν.
Οι υφιστάμενοι μηχανισμοί χρηματοδότησης δεν προσφέρουν τα κατάλληλα κίνητρα
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει παροτρύνει τα μέλη του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ - στόχος που δεν επιτυγχάνεται σήμερα από κανένα μέλος και είναι ιδιαίτερα δύσκολος για τα οκτώ ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ, τα οποία δαπάνησαν λιγότερο από 2% το 2024.
Σε απάντηση, οι ευρωπαϊκές χώρες δεσμεύονται να δαπανήσουν περισσότερα χρήματα για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, ωστόσο η αυξήσεις των προϋπολογισμών δεν αρκούν για να καλυφθούν τα κενά των στρατιωτικών δυνατοτήτων του μπλοκ.
Οι ερευνητές του Bruegel υποστηρίζουν ότι τα τρέχοντα εργαλεία χρηματοδότησης της άμυνας της ΕΕ δεν προσφέρουν τα κατάλληλα κίνητρα για να φτάσουν στο σημείο οι ευρωπαϊκές χώρες να ματσάρουν την παραγωγή του Κρεμλίνου.
Τα υφιστάμενα μέσα, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ), η Πράξη Υποστήριξης της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP) και το σχέδιο Rearm Europe, αποτελούν πρόοδο, αλλά "τα προσφερόμενα κίνητρα είναι πολύ μικρά για να παρακάμψουν τις εσωτερικές αντιστάσεις σχετικά με τις προμήθειες ή να συντονίσουν την παροχή "στρατηγικών συντελεστών", όπως οι στρατιωτικοί δορυφόροι", υποστηρίζει το έγγραφο.
Οι εθνικές αμυντικές αγορές εξακολουθούν να κυριαρχούνται από τος εθνικούς προμηθευτές. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι δύο κορυφαίες εταιρείες στον τομέα της άμυνας αντιπροσώπευαν το 69% των εγχώριων πωλήσεων του τομέα το 2024.
Με τις ΗΠΑ να υποχωρούν όλο και περισσότερο από τον παραδοσιακό ρόλο του "προστάτη" της Ευρώπης, τα τεχνολογικά κενά που διαπιστώνονται σήμερα πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως, λένε οι ερευνητές.
Πώς θα γίνει αυτό; Εκτός από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Άμυνας, το Bruegel συνιστά την επέκταση του ρόλου των υφιστάμενων φορέων, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας, στον κοινό σχεδιασμό, τις προμήθειες και τη χρηματοδότηση.
Προτείνει επίσης ένα νέο μέσο παρόμοιο με εκείνο που χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 για την προσωρινή στήριξη των εργαζομένων και των επιχειρήσεων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (SURE), και την ενίσχυση συνασπισμών όπως η μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία για την άμυνα και την ασφάλεια (PESCO) για την ανάπτυξη στρατηγικών δυνατοτήτων και τη μείωση της εξάρτησης από τις ΗΠΑ.
"Η εξάρτηση από τους Αμερικανούς κατασκευαστές μπορεί να είναι δύσκολο να ξεπεραστεί", αναφέρεται στο έγγραφο, ενώ τονίζεται ότι η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να επανεξοπλιστεί και να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ, εάν προβεί σε μια σημαντική μεταρρύθμιση, τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς, στο τομέα της αμυντικής βιομηχανίας.