Ο Φρίντριχ Μερτς έφερε ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην πρώτη του επίσκεψη στις Βρυξέλλες μετά την εκλογή του στην καγκελαρία: «Δεν μπορεί να γίνει κανόνας ότι χρεωνόμαστε σε επίπεδο ΕΕ».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ένα ξεκάθαρο μήνυμα είχε στις αποσκευές του κατά την πρώτη του επίσκεψη ως καγκελάριος στις Βρυξέλλες ο Φρίντριχ Μερτς: «Δεν μπορεί να γίνει κανόνας ότι χρεωνόμαστε σε επίπεδο ΕΕ».
Σε χωριστές συνεντεύξεις Τύπου με την την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και τον Αντόνιο Κόστα, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Γερμανός ηγέτης δεν άφησε καμία αμφιβολία για την άποψή του σχετικά με την έκδοση χρέους που μοιράζονται τα 27 κράτη μέλη, όπως έκανε το μπλοκ το 2020 για τη δημιουργία του Tαμείου Aνάκαμψης COVID ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Μετά από εκείνη την πρωτοφανή εμπειρία, μια αυξανόμενη ομάδα χωρών έχει εγείρει την ιδέα να επαναλάβει το μοντέλο για να συγκεντρώσει χρήματα για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής απώλειας της ανταγωνιστικότητας, της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, της σταδιακής κατάργησης των ρωσικών ενεργειακών καυσίμων και, πιο πρόσφατα, της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών.
Στις αρχές Μαρτίου, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε το σχέδιο «Ετοιμότητα 2030» για την επένδυση έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ στον επανεξοπλισμό της ΕΕ και την ενίσχυση της αποτροπής. Το σχέδιο περιλαμβάνει 150 δισ. ευρώ σε χαμηλότοκα δάνεια, τα οποία θα αποπληρώνονται μόνο από τα κράτη μέλη που θα τα ζητήσουν. Τα υπόλοιπα χρήματα πρόκειται να συγκεντρωθούν μέσω της προσωρινής χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων και νέων πρωτοβουλιών με τον ιδιωτικό τομέα.
Την Παρασκευή, ο Μερτς υπερασπίστηκε την ανάγκη προσφυγής στις χρηματοπιστωτικές αγορές για την ενίσχυση των στρατιωτικών δαπανών, αλλά προειδοποίησε κατά της επέκτασης της προσέγγισης σε άλλους τομείς πολιτικής. Πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο συντηρητικός ηγέτης πρωτοστάτησε σε μια συνταγματική τροπολογία για την εξαίρεση των δαπανών για την άμυνα και την ασφάλεια άνω του 1% του ΑΕΠ από το λεγόμενο «φρένο χρέους» στη Γερμανία.
«Αντιμετωπίζουμε κρίσεις και προκλήσεις σε όλο τον κόσμο που γίνονται όλο και πιο μόνιμες και αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για μόνιμο κοινό ευρωπαϊκό χρέος», δήλωσε ο καγκελάριος, μιλώντας δίπλα στον Κόστα.
Αργότερα, μαζί με την φον ντερ Λάιεν, επανέλαβε το προηγούμενο μήνυμά του. «Μπορεί να υπάρξουν εξαιρετικές περιστάσεις, όπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID. Και μια άλλη κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε επί του παρόντος είναι η ενίσχυση των αμυντικών μας δυνατοτήτων», είπε. «Αλλά θα πρέπει να παραμείνει εξαίρεση για την Ευρωπαϊκή Ένωση το να χρεώνεται».
Ο Μερτς εξέφρασε επίσης ανησυχίες σχετικά με το βάρος που η συνέχιση των δημόσιων δαπανών θα επιβάλει στα κράτη μέλη, ορισμένα από τα οποία ήδη υπερβαίνουν το ποσοστό χρέους προς ΑΕΠ 100%.
«Αναρωτιέμαι σε ποιο βαθμό θα είναι δυνατή η αναχρηματοδότηση, όχι μόνο του χρέους αλλά και των επιτοκίων. Δεν μπορούμε να μπούμε σε ατελείωτα σπιράλ χρέους», δήλωσε.
«Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αναζητήσουμε κοινές λύσεις, αλλά δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων. Είναι επίσης ζήτημα αποτελεσματικότητας», πρόσθεσε, ζητώντας ως εναλλακτικές μεθόδους την απλούστευση των κανονιστικών ρυθμίσεων, την τυποποίηση και τις οικονομίες κλίμακας.
Η συζήτηση γύρω από το χρέος θα ξεκινήσει με πλήρη ένταση, όταν η Επιτροπή παρουσιάσει την πρότασή της για τον προϋπολογισμό της ΕΕ 2028-2032, η οποία θα εισάγει ένα ολοκαίνουργιο κονδύλιο για την αποπληρωμή του συσσωρευμένου χρέους από το ταμείο ανάκτησης COVID. Οι αποπληρωμές εκτιμάται ότι θα είναι σημαντικές και θα κυμαίνονται από 13 έως 15 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2058.
Η παρουσίαση της Επιτροπής, η οποία αναμένεται πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους, θα πυροδοτήσει μια παρατεταμένη, πολύπλοκη και πιθανότατα εκρηκτική συζήτηση μεταξύ των κρατών μελών.
Η Ισπανία, για παράδειγμα, έχει καταθέσει μια φιλόδοξη πρόταση για την αύξηση του προϋπολογισμού του μπλοκ από τα 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ που είναι σήμερα στα 2 τρισεκατομμύρια ευρώ, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το κοινό χρέος. Εν τω μεταξύ, οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία και η Ελλάδα ζήτησαν χορηγήσεις για την χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών. Σε αντίθεση με τα δάνεια που επινόησε η φον ντερ Λάιεν, οι χορηγήσεις αυτές θα αποπληρώνονται συλλογικά.
Η Φινλανδία και η Δανία, δύο παραδοσιακά λιτά έθνη, έχουν αλλάξει ταχύτητα για να υιοθετήσουν μια πιο ευέλικτη θέση, υποστηρίζοντας ότι η επιθετική στάση της Ρωσίας αξίζει έναν νέο τρόπο σκέψης. Αντίθετα, η Ολλανδία επιμένει στη μακροχρόνια κόκκινη γραμμή της: όχι άλλο κοινό χρέος.
Αυτός ο τετραγωνισμός του κύκλου θα είναι εφικτός μόνο όταν η Γερμανία και η Γαλλία, οι μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ, καταλήξουν σε κοινό έδαφος. Το Παρίσι έχει συχνά ζητήσει καινοτόμες λύσεις για τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ακόμη και όταν αγωνίζεται να περιορίσει τα διογκούμενα επίπεδα χρέους της.
«Θα είναι μια δύσκολη συζήτηση. Θα υπάρξουν διαφορές απόψεων», παραδέχθηκε ο Μερτς. «Δεν υπάρχει πάντα συμφωνία μεταξύ της Γερμανίας και της Γαλλίας, αλλά καθόμαστε και συζητάμε για αυτά τα θέματα».