Καθώς η ακραία ζέστη παραμένει σε μεγάλες περιοχές της Ευρώπης, το Euroverify εξετάζει τα στοιχεία που συνδέουν την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή με τους θερμότερους και πιο επίμονους καύσωνες
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες θα δουν τον υδράργυρο να ανεβαίνει και πάλι στα ύψη την Τετάρτη, καθώς οι ζώνες υψηλής πίεσης παραμένουν σε όλη την ήπειρο. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι θερμοκρασίες καύσωνα γίνονται ο κανόνας.
"Η ακραία ζέστη δεν είναι πλέον ένα σπάνιο γεγονός - έχει γίνει η νέα κανονικότητα", δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες που πλήττουν την Ευρώπη προκαλούνται από έναν θερμικό θόλο, ένα φαινόμενο όπου η υψηλή πίεση παραμένει σε μια μεγάλη περιοχή, παγιδεύοντας θερμό αέρα.
Όμως, ο βαθμός στον οποίο η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη -που οφείλεται σε δεκαετίες ρύπανσης από ορυκτά καύσιμα- επιδεινώνει τέτοια επεισόδια ακραίας ζέστης έχει επίσης τεθεί υπό εξέταση.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν κατά της άμεσης απόδοσης μεμονωμένων καιρικών φαινομένων στην κλιματική αλλαγή: τα επεισόδια αυτά συμβαίνουν ανεξάρτητα.
Υπάρχει όμως επιστημονική συναίνεση ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη καθιστά τους καύσωνες πιο συχνούς, έντονους και μακράς διάρκειας, με δυνητικά ολέθριες συνέπειες για την υγεία των ανθρώπων.
Οι θερμότεροι καύσωνες έρχονται για να μείνουν
Οι ερευνητές του Carbon Brief χαρτογράφησαν πρόσφατα κάθε δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη που περιγράφει λεπτομερώς πώς η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η ανάλυση αυτή κάλυψε 116 γεγονότα που σχετίζονται με τη ζέστη στην Ευρώπη. Από αυτό το σύνολο, οι επιστήμονες έκριναν ότι τα 110 (95%) έγιναν πιο σοβαρά ή πιο πιθανά λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι καύσωνες του Ιουνίου είναι περίπου δέκα φορές πιο πιθανό να εμφανιστούν τώρα σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, εκτιμούν οι επιστήμονες του World Weather Attribution.
Άλλοι λένε ότι τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα που οδηγούν σε καύσωνες έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί σε ισχύ και διάρκεια από τη δεκαετία του 1950.
Οι καύσωνες ορίζονται ως μια παρατεταμένη περίοδος - συνήθως διάρκειας τουλάχιστον τριών ημερών - με θερμοκρασίες υψηλότερες από τις συνήθεις. Αυτό σημαίνει ότι οι κατώτερες θερμοκρασίες για έναν καύσωνα διαφέρουν μεταξύ των χωρών, ακόμη και εντός των συνόρων.
Για παράδειγμα, οι θερμοκρασίες πρέπει να ανέβουν στους 39°C για παρατεταμένο χρονικό διάστημα στην Αθήνα για να εμφανιστεί καύσωνας. Στο Ελσίνκι, απαιτούνται μόλις 25°C για να πληρούνται τα κριτήρια.
Αυτά τα γεγονότα συμβαίνουν συχνότερα επειδή η μέση θερμοκρασία είναι γενικά υψηλότερη λόγω της κλιματικής αλλαγής, καθιστώντας πιο πιθανό να εμφανιστούν οι συνθήκες ενός καύσωνα.
Ο Βαλέριο Λουκαρίνι, κλιματολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ, εξηγεί ότι οι αποκλίσεις από τα αναμενόμενα καιρικά πρότυπα είναι πλέον επίσης πολύ πιο "επίμονες".
"Καθώς έχουμε μεταβαλλόμενη δυναμική στην ατμόσφαιρα, έχουμε μεγαλύτερη πιθανότητα των λεγόμενων μπλοκαρισμένων ροών", εξηγεί ο καθηγητής Λουκαρίνι, αναφερόμενος σε σταθερά συστήματα υψηλής πίεσης που οδηγούν σε παρατεταμένη ζέστη. "Αυτά τα μοτίβα επιτρέπουν την εμφάνιση μεγάλων ανωμαλιών θερμοκρασίας, και μάλιστα επίμονων".
Οι ευρωπαϊκοί καύσωνες είναι δυνητικά έως και 2,5°C θερμότεροι και ξηρότεροι από άλλα παρόμοια γεγονότα των τελευταίων ετών λόγω της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με μελέτη με επικεφαλής τον καθηγητή Λουκαρίνι και μια ομάδα Ευρωπαίων ακαδημαϊκών για το ClimaMeter.
"Βλέπουμε έναν ηπειρωτικό καύσωνα που σπάει ρεκόρ αυτή τη στιγμή, και είναι θερμότερος απ' ό,τι θα ήταν διαφορετικά λόγω της κλιματικής αλλαγής", δήλωσε στο Euronews η Σαμάνθα Μπέρτζες, αναπληρώτρια διευθύντρια της Υπηρεσίας Copernicus της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή
"Αυτός ο καύσωνας είναι αξιοσημείωτος για τρεις λόγους: την ένταση των μέγιστων θερμοκρασιών που προβλέπονται σε μεγάλες περιοχές, τη γεωγραφική έκταση της θερμής ανωμαλίας και το πόσο νωρίς βρίσκεται στην καλοκαιρινή περίοδο", εξήγησε η ίδια.
Η Μπέρτζες πρόσθεσε ότι οι περίοδοι ακραίας ζέστης εξαιρετικά νωρίς και αργά το καλοκαίρι γίνονται όλο και πιο συχνές, παρατείνοντας την περίοδο του έτους κατά την οποία υπάρχουν κίνδυνοι σοβαρού θερμικού στρες.
Η Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ευάλωτη
Η Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμαίνεται ταχύτερα, βλέποντας τη μέση θερμοκρασία να αυξάνεται κατά περίπου 0,5°C ανά δεκαετία σε σύγκριση με 0,2°C παγκοσμίως.
Η γειτνίασή της με την Αρκτική, η οποία είναι μακράν το τμήμα του πλανήτη που θερμαίνεται ταχύτερα, συμβάλλει σε αυτή την ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας, καθιστώντας την πιο ευάλωτη στους καύσωνες.
Από τους 30 σοβαρότερους καύσωνες που θα πλήξουν την Ευρώπη μεταξύ 1950 και 2023, οι 23 από αυτούς σημειώθηκαν από το 2000 και μετά, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Κλιματικό Κέντρο του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO).
Οι επιστήμονες πιστεύουν επίσης ότι η νότια Ευρώπη και η Μεσόγειος είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες λόγω της γεωγραφικής τους θέσης μεταξύ των ξηρών υποτροπικών περιοχών της Βόρειας Αφρικής και των πιο υγρών περιοχών της Βόρειας Ευρώπης.
Μια μελέτη του 2020 καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό φέρνει ασυνήθιστα υψηλή επιφανειακή πίεση πάνω από τη Μεσόγειο Θάλασσα, καθώς και ζεστό και ξηρό αέρα από τη Σαχάρα προς το Μαρόκο και τη νοτιοδυτική Ευρώπη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πιο συχνή ξηρή άνοιξη και ευνοεί την καλοκαιρινή ξηρασία και τους καύσωνες.
Οι επιστήμονες λένε επίσης ότι η μεταβαλλόμενη συμπεριφορά του ρεύματος τζετ - τα γρήγορα ρεύματα που περικυκλώνουν τον πλανήτη από τα δυτικά προς τα ανατολικά - θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική εκτίθενται όλο και περισσότερο σε καύσωνες, που μερικές φορές συμβαίνουν ταυτόχρονα.
Ένα φαινόμενο γνωστό ως "διπλό ρεύμα τζετ" - όπου το ρεύμα του αέρα διασπάται, αφήνοντας ζεστό αέρα να παραμένει πάνω από την ήπειρο - ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση των κυμάτων καύσωνα στη Δυτική Ευρώπη, δήλωσαν Γερμανοί ερευνητές το 2022.
Τι γίνεται με τα ωκεάνια κύματα καύσωνα;
Οι χερσαίες περιοχές στην Ευρώπη θερμαίνονται ταχύτερα από ό,τι ο ωκεανός, αλλά στη Μεσόγειο σημειώνονται σήμερα θερμοκρασίες ρεκόρ στην επιφάνεια της θάλασσας, μεταξύ άλλων και για τον Ιούνιο.
"Όταν το θαλασσινό νερό είναι ζεστό, εξατμίζεται περισσότερο και θερμαίνει την ατμόσφαιρα πάνω από αυτό. Και με αυτή την εξάτμιση, δημιουργείται περισσότερη δυνητική ενέργεια για καταιγίδες. Έτσι υπάρχει αυτή η ανατροφοδότηση μεταξύ της ατμόσφαιρας και του ωκεανού", εξήγησε η Σαμάνθα Μπέρτζες.
Ο καθηγητής Λουκαρίνι επεσήμανε ότι ο σημερινός καύσωνας συνέπεσε με μια περίοδο ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών - 4 έως 5°C υψηλότερων από τον μέσο όρο - σε τμήματα της Μεσογείου.
"Βλέπουμε τεράστιες ανωμαλίες της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας σε όλη τη Δυτική Μεσόγειο και τον Ανατολικό Ατλαντικό", εξήγησε.
"Πάρτε τη Γαλλία, περιβάλλεται από εξαιρετικά θερμά νερά, οπότε προφανώς είναι πολύ πιο επιρρεπής στο να έχει μεγάλες και επίμονες ανωμαλίες θερμοκρασίας στην ξηρά, καθώς και πολύ ισχυρές καταιγίδες".
Μακρινές συνέπειες
Το κρύο εκτιμάται ότι προκαλεί έως και δέκα φορές περισσότερους θανάτους στην Ευρώπη από ό,τι η ζέστη. Όμως η μεταβολή των κλιματικών συνθηκών θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με τη ζέστη.
Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμά ότι, χωρίς μετριασμό και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ο αριθμός των θανάτων από ακραία ζέστη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να πολλαπλασιαστεί κατά τριάντα φορές μέχρι το τέλος του αιώνα.
Την ίδια περίοδο, οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη στη νότια Ευρώπη αναμένεται να είναι 9,3 φορές πιο συχνοί από ό,τι στη βόρεια Ευρώπη, σε σύγκριση με έξι φορές πιο συχνοί σήμερα.
Η ακραία ζέστη μπορεί επίσης να προκαλέσει άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως υποτροπικές καταιγίδες, ξηρασία και πυρκαγιές.
"Όσο πιο ζεστή είναι η θερμοκρασία, τόσο περισσότερη εξάτμιση έχουμε από την υγρασία του εδάφους. Και όσο πιο ξηρό είναι το έδαφος, τόσο πιο ξηρή είναι η βλάστηση πάνω από αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο πυρκαγιών", δήλωσε Μπέρτζες, προσθέτοντας ότι αυτό "δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα έχουμε πυρκαγιά, διότι εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε αυτή την πηγή ανάφλεξης".
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμάζεται όλο και περισσότερο για τα θερμά επεισόδια και τις επιπτώσεις τους, τόσο από άποψη υγείας όσο και από άποψη δημόσιας ασφάλειας.