Οι ολλανδικές φάρμες εκπέμπουν υπερβολικές ποσότητες αζώτου. Καθώς οι στόχοι χάνονται, τα οικοσυστήματα υποφέρουν και οι πράσινοι στόχοι της ΕΕ κρέμονται από μια κλωστή. Μπορούν η παραγωγή τροφίμων και η προστασία της φύσης να συνυπάρξουν στην Ευρώπη;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ολλανδία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων παγκοσμίως, καθώς και το επίκεντρο της κρίσης αζώτου στην Ευρώπη. Εδώ, το άζωτο που εναποτίθεται σε κάθε στρέμμα καλλιεργούμενης γης παραμένει τριπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση ανέβαλε τη μείωση των εκπομπών αζώτου στο μισό για πέντε χρόνια, έως το 2035. Αυτή η απόφαση παραβιάζει τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς νόμους που στοχεύουν σε μηδενική νιτρορύπανση έως το 2050. Η εντατική γεωργία είναι μία από τις βασικές αιτίες.
Στην Ολλανδία αντιστοιχούν 620 ζώα ανά 100 κατοίκους. Όλα αυτά τα ζώα, συγκεντρωμένα σε μια σχετικά μικρή έκταση, παράγουν κρέας, τυρί και γάλα, καθώς και τεράστιες ποσότητες ενός υποπροϊόντος που είναι ολοένα και πιο δύσκολο να διαχειριστεί: την κοπριά.
Η αγρότισσα Nanda van den Pol εξηγεί ότι οι 90 αγελάδες στην οικογενειακή της επιχείρηση παράγουν 30 λίτρα γάλα ημερησίως η κάθε μία και τρεις χιλιάδες κυβικά μέτρα κοπριάς ετησίως. Αυτό ισοδυναμεί με 40 πισίνες μεσαίου μεγέθους γεμάτες με υγρή κοπριά. Πώς απαλλάσσονται από αυτό;
«Αυτή τη στιγμή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το 80% αυτής της κοπριάς στα χωράφια μας και πρέπει να ξεφορτωθούμε το υπόλοιπο», εξηγεί η Nanda.
Η φάρμα της πλήρωσε περίπου 100.000 ευρώ πέρσι για να απαλλαγεί από το υπερβολικό υγρό κοπριάς. Εκτιμά ότι το ποσό αυτό ενδέχεται να αυξηθεί στα περίπου 400.000 ευρώ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, καθώς τα απόβλητα που χύνονται στα χωράφια τους θα πρέπει να μειωθούν.
«Αν όλα πάνε όπως λένε τώρα», λέει η Nanda, «δε νομίζω να έχουμε την οικογενειακή μας φάρμα μέχρι το 2030. Έτσι είναι. Θες να συμβάλλεις στη λύση, αλλά το κάνουν αδύνατο. Είναι τόσο δύσκολο να είσαι ανήμπορος.»
Οι ΜΚΟ δηλώνουν ότι η απόφαση της κυβέρνησης να αναβάλει τους στόχους για τις εκπομπές αζώτου πλήττει σοβαρά τα οικοσυστήματα. Συναντήθηκα με έναν εκπρόσωπο της οργάνωσης “Mobilisation for the Environment”, γνωστή για τις προσφυγές της στη δικαιοσύνη κατά της κυβέρνησης και των αγροτών με στόχο την υπεράσπιση του περιβάλλοντος.
«Βρίσκεστε στον κήπο μου, αλλά συνορεύει με την περιοχή Natura 2000 που ονομάζεται Kwade Hoek», λέει ο ακτιβιστής Max van der Sleen. «Από εδώ μπορείτε βασικά να προσπαθήσετε να κατανοήσετε την απώλεια της βιοποικιλότητας. Πριν από κάποια χρόνια, εδώ υπήρχε όμορφη βλάστηση αμμοθινών. Όμως την έχουν πλέον καλύψει πλήρως οι τσουκνίδες και ο λυκίσκος. Κάτι που αλλάζει τα οικοσυστήματα.»
Στην Ολλανδία, μόλις το 28% των περιοχών Natura 2000 βρίσκεται σε καλή κατάσταση, λέει ο ίδιος. Αυτές οι περιοχές δημιουργήθηκαν για την προστασία των πιο πολύτιμων και απειλούμενων ειδών και οικοτόπων της Ευρώπης. Ο Max εξηγεί ότι η ολλανδική κυβέρνηση απλώς δεν προχωρά στις απαραίτητες ενέργειες.
«Η κυβέρνηση δε θέλει στην πραγματικότητα να δράσει τόσο άμεσα στα επόμενα πέντε χρόνια, και έχει καλή δικαιολογία. Λένε ότι το κοινωνικό κόστος θα είναι πολύ υψηλό, αλλά αυτό το ξέρουμε εδώ και 40 χρόνια. Οι κανονισμοί, που ορίζουν ότι θα έπρεπε να έχουν ήδη δράσει, χρονολογούνται από το 2019.»
Ο Max λέει ότι η ΜΚΟ του δεν έχει στόχο να σταματήσει την αγροτική δραστηριότητα, αλλά να επιτευχθεί ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και την προστασία της φύσης.
«Το πρόβλημα δεν είναι οι αγρότες. Αν τους δώσεις την ευκαιρία να υιοθετήσουν μια πιο βιώσιμη γεωργία, θα την αρπάξουν. Αλλά η κυβέρνηση πρέπει να το επιτρέψει.»
Γιατί είναι τόσο δύσκολο για την Ολλανδία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες να μειώσουν τη ρύπανση από άζωτο; Ο Jan Willem Erisman, καθηγητής Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Επιστημών του Λέιντεν, εξηγεί πως η αλλαγή στην αγροτική παραγωγή είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που συχνά υποτιμάται, ειδικά όταν η πολιτική απαιτεί “άμεσες λύσεις”.
«Θα πρέπει να υπάρξει μια μακροχρόνια πολιτική που θα βοηθά σταδιακά τους αγρότες να στραφούν στη βιωσιμότητα και θα τους στηρίζει βήμα προς βήμα. Δεν υπάρχει.» εξηγεί ο καθηγητής Erisman.
Καθώς οι καθυστερήσεις στην Ολλανδία και στην υπόλοιπη Ευρώπη συνεχίζονται, το κόστος λόγω αδράνειας αυξάνεται για τους αγρότες, τα οικοσυστήματα, καθώς και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Το ερώτημα τώρα είναι αν η ουσιαστική αλλαγή θα έρθει εγκαίρως, και με ποιο κόστος.