Τον οδικό χάρτη "Αμυντική Ετοιμότητα ως το 2030" παρουσίασε η Κομισιόν

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Πέμπτη τον «οδικό χάρτη» για την «Αμυντική Ετοιμότητα ως το 2030» - ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ, με στόχο να ανακτήσει το μπλοκ την ανεξαρτησία του σε θέματα ασφάλειας, τουλάχιστον σε υλικό επίπεδο, και να διασφαλίσει την ειρήνη.

Το 16σέλιδο έγγραφο βασίζεται σε μήνες συζητήσεων μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών σχετικά με την αναβάθμιση της άμυνας της ΕΕ πριν από την αλλαγή της δεκαετίας, στη βάση αναφορών από υπηρεσίες πληροφοριών που έχουν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο ρωσικής επίθεσης.

«Η Ρωσία σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να επιτεθεί στην ΕΕ, αλλά τα επόμενα χρόνια μπορεί να προετοιμαστεί γι' αυτό. Ο κίνδυνος δεν εξαφανίζεται ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία», δήλωσε η Ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας, παρουσιάζοντας το σχέδιο της Επιτροπής «Αμυντική Ετοιμότητα ως το 2030».

Όπως είπε η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, στόχος είναι να καλυφθούν τα κενά με σαφείς κανόνες, στόχους και χρονοδιαγράμματα. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Άμυνας, η οποία διασυνδέει τη ζήτηση των κρατών-μελών με τις αμυντικές εταιρείες. «Στόχος είναι να καλυφθούν όλα τα αμυντικά κενά ως το 2030», τόνισε η Κ. Κάλας, αλλά «μόνο με συνεργασία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις βασικές ελλείψεις», είπε. Η ίδια σημείωσε, ωστόσο, ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν τον κύριο λόγο και θα αποφασίζουν τι θα προμηθευτούν, πότε και από ποιον. Γι' αυτό η Επιτροπή προτείνει τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν σε συνασπισμούς σε τομείς που επιθυμούν.

Το σχέδιο της Επιτροπής καλεί τα κράτη μέλη να ολοκληρώσουν τη δημιουργία συνασπισμών δυνατοτήτων στους εννέα βασικούς αμυντικούς τομείς και να καλύψουν τα κρίσιμα κενά μέσω κοινών προμηθειών. Οι εννέα αυτοί τομείς είναι οι εξής: αντιαεροπορική άμυνα και αντιπυραυλική άμυνα, στρατιωτική κινητικότητα, συστήματα πυροβολικού, κυβερνοάμυνα και τεχνητή νοημοσύνη, πύραυλοι και πυρομαχικά, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα κατά των drones, υποστήριξη υποδομών, χερσαίες επιχειρήσεις και ναυτικές επιχειρήσεις.

Η Επιτροπή προτείνει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να αγοράζουν από κοινού οπλικά συστήματα, με στόχο ως το τέλος του 2027, το 40% των αμυντικών προμηθειών να προέρχεται από κοινές συμβάσεις. Μέχρι σήμερα, όμως, το ποσοστό τέτοιων πρωτοβουλιών αντιστοιχεί μετά βίας στο 20%.

Η μόνη καινοτομία του οδικού χάρτη είναι ότι θέτει σαφή χρονοδιαγράμματα και στόχους σε τομείς που έχουν προσδιοριστεί σε προηγούμενα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων πανευρωπαϊκών εμβληματικών έργων που η Επιτροπή εκτιμάει ότι πρέπει να χρηματοδοτηθούν επειγόντως.

Σε αυτά περιλαμβάνονται το "Παρατηρητήριο Ανατολικής Πτέρυγας", του οποίου βασικός πυλώνας είναι το λεγόμενο "τείχος μη επανδρωμένων αεροσκαφών" και πλέον μετονομάστηκε σε "Πρωτοβουλία για την Άμυνα με μη επανδρωμένα αεροσκάφη", καθώς και η "Ευρωπαϊκή Αντιαεροπορική Ασπίδα" και η "Ευρωπαϊκή Ασπίδα Διαστήματος".

Το τείχος των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, για παράδειγμα, προορίζεται να είναι πλήρως λειτουργικό έως το τέλος του 2027.

Ωστόσο, το έγγραφο δεν παρέχει νέες επιλογές χρηματοδότησης για να αξιοποιήσουν τα κράτη μέλη, ούτε προσφέρει κάποια εικόνα για το τι θα περιλαμβάνει αυτό το τείχος ή τα άλλα εμβληματικά έργα ή τι μπορεί να κοστίσουν. Αυτό θα γίνει αργότερα.

"Αυτάρκεια"

Ο Επίτροπος Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους επέμεινε ότι "αυτό που δημιουργούμε με τον οδικό χάρτη, θα έλεγα, είναι η ευρωπαϊκή αμυντική αυτάρκεια".

"Αυτάρκεια σημαίνει την ικανότητά μας να παράγουμε αρκετά, την ικανότητά μας να εκσυγχρονίσουμε την αμυντική παραγωγή και την ικανότητά μας να χρηματοδοτούμε την ευρωπαϊκή παραγωγή και την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας", δήλωσε ο Κουμπίλιους.

"Αυτάρκεια στην άμυνα σημαίνει ανεξαρτησία", πρόσθεσε.

Σχεδόν το 80% του στρατιωτικού εξοπλισμού που προμηθεύονται τα κράτη μέλη της ΕΕ προέρχεται από χώρες εκτός του μπλοκ, με το μεγαλύτερο μέρος του να προέρχεται από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με έκθεση του πρώην Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι.

Αυτό που επιδιώκει ο οδικός χάρτης, εν ολίγοις, είναι να δοθούν κίνητρα στα κράτη μέλη να προμηθεύονται από κοινού αμυντικό εξοπλισμό, σε μια προσπάθεια να μειωθεί το κόστος και να επιταχυνθούν οι παραδόσεις, να καλυφθούν τα κενά και, κατά προτίμηση, να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη αγοράζουν ευρωπαϊκά.

Αλλά όπως τόνισε ένας αξιωματούχος της Επιτροπής που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, "δεν πρόκειται για τη δημιουργία επιχειρησιακών δομών, αυτό εξαρτάται από το ΝΑΤΟ".

Ερωτηθείς για το αν αυτό ενδεχομένως δημιουργεί ζήτημα για τα τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν είναι μέλη της στρατιωτικής συμμαχίας και τα οποία ενδέχεται να συνεισφέρουν μέρος των χρημάτων των φορολογουμένων τους σε αυτά τα εμβληματικά έργα, ο αξιωματούχος δήλωσε ότι "αν υπάρξει κρίση, αν ξεσπάσει πόλεμος, τότε το ΝΑΤΟ θα το διαχειριστεί επιχειρησιακά, μαζί με τις κατάλληλες ρυθμίσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ".

"Εάν αισθανθούν ότι επηρεάζονται, θα συμμετάσχουν στην προσπάθεια. Αν συμβάλλουν στη δημιουργία αμυντικών δυνατοτήτων, τότε αυτό γίνεται επειδή θεωρούν ότι μπορεί να βρεθούν υποχρεωμένοι να συμβάλουν στο μέλλον", πρόσθεσε ο αξιωματούχος.

Η στρατιωτική συμμαχία, φυσικά, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την Ουάσινγκτον, η οποία παραμένει μακράν ο μεγαλύτερος συνεισφέρων. Ωστόσο, οι ΗΠΑ αναμένεται να αρχίσουν να μειώνουν την παρουσία τους στην Ευρώπη, καθώς στρέφονται προς την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.

Η αντίδραση στις παραβιάσεις του εναέριου χώρου στην Πολωνία, τη Δανία, την Εσθονία και τη Ρουμανία τον περασμένο μήνα αποκάλυψε επίσης ορισμένες ανεπάρκειες στον τρόπο λειτουργίας της συμμαχίας, ιδίως όσον αφορά τη χρήση εθνικών προειδοποιήσεων, οι οποίες μπορούν να επιβραδύνουν την ικανότητα δράσης σε περιόδους κρίσης.

Οι πόλεμοι του αύριο

Όσον αφορά την άμυνα, η Επιτροπή καλείται σε μια δύσκολή άσκηση ισορροπίας. Πρόκειται για έναν τομέα στον οποίο τα κράτη μέλη επιθυμούν με θέρμη να διατηρήσουν την αποκλειστική αρμοδιότητα και έτσι το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ περιορίζεται ως επί το πλείστον σε ρόλο διαμεσολαβητή.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν, για παράδειγμα, ήδη εκφράσει ανησυχίες σχετικά με μια πρόταση της Επιτροπής για τη διενέργεια ετήσιων επισκοπήσεων των αμυντικών προμηθειών των κρατών μελών, υποστηρίζοντας ότι συνιστά υπερβολή.

Η Σουηδία, για παράδειγμα, σε έγγραφο που είδε το Euronews αναφέρει ότι "είναι σημαντικό να μην εισάγουμε νέα διοικητικά βάρη για την παρακολούθηση της διαδικασίας. Διαφορετικά, αυτό θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή από την κύρια ευθύνη των κρατών μελών - την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ετοιμότητας".

Ωστόσο, υπάρχουν θετικές ενδείξεις ότι το σχέδιο της Επιτροπής αποδίδει ήδη καρπούς.

Τα κράτη μέλη έχουν ενταχθεί στις λεγόμενες ομάδες δυνατοτήτων σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσουν τις προμήθειες σε εννέα τομείς προτεραιότητας, συμπεριλαμβανομένης της αεράμυνας, των τεχνολογιών μη επανδρωμένων αεροσκαφών και των τεχνολογιών αντιμετώπισης μη επανδρωμένων αεροσκαφών, των πυραύλων και των πυρομαχικών και των συστημάτων πυροβολικού. Συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν αυτή την εβδομάδα, με την Ολλανδία και τη Λετονία, για παράδειγμα, να ηγούνται ενός συνασπισμού για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει τώρα να συζητήσουν και να υποστηρίξουν τους στόχους που έχει θέσει η Επιτροπή. Στη σύνοδο κορυφής στις 23 Οκτωβρίου, η άμυνα θα είναι ψηλά στην ημερήσια διάταξη.

Στο σχέδιο συμπερασμάτων που είδε το Euronews, οι ηγέτες πρόκειται να διακηρύξουν ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε "συγκεκριμένα έργα για την ενίσχυση των κοινών προσπαθειών των κρατών μελών για την ενίσχυση των δυνατοτήτων τους κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και για την ενίσχυση της αεράμυνας" και να ζητήσουν την επιτάχυνση της ανάπτυξης διαστημικών μέσων.

Ερωτηθείς εάν η ΕΕ ίσως επικεντρώνεται υπερβολικά στις άμεσες απειλές και δεν εντοπίζει τις απειλές που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει στο μέλλον, ο Επίτροπης Άμυνας παραδέχθηκε ότι η ΕΕ έχει αργήσει να δράσει.

"Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία εμφανίστηκαν μαζικά το 2023, αλλά για διαφορετικούς λόγους δεν προετοιμαζόμασταν", είπε.

**"**Αυτό που πρέπει να δούμε ως πρόκληση για εμάς (είναι) το πώς πρέπει να είμαστε πολύ πιο ευέλικτοι στην προετοιμασία μας για αυτό που αποκαλούμε, ξέρετε, τους πολέμους του αύριο".

Ο ρόλος της Ουκρανίας

«Η Ουκρανία παραμένει πρώτη γραμμή άμυνας της Ευρώπης», τόνισε η Κ. Κάλας, γι' αυτό και οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία είναι μέρος του χάρτη πορείας για την άμυνα, είπε. «Η καλύτερη εγγύηση ασφαλείας είναι μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία στην Ουκρανία και ένας ισχυρός ουκρανικός στρατός». Γι' αυτό η Επιτροπή προτείνει μία συμμαχία για τα drones με την Ουκρανία που θα ξεκινήσει στις αρχές του 2026. Η Επιτροπή θεωρεί ότι στο θέμα των drones και όχι μόνο, θα πρέπει να βασιστεί στην εμπειρία της Ουκρανίας στο πεδίο των μαχών.

Υπενθυμίζεται ότι το Μάρτιο του 2025, η Επιτροπή παρουσίασε τη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή άμυνα - ετοιμότητα για το 2030, η οποία συμπληρώθηκε από το σχέδιο ReArm Europe/Readiness 2030 -- μια φιλόδοξη δέσμη μέτρων για την άμυνα που παρέχει χρηματοδοτικούς μοχλούς στα κράτη μέλη της ΕΕ για την προώθηση της αύξησης των επενδύσεων στις αμυντικές ικανότητες.

Η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για αμυντικούς σκοπούς μαζί με τα δάνεια που παρέχει το μέσο της Δράσης για την Ασφάλεια της Ευρώπης (SAFE) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του σχεδίου ReArm Europe / ετοιμότητα 2030, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά και γρήγορα τις επενδύσεις τους στην ευρωπαϊκή άμυνα.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου ζήτησε ο χάρτης πορείας για την άμυνα να περιγράφει σαφείς στόχους και ορόσημα για την κάλυψη των ελλείψεων ικανοτήτων, την επιτάχυνση των αμυντικών επενδύσεων σε όλα τα κράτη μέλη και την καθοδήγηση της προόδου της ΕΕ προς την πλήρη αμυντική ετοιμότητα έως το 2030.