Η Ιταλία ψήφισε νόμο για την απαγόρευση του κρέατος από καλλιέργεια ή από κύτταρα πριν από χρόνια, αλλά οι αναρτήσεις στο διαδίκτυο που υποδηλώνουν ότι αυτό μόλις συνέβη έχουν προκαλέσει αντικρουόμενους ισχυρισμούς σχετικά με το προϊόν
Πρόσφατα κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο αναρτήσεις που έλεγαν ότι η Ιταλία μόλις έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που απαγόρευσε το "κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο", αναζωπυρώνοντας μια συζήτηση σχετικά με την ασφάλεια και την κατανάλωσή του.
Αυτή η εικόνα που αναρτήθηκε στο Instagram και το X, για παράδειγμα, περιλαμβάνει μια φωτογραφία της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και λέει ότι η Ιταλία απαγόρευσε το "κρέας που έχει καλλιεργηθεί στο εργαστήριο του Μπιλ Γκέιτς", υπονοώντας μια συνωμοσία που συνδέεται με τον Αμερικανό επιχειρηματία.
Ναι, η Ιταλία όντως ψήφισε νόμο το 2023 που απαγορεύει το καλλιεργημένο ή εργαστηριακά καλλιεργημένο κρέας και τις "σχετικές με το κρέας" ετικέτες, όπως "μπριζόλα" και "σαλάμι", για προϊόντα φυτικής προέλευσης, με τις εταιρείες που δεν συμμορφώνονται να αντιμετωπίζουν πρόστιμα έως και 60.000 ευρώ.
Ωστόσο, δεν πρόκειται για μια νέα εξέλιξη, όπως υπονοεί η ανάρτηση, και δεν υπήρξε συγκεκριμένη στόχευση του Μπιλ Γκέιτς.
Είναι αλήθεια ότι είναι μεταξύ των επενδυτών που στηρίζουν ορισμένες από τις μεγάλες εταιρείες που προωθούν το κρέας με βάση τα κύτταρα, αλλά η απαγόρευση της Ιταλίας δεν ήταν προσαρμοσμένη σε αυτόν.
Η ίδια η απαγόρευση είναι επίσης πιο διαφοροποιημένη από ό,τι φαίνεται αρχικά. Οι αναλυτές έχουν χαρακτηρίσει τον νόμο ως "δυνητικά μη εφαρμόσιμο", επειδή η Ιταλία τον ψήφισε πριν από το τέλος της περιόδου ελέγχου της ΕΕ, γνωστής ως διαδικασία TRIS, η οποία θα έλεγχε αν έβλαπτε την ενιαία αγορά.
Ορισμένοι λένε ότι, ως εκ τούτου, τα δικαστήρια θα μπορούσαν να τον ακυρώσουν ως μη εφαρμόσιμο βάσει του δικαίου της ΕΕ έως ότου ακολουθηθεί η κατάλληλη διαδικασία, καθιστώντας το μέλλον του αβέβαιο.
"Επειδή η υποχρεωτική διαδικασία TRIS δεν ακολουθήθηκε πλήρως, το μέτρο δεν παράγει επί του παρόντος νομικά αποτελέσματα", δήλωσε εκπρόσωπος της Bruno Cell, μιας ιταλικής νεοφυούς επιχείρησης στον τομέα του καλλιεργημένου κρέατος, στην ομάδα ελέγχου γεγονότων του Euronews, The Cube.
Όπως έχουν τα πράγματα, η ΕΕ δεν έχει ακόμη εγκρίνει κανένα προϊόν κρέατος που προέρχεται από κύτταρα που έχουν καλλιεργηθεί στο εργαστήριο, παρά το γεγονός ότι ορισμένες εταιρείες έχουν υποβάλει αίτηση για άδεια κυκλοφορίας.
Το 2024, η γαλλική εταιρεία Gourmey έγινε η πρώτη εταιρεία που το έκανε αυτό στην ΕΕ για το καλλιεργημένο φουά γκρα της, ενώ η ολλανδική εταιρεία Mosa Meat έκανε το ίδιο ένα χρόνο αργότερα για το μοσχαρίσιο κρέας της που βασίζεται σε κύτταρα. Και οι δύο αιτήσεις βρίσκονται ακόμη υπό εξέταση.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) διενεργεί αξιολόγηση κινδύνου του προϊόντος. Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ αποφασίζουν αν θα χορηγήσουν ή όχι άδεια κυκλοφορίας για το νέο τρόφιμο, εκτός από τους όρους χρήσης του, όπως η επισήμανση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ακολουθεί γενικά τις συμβουλές της EFSA, αλλά λαμβάνει επίσης υπόψη της και άλλους σχετικούς παράγοντες, όπως κοινωνικοοικονομικές και ηθικές ανησυχίες.
Εάν εγκριθεί, το προϊόν προστίθεται στον κατάλογο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα νέα τρόφιμα και μπορεί να διατεθεί στην αγορά σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι όροι χρήσης του.
Η EFSA δήλωσε στο The Cube ότι δεν είναι ούτε υπέρ ούτε κατά της χρήσης τροφίμων που προέρχονται από κύτταρα και επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ασφάλεια ενός συγκεκριμένου προϊόντος.
"Πρώτη προτεραιότητα της EFSA είναι η προστασία της δημόσιας υγείας", δήλωσε εκπρόσωπος της. "Στο ρυθμιστικό σύστημα της ΕΕ για τα νέα τρόφιμα, ο ρόλος της EFSA είναι να αξιολογεί την ασφάλεια των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από νέες τεχνολογίες, όπως οι τεχνικές κυτταροκαλλιέργειας".
"Θα διενεργούμε τις αξιολογήσεις κινδύνου για τυχόν περαιτέρω αιτήσεις για τρόφιμα που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργειες κατά περίπτωση με τον ίδιο τρόπο όπως για όλα τα νέα τρόφιμα", πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Η Ιταλία δεν είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που έχει εκφράσει την ανησυχία της για το κρέας που έχει παραχθεί στο εργαστήριο, με το κοινοβούλιο της Ουγγαρίας να ψηφίζει επίσης πρόσφατα μια απαγόρευση, με εξαίρεση μόνο για ιατρική και κτηνιατρική χρήση.
Η κυβέρνηση δήλωσε ότι το μέτρο θα συμβάλει στην υπεράσπιση της δημόσιας υγείας και του παραδοσιακού, αγροτικού τρόπου ζωής της Ουγγαρίας. Ενώ η Ουγγαρία σε αντίθεση με την Ιταλία σεβάστηκε τον κανόνα TRIS, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να απειλήσει την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αλλού στην Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε η πρώτη χώρα στην ήπειρο που ενέκρινε το 2024 το καλλιεργούμενο κρέας, αλλά μόνο για τροφές για κατοικίδια ζώα από την εταιρεία Meatly. Η Ολλανδία, εν τω μεταξύ, πραγματοποίησε ρυθμιστικές δοκιμές γεύσης για ανθρώπους.
Πιο μακριά, πολύ λίγες χώρες παγκοσμίως έχουν εγκρίνει καλλιεργημένο κρέας μέχρι στιγμής, με τη Σιγκαπούρη να πρωτοπορεί το 2020, ακολουθούμενη από τις ΗΠΑ (αν και απαγορεύεται σε ορισμένες πολιτείες), το Ισραήλ και την Αυστραλία.
Τα υπέρ και τα κατά του καλλιεργημένου κρέατος
Καθώς οι χώρες σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο αποφασίζουν αν θα επιτρέψουν ή όχι να βάλουν στα ράφια τους το κρέας από κυτταρικές καλλιέργειες, πολλοί καταναλωτές στο διαδίκτυο αμφισβητούν τα οφέλη του και επισημαίνουν τις ανησυχίες που συνοδεύουν το προϊόν.
Η Laura Bosman, υπεύθυνη περιεχομένου και εσωτερική εμπειρογνώμονας διατροφής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφοριών για τα Τρόφιμα, δήλωσε στο The Cube ότι ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του κρέατος που καλλιεργείται στο εργαστήριο είναι η καλύτερη ευημερία των ζώων.
"Το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο, ή το κρέας με βάση τα κύτταρα, προσφέρει πολλά πιθανά πλεονεκτήματα, όπως η μειωμένη εξάρτηση από την παραδοσιακή κτηνοτροφία, η οποία θα μπορούσε να βελτιώσει την καλή διαβίωση των ζώων στο πλαίσιο του συστήματος τροφίμων και να περιορίσει την έκθεση σε κοινά παθογόνα που αναπτύσσονται στα τρόφιμα, όπως η σαλμονέλα ή το καμπυλοβακτηρίδιο, τα οποία συνήθως προέρχονται από το έντερο των ζώων", δήλωσε η ίδια.
"Μπορεί επίσης να απαιτεί λιγότερη γη, νερό και λιπάσματα από τη συμβατική παραγωγή", πρόσθεσε.
Εκπρόσωπος της Cellular Agriculture Europe, ενός εμπορικού οργανισμού που εκπροσωπεί εταιρείες καλλιεργούμενου κρέατος, δήλωσε ότι "θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τη χρήση πόρων, τη ρύπανση και τις απαιτήσεις σε γη και, όταν παράγεται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως και 92% σε σύγκριση με το συμβατικό βόειο κρέας".
"Από οικονομική άποψη, εάν προχωρήσουν οι ρυθμιστικές εγκρίσεις και ο τομέας αναπτυχθεί παράλληλα με τα φυτικά προϊόντα, το καλλιεργημένο κρέας θα μπορούσε να δημιουργήσει έως και 90.000 θέσεις εργασίας στην Ευρώπη και να συνεισφέρει έως και 85 δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία της ΕΕ", πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Πολλά από αυτά τα πλεονεκτήματα, ωστόσο, φαίνεται να περιέχουν επιφυλάξεις. Μια κοινή παρανόηση είναι ότι το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο είναι σήμερα εντελώς απαλλαγμένο από τη σφαγή, αλλά στην πραγματικότητα, η σημερινή παραγωγή εξακολουθεί να βασίζεται σε βλαστικά κύτταρα ζωικής προέλευσης και συχνά σε εμβρυϊκό ορό βοοειδών, σύμφωνα με τον Bosman.
"Η βιωσιμότητα είναι επίσης συχνά υπεραπλουστευμένη", είπε. "Παρά την πιθανή εξοικονόμηση στη χρήση γης και νερού και λιπασμάτων, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις παραμένουν αβέβαιες και πρόσφατες μελέτες μοντελοποίησης έχουν υποδείξει ότι η παραγωγή κρέατος στο εργαστήριο θα μπορούσε να δημιουργήσει προβληματικά επίπεδα εκπομπών CO2 μακροπρόθεσμα".
Μια άλλη σημαντική ανησυχία είναι η επίδραση που θα μπορούσε να έχει η βιομηχανία του καλλιεργημένου κρέατος στην κτηνοτροφία, εάν όντως αρχίσει να γνωρίζει άνθηση. Ωστόσο, οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι ο τομέας στοχεύει να συμπληρώσει το έργο των γεωργών και ότι θα εξαρτάται από αυτούς για την παροχή ζωικών κυττάρων για την καλλιέργεια.
"Από την άποψη αυτή, λαμβάνοντας υπόψη ότι μέχρι το 2050 αναμένεται να έχουμε σχεδόν 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη και ότι η κατανάλωση κρέατος αναμένεται να αυξηθεί παγκοσμίως έως και 50% σε σχέση με τα επίπεδα του 2008, αυτό θα αποτελούσε μια πλανητική οικολογική πρόκληση που πρέπει να επιλυθεί, καθώς και μια οικονομική ευκαιρία για την Ευρώπη", δήλωσε ο εκπρόσωπος της Cellular Agriculture Europe.
"Η κυτταρική γεωργία θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο στην επίλυση αυτής της πρόκλησης, αποτελώντας μέρος μιας στρατηγικής διαφοροποίησης των πρωτεϊνών που θα ενισχυθεί από μια συμπληρωματική, πολυμερή προσέγγιση που περιλαμβάνει μια σειρά εργαλείων που κυμαίνονται από την αναγεννητική γεωργία έως την τεχνολογία βιοκατασκευής τροφίμων, όπως η κυτταρική γεωργία", πρόσθεσαν.
Σε τελική ανάλυση, ωστόσο, η κριτική επιτροπή δεν έχει αποφασίσει αν η Ευρώπη έχει όρεξη για κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο.
"Η αποδοχή των καταναλωτών θα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που θα καθορίσει αν το κρέας με κυτταρική καλλιέργεια θα κερδίσει έδαφος στην Ευρώπη, και οι τρέχουσες έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι παραμένουν διστακτικοί", δήλωσε ο Bosman. "Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τόσο λίγοι είχαν την ευκαιρία να δοκιμάσουν αυτά τα προϊόντα".
"Η διαφάνεια θα είναι απαραίτητη, καθώς παραμένουν σημαντικές αβεβαιότητες όσον αφορά τη διατροφή, τη βιωσιμότητα, τις οργανοληπτικές ιδιότητες και το κόστος", πρόσθεσε. "Η ανεξάρτητη έρευνα θα διαδραματίσει βασικό ρόλο στην απάντηση αυτών των ερωτημάτων και στην οικοδόμηση της εμπιστοσύνης του κοινού".