Η πρόταση υποστηριζόταν από τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρεντερίκσεν και την Πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ η αντίσταση του Βέλγου πρωθυπουργού Μπαρτ ντε Βέβερ αποτελούσε βασικό εμπόδιο
Η πραγματική δουλειά στο τελευταίο ευρωπαϊκό συμβούλιο της χρονιάς ξεκίνησε από το βράδυ της προηγούμενης ημέρας, πριν οι ηγέτες της ΕΕ φτάσουν στο Europa Building την Πέμπτη για την επίσημη σύνοδο τους. Όπως συχνά συμβαίνει στις Βρυξέλλες, η ημερήσια διάταξη ήταν ενδεικτική· οι ουσιαστικές αποφάσεις λήφθηκαν στις συζητήσεις εκτός επίσημου προγράμματος.
Στο τραπέζι βρισκόταν ένα πρωτοποριακό σχέδιο για τη χορήγηση δανείου αναγκαστικής αποκατάστασης (reparations loan) στην Ουκρανία, βασισμένο σε παγωμένα ρωσικά κεφάλαια που βρίσκονται κυρίως στο Βέλγιο. Η πρόταση υποστηριζόταν από τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρεντερίκσεν και την Πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ η αντίσταση του Βέλγου πρωθυπουργού Μπαρτ ντε Βέβερ αποτελούσε βασικό εμπόδιο.
Τελικά, η ΕΕ συμφώνησε σε μια διαφορετική λύση και εγκατέλειψε το σχέδιο του δανείου αποκατάστασης.
Η νύχτα των παράλληλων συζητήσεων
Την Τετάρτη το βράδυ, οι ηγέτες της ΕΕ και εκπρόσωποι υποψήφιων χωρών για ένταξη στο μπλοκ συγκεντρώθηκαν για ένα εργασιακό δείπνο. Αν και η συνάντηση επικεντρωνόταν τυπικά στην επέκταση της ΕΕ, η πραγματική ανησυχία των ηγετών ήταν το μέλλον της Ουκρανίας και πώς θα εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή της, καθώς οι ειρηνευτικές συνομιλίες καθυστερούν και οι ΗΠΑ περιορίζουν τη συμμετοχή τους.
Η φον ντερ Λάιεν, ο Μερτς και ο ντε Βέβερ αποχώρησαν από το δείπνο για να συναντηθούν στα παρασκήνια σχετικά με το δάνειο αποκατάστασης. Ο Βέλγος πρωθυπουργός, αν και υποστήριζε ότι η Ουκρανία χρειάζεται χρηματοδοτική ένεση, τόνισε ότι δεν πρέπει να επιβαρυνθεί μόνο η χώρα του ούτε να διακυβευτεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας του Βελγίου και η ευρωζώνη.
Καθώς οι συζητήσεις προχωρούσαν, φάνηκε ότι το κλίμα άλλαζε, με την Ιταλία να υποστηρίζει την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων. Παράλληλα, η Fitch είχε θέσει σε αρνητική παρακολούθηση την Euroclear, που διαχειρίζεται τα ρωσικά παγωμένα κεφάλαια, εγείροντας ανησυχίες για ρευστότητα και νομικά ρίσκα.
Εναλλακτικό σχέδιο και η παρέμβαση των χωρών της Βισέγκραντ
Το πρωί της Πέμπτης, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι οι ηγέτες δεν θα αποχωρήσουν μέχρι να βρεθεί λύση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, πρότεινε τότε το σχέδιο Β: η χρηματοδότηση των 90 δισ. ευρώ για το 2026 και το 2027 να γίνει μέσω κοινής έκδοσης χρέους που θα υποστηριζόταν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Θα απαιτούσε ομοφωνία, αλλά εφόσον ο Όρμπαν δεν ασκούσε βέτο, η πρόταση ήταν έτοιμη.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν συναντήθηκε με τους ομολόγους του από Τσεχία και Σλοβακία για να συζητήσουν πώς η ΕΕ θα μπορούσε να εκδώσει κοινό χρέος χωρίς την συμμετοχή τους. Το σχέδιο επιβεβαιώθηκε τρεις ώρες αργότερα στις επίσημες αποφάσεις της συνόδου.
Η συμφωνία και οι πολιτικές ισορροπίες
Με τη συμφωνία να έχει επιτευχθεί, οι ηγέτες προχώρησαν στην επικοινωνιακή διαχείριση. Ο Βέλγος πρωθυπουργός ντε Βέβερ χαρακτήρισε τη συμφωνία νίκη για την Ουκρανία, την Ευρώπη και το διεθνές δίκαιο, ενώ ο Κόστα τόνισε ότι η ΕΕ απέδειξε πως μπορεί να στηρίξει την Ουκρανία. Αντίθετα, η φον ντερ Λάιεν και ο Μερτς βρέθηκαν σε πιο δύσκολη θέση, καθώς η πρόταση που υποστηρίζουν –το δάνειο αποκατάστασης– εγκαταλείφθηκε υπέρ της κοινής έκδοσης χρέους της ΕΕ.
Η σημαντικότερη εξέλιξη της νύχτας ήταν ότι οι ηγέτες της ΕΕ κατόρθωσαν να πάρουν μια καθοριστική απόφαση χωρίς ομοφωνία. Το γεγονός ότι η χρηματοδότηση της Ουκρανίας θα εξασφαλιστεί μέσω κοινής έκδοσης χρέους μεταξύ 24 κρατών-μελών, παρακάμπτοντας τα εθνικά βέτο, αποτελεί ένα πρωτοφανές βήμα και δείχνει ότι η ΕΕ, παρά τις ακαμψίες της, μπορεί να βρει νέους τρόπους προόδου.