Ειδικοί μοιράζονται συμβουλές για όσους ζουν στις βόρειες χώρες ώστε να βρουν φως στους πιο σκοτεινούς μήνες του χρόνου, με σκανδιναβικό τρόπο.
Οι Σκανδιναβικές χώρες είναι εξοικειωμένες με τον μακρύ, σκοτεινό χειμώνα.
Παρά το ελάχιστο έως καθόλου φως στη διάρκεια της ημέρας και τους μήνες με παγωμένες θερμοκρασίες, οι άνθρωποι που ζουν στη βόρεια Ευρώπη και πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν ψυχικά και σωματικά τη μελαγχολία του χειμώνα, η οποία για ορισμένους μπορεί να ξεκινά ήδη από τον Οκτώβριο και να κρατά μέχρι τον Απρίλιο.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο θα συμβεί στις 21 Δεκεμβρίου, σηματοδοτώντας τη συντομότερη ημέρα και τη μακρύτερη νύχτα του έτους στο βόρειο ημισφαίριο. Παρότι η ηλιοφάνεια αυξάνεται καθημερινά μετά από αυτό, ο χειμώνας δεν θα τελειώσει για αρκετό καιρό ακόμη.
Το Associated Press μίλησε με ειδικούς στη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία για τη μελαγχολία του χειμώνα.
Ύπνος και κοινωνική ζωή
Ο δρ Τίμο Πάρτονεν, ερευνητής καθηγητής στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Υγείας και Ευημερίας, είπε ότι ο σκοτεινός χειμώνας επηρεάζει τον κιρκάδιο ρυθμό μας. Ως κιρκάδιος ρυθμός ορίζεται οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου.
Με περιορισμένο φως ημέρας, τα εσωτερικά βιολογικά μας ρολόγια δεν μπορούν να επαναρυθμιστούν ή να συγχρονιστούν σωστά και αυτό διαταράσσει τον ύπνο μας. Μπορεί να κοιμόμαστε περισσότερο τον χειμώνα, είπε, αλλά δεν ξυπνάμε αναζωογονημένοι και μπορεί να μένουμε κουρασμένοι όλη την υπόλοιπη ημέρα.
Ο Πάρτονεν συνέστησε στον κόσμο να δοκιμάζει έναν προσομοιωτή αυγής, γνωστό και ως ξυπνητήρι ανατολής, ώστε να φωτίζει σταδιακά το υπνοδωμάτιο και να τους ξυπνά πιο απαλά.
Πέρα από την αυξημένη κούραση, είναι πιο πιθανό τον χειμώνα να αποσυρόμαστε κοινωνικά από τους άλλους. Είμαστε πιο ευερέθιστοι, είπε ο Πάρτονεν, και πιο επιρρεπείς σε καβγάδες με φίλους.
Είναι σημαντικό να διατηρούμε τις σχέσεις μας, είπε, γιατί τα συμπτώματα σπάνια βελτιώνονται στην απομόνωση.
Και επειδή η συνέπεια στην άσκηση είναι επίσης κλειδί για την αντιμετώπιση της χειμωνιάτικης κατήφειας, σκεφτείτε να καλέσετε έναν φίλο για προπόνηση.
Αυτό μπορεί να βοηθήσει και στην αποφυγή της χειμωνιάτικης αύξησης βάρους, συνήθως 2 έως 5 κιλά τον χρόνο, όπως είπε ο Πάρτονεν, η οποία τροφοδοτείται από λιγούρες για υδατάνθρακες, ιδιαίτερα τα βράδια.
Φωτοθεραπεία
Εκτιμάται ότι εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υποφέρουν από εποχική κατάθλιψη. Γνωστή και ως εποχική συναισθηματική διαταραχή (SAD), οι ασθενείς παρουσιάζουν συνήθως επεισόδια κατάθλιψης που ξεκινούν το φθινόπωρο και υποχωρούν την άνοιξη ή το καλοκαίρι.
Μια ηπιότερη μορφή, η υποσυνδρομική SAD, αναγνωρίζεται από τους ειδικούς, ενώ υπάρχει και η θερινή εκδοχή της εποχικής κατάθλιψης, για την οποία όμως γνωρίζουμε λιγότερα.
Οι επιστήμονες μαθαίνουν πώς εξειδικευμένα κύτταρα στα μάτια μας μετατρέπουν το τμήμα του φωτός στο μπλε μήκος κύματος σε νευρικά σήματα που επηρεάζουν τη διάθεση και την εγρήγορση.
Το ηλιακό φως είναι πλούσιο σε μπλε φως, οπότε όταν τα κύτταρα το απορροφούν, ενεργοποιούνται τα κέντρα εγρήγορσης του εγκεφάλου μας και νιώθουμε πιο ξύπνιοι και ίσως ακόμη και πιο χαρούμενοι.
Η ερευνήτρια Κάθριν Ρόεκλαϊν στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπεργκ εξέτασε άτομα με και χωρίς SAD για να δει πώς αντιδρούν τα μάτια τους στο μπλε φως. Συνολικά, τα άτομα με SAD ήταν λιγότερο ευαίσθητα στο μπλε φως σε σχέση με άλλους, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.
Αυτό υποδηλώνει μια αιτία για τη χειμωνιάτικη κατάθλιψη.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι άνθρωποι χρειάζονται κλινική υποστήριξη και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Ο Κρίστιαν Μπένεντικτ, καθηγητής φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας στη Σουηδία, προτείνει φωτοθεραπεία τόσο για όσους έχουν SAD όσο και για όσους βιώνουν μια ηπιότερη μορφή χειμερινής μελαγχολίας.
«Δεν είναι απλά η μοίρα σου, ετήσια ή εποχική, για την οποία δεν μπορείς να κάνεις τίποτα», είπε ο Μπένεντικτ. «Υπάρχουν τρόποι να την επηρεάσεις.»
Ένα πρόγραμμα πρωινής φωτοθεραπείας, με συσκευές που εκπέμπουν φως περίπου 20 φορές πιο έντονο από τον συνηθισμένο εσωτερικό φωτισμό, μπορεί να είναι ωφέλιμο τόσο για άτομα με SAD όσο και για όσους δεν έχουν.
Η φωτοθεραπεία βοηθά να ενεργοποιηθεί ο κιρκάδιος ρυθμός και αυξάνει τη σεροτονίνη στον εγκέφαλο, είπε ο Μπένεντικτ.
Η έρευνα υποστηρίζει τη χρήση φωτός περίπου 10.000 lux, μέτρο της φωτεινότητας, για 30 λεπτά κάθε πρωί. Τα ειδικά φώτα κοστίζουν από 70 έως 400 δολάρια (60 έως 345 ευρώ), αν και ορισμένα προϊόντα που διατίθενται για το SAD δεν είναι αρκετά φωτεινά ώστε να είναι χρήσιμα.
Ο Πάρτονεν συνέστησε να χρησιμοποιείτε καθημερινά, πριν το μεσημέρι, τόσο προσομοιωτή αυγής όσο και συσκευή φωτοθεραπείας.
Θετική στάση ζωής
Και μην ξεχνάτε να κοιτάτε τη φωτεινή πλευρά.
Είναι κρίσιμο να αγκαλιάζουμε τον χειμώνα αντί να τον φοβόμαστε, σύμφωνα με την Ίντα Σόλχογκ, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τρόμσε, γνωστό και ως Αρκτικό Πανεπιστήμιο της Νορβηγίας, το βορεινότερο πανεπιστήμιο στον κόσμο.
Δώστε προτεραιότητα στη θετική στάση ως στρατηγική επιβίωσης και μάθετε να εκτιμάτε την αλλαγή των εποχών. Είναι ένας τυπικός νορβηγικός τρόπος σκέψης, είπε, που μπορεί να κάνει τη διαφορά όταν το φως της ημέρας είναι ελάχιστο για μήνες.
«Είναι μέρος της κουλτούρας», είπε.
Και μην ξεχνάτε να αξιοποιείτε δραστηριότητες τόσο έξω όσο και μέσα, είπε. Στο σπίτι, επιστρατεύστε το hygge, τη δανέζικη εμμονή με τη θαλπωρή, και κουλουριαστείτε στον καναπέ με κουβέρτες και μια ταινία.
Αλλά μην πέσετε σε χειμερία νάρκη όλο τον χειμώνα. Μόλις τελειώσει η ταινία, βγείτε έξω με ένα θερμός για fika, το παραδοσιακό σουηδικό διάλειμμα για καφέ. Ακόμη και τις συννεφιασμένες μέρες, ένας σύντομος περίπατος στον καθαρό αέρα θα βοηθήσει, είπε.
Και αν είστε αρκετά θαρραλέοι, δοκιμάστε μια βουτιά σε παγωμένα νερά, όπως κάνουν πολλοί στις Σκανδιναβικές χώρες.
Η Σόλχογκ προσπαθεί να βουτά στα παγωμένα νερά ανοιχτά της ακτής του Τρόμσε, ενός νησιού 350 χιλιόμετρα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, προσθέτοντας ότι αυτό την κάνει να νιώθει αναζωογονημένη στον μακρύ χειμώνα.
«Προκαλέστε τον εαυτό σας να αναζητά το φως μέσα στο σκοτάδι», είπε.
Άλλωστε, όπως λένε πολλοί στις Σκανδιναβικές χώρες, δεν υπάρχει κακός καιρός, μόνο κακά ρούχα.
Και ο πρόεδρος της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, είχε ορισμένες συμβουλές για το πώς να αντιμετωπίζουμε τους Σκανδιναβικούς χειμώνες. Όταν ρωτήθηκε τον περασμένο μήνα πώς να επιβιώσει κανείς την κρύα εποχή, έδωσε πολύ συγκεκριμένες οδηγίες.
«Κάντε ένα παγωμένο μπάνιο και μετά συνεχίστε με σάουνα, και επαναλάβετε: άλλο ένα παγωμένο μπάνιο, άλλη μία σάουνα, έπειτα ντους και βγείτε έξω. Θα τα καταφέρετε», είπε ο Στουμπ.