Πώς βλέπουν οι Ευρωπαίοι τη φορολογική δικαιοσύνη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Οι φόροι αποτελούν βασικό μηχανισμό για τη χρηματοδότηση δημόσιων υπηρεσιών όπως η υγεία και η εκπαίδευση.

Το 2023, το σύνολο των φόρων που συγκέντρωσαν οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιστοιχούσε περίπου στο 40% της συνολικής αξίας αγαθών και υπηρεσιών που παρήχθησαν — γνωστό ως αναλογία φόρων προς ΑΕΠ.

Ωστόσο, παρά τον κρίσιμο ρόλο των φόρων, περίπου ένας στους τέσσερις πολίτες της ΕΕ πιστεύει ότι οι πολίτες στη χώρα του «δεν πληρώνουν καθόλου» φόρους ανάλογους με το εισόδημα ή τον πλούτο τους.

Αλλά πώς διαφέρουν οι αντιλήψεις για τη φορολογική δικαιοσύνη ανά την Ευρώπη; Μια έρευνα Eurobarometer του 2025, που συγκέντρωσε απαντήσεις από πάνω από 25.000 πολίτες, ρώτησε: «Πληρώνουν οι άνθρωποι φόρους ανάλογα με το εισόδημα και τον πλούτο τους στη χώρα σας;»

Οι φόροι πληρώνονται «σε μεγάλο βαθμό» ανάλογα με τον πλούτο

Σε όλη την ΕΕ, ένας στους πέντε απάντησε ότι αυτό συμβαίνει «σε μεγάλο βαθμό». Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από μόλις 8% στη Λετονία έως 38% στη Φινλανδία.

Τουλάχιστον τρεις στους δέκα πολίτες στο Λουξεμβούργο (36%), Δανία (32%), Αυστρία (32%), Μάλτα (31%), Γερμανία (31%) και Ελλάδα (30%) πιστεύουν επίσης ότι οι φόροι πληρώνονται «σε μεγάλο βαθμό» αναλογικά με το εισόδημα και τον πλούτο.

Αντίθετα, Λιθουανία, Πολωνία και Τσεχία (όλες 9%) βρίσκονται πολύ κοντά στη Λετονία, με ελάχιστους να συμμερίζονται αυτή την άποψη.

Μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών της ΕΕ, η Ιταλία παρουσιάζει το χαμηλότερο ποσοστό (12%), ενώ οι αντιλήψεις είναι επίσης κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ σε Ισπανία (17%) και Γαλλία (19%).

Οι φόροι πληρώνονται «ως έναν βαθμό»

Περίπου οι μισοί Ευρωπαίοι (51%) θεωρούν ότι οι φόροι πληρώνονται «ως έναν βαθμό» ανάλογα με το εισόδημα και τον πλούτο. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 33% στην Ουγγαρία και την Κροατία έως 59% στην Κύπρο.

Οι περισσότερες χώρες κυμαίνονται μεταξύ 45% και 55%, γεγονός που καθιστά αυτή την απάντηση την πιο συχνή σε 23 από τα 27 κράτη-μέλη. Εξαιρέσεις αποτελούν η Ουγγαρία, Κροατία, Εσθονία και Βουλγαρία, όπου το ποσοστό «καθόλου» είναι υψηλότερο από το «ως έναν βαθμό».

Τέσσερις χώρες ξεχωρίζουν για τα υψηλά «καθόλου»

Περίπου ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους (24%) πιστεύει ότι οι πολίτες «καθόλου» δεν πληρώνουν δίκαια φόρους σε σχέση με το εισόδημα και τον πλούτο τους.

Σε τέσσερις χώρες, σχεδόν οι μισοί πολίτες συμμερίζονται αυτή την άποψη: Ουγγαρία (50%), Κροατία (48%), Εσθονία (47%) και Βουλγαρία (46%).

Ακολουθεί η Σλοβακία (38%), ενώ περισσότεροι από τρεις στους δέκα σε Λετονία και Λιθουανία (36%), Πολωνία (33%), Πορτογαλία, Σλοβενία και Τσεχία (32%) επίσης θεωρούν ότι οι φόροι δεν συλλέγονται δίκαια.

Ιταλία και Ισπανία βρίσκονται κοντά, με 39%.

Αντίθετα, οι Δανία (7%) και Φινλανδία (10%) καταγράφουν τα χαμηλότερα ποσοστά, και οι δύο κάτω από 10%.

Τα αποτελέσματα δείχνουν σαφείς γεωγραφικές τάσεις: οι Σκανδιναβικές και Δυτικοευρωπαϊκές χώρες εκφράζουν πιο θετικές αντιλήψεις, οι Νότιες είναι διχασμένες, ενώ τα Ανατολικά κράτη-μέλη θεωρούν γενικά ότι το φορολογικό τους σύστημα είναι λιγότερο δίκαιο.

Στην ΕΕ, 5% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν, ενώ σε ορισμένες χώρες το ποσοστό φτάνει έως και 9%.

Τι διαμορφώνει τις αντιλήψεις για τη φορολογική δικαιοσύνη;

«Όπου οι πολίτες θεωρούν ότι οι διαδικασίες είναι διαφανείς και οι κανόνες εφαρμόζονται ισότιμα, η φορολογική ηθική και η εθελοντική συμμόρφωση είναι ισχυρές», εξηγεί ο καθηγητής Έρικ Κίρχλερ του Πανεπιστημίου της Βιέννης.

Σημείωσε ότι σε χώρες όπως η Δανία και η Φινλανδία, που σταθερά κατατάσσονται παγκοσμίως στις πρώτες θέσεις διακυβέρνησης και ακεραιότητας, οι πολίτες αντιλαμβάνονται υψηλότερη δικαιοσύνη στο φορολογικό σύστημα.

«Σε αυτά τα περιβάλλοντα, οι φορολογούμενοι βιώνουν ξεκάθαρα το “αντίτιμο των φόρων τους”. Οι υψηλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες —όπως η φροντίδα παιδιών, η υγεία, η εκπαίδευση και η ασφάλεια— καθιστούν ορατή την ανταποδοτικότητα των φόρων», πρόσθεσε.

Ο Κίρχλερ επισήμανε ότι η χαμηλή θεσμική εμπιστοσύνη και η ασθενέστερη διοικητική ικανότητα, όπως σε ορισμένα τμήματα της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης, υπονομεύουν αυτές τις αντιλήψεις.

Φινλανδία εναντίον Πολωνίας

Ο Δρ. Φάμπιαν Κάλαϊτνερ από το Πανεπιστήμιο Λούντβιχ Μαξιμιλιαν του Μονάχου υπογράμμισε ότι οι πολίτες των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών είναι γενικά πιο ικανοποιημένοι με την αναδιανομή του εισοδήματος μετά τη φορολογία σε σχέση με τους πολίτες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης.

«Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι οι διαφορές εισοδήματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών είναι μικρότερες — αν και αυτό ισχύει σε πολλές ανατολικές χώρες — αλλά και στο ότι το κατώτατο εισόδημα είναι υψηλότερο, ακόμη και αν ληφθούν υπόψη οι διαφορές αγοραστικής δύναμης», δήλωσε.

«Με άλλα λόγια, οι φτωχότεροι στη Φινλανδία και τη Δανία έχουν απλώς υψηλότερα εισοδήματα από τους φτωχότερους στην Πολωνία ή την Τσεχία.»

Ο Κάλαϊτνερ τόνισε επίσης τη σημασία της «αναδιανεμητικής δύναμης των φόρων», δηλαδή της ικανότητας μιας κυβέρνησης να χρησιμοποιεί το φορολογικό σύστημα για να επηρεάσει τη διανομή του πλούτου.

«Χώρες με χαμηλή αναδιανομή, όπως η Εσθονία, η Λετονία ή η Ουγγαρία, εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα αντίληψης δικαιοσύνης σε σχέση με χώρες με υψηλή αναδιανομή, όπως η Αυστρία, η Φινλανδία ή η Δανία», είπε.

Ο ρόλος της πολυπλοκότητας του φορολογικού συστήματος

Η καθηγήτρια Κάρεν Σούρεθ-Σλόανε από το Πανεπιστήμιο του Πάντερμπορν υπογράμμισε τον ρόλο της πολυπλοκότητας των φόρων.

Ανέφερε ότι τα φορολογικά συστήματα των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών θεωρούνται λιγότερο περίπλοκα και αυτό συνδέεται με υψηλότερη εμπιστοσύνη τόσο προς την κυβέρνηση όσο και προς το ίδιο το σύστημα.

«Οι σκανδιναβικές χώρες παρέχουν στους πολίτες τους εκτενή ενημέρωση για τις φορολογικές πληρωμές των ατόμων και είναι πολύ διαφανείς σε αυτό το θέμα», σημείωσε.

Η Δρ. Σαμπίνα Κολοντζέι από το Πανεπιστήμιο Κόζμινσκι πρόσθεσε:

«Η υψηλή αντίληψη φορολογικής δικαιοσύνης στις σκανδιναβικές χώρες οφείλεται στην ισχυρή θεσμική ποιότητα και στα υψηλά επίπεδα κοινωνικής εμπιστοσύνης. Αυτοί οι παράγοντες ενισχύουν τη φορολογική συμμόρφωση και επιτρέπουν αποτελεσματική αναδιανομή, οδηγώντας σε πιο ίσες κοινωνίες με χαμηλά επίπεδα φτώχειας και ανισότητας.»