Η Σοφία Βγενοπούλου ανεβάζει από την Παρασκευή 11 Μαρτίου στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το κλασικό έργο του Ελβετού συγγραφέα Μαξ Φρις «Ο Μπίντερμαν και οι Εμπρηστές».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Σοφία Βγενοπούλου παρουσιάζει από την Παρασκευή 11 Μαρτίου στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το κλασικό έργο του Ελβετού συγγραφέα Μαξ Φρις «Ο Μπίντερμαν και οι Εμπρηστές».
Αλλεπάλληλες εμπρηστικές επιθέσεις απειλούν να ισοπεδώσουν μια ολόκληρη πόλη. Την ίδια ώρα, ένας απ’ τους κατοίκους της, ο Γκόντλιμπ Μπίντερμαν, βρίσκεται αντιμέτωπος με το δικό του πιεστικό πρόβλημα. Αυτοί οι δύο άγνωστοι που τρύπωσαν στο σπίτι του είναι, άραγε, οι διαβόητοι εμπρηστές για τους οποίους προειδοποιούν οι ειδήσεις; Κι αν ναι, υπάρχει τρόπος να διαφυλάξει την έως τώρα τόσο άνετη ζωή του; Μπορεί να προφυλάξει το δικό του μόνο σπίτι από την απειλή; Τι θα κάνει με όλα αυτά τα μπιτόνια με βενζίνη στη σοφίτα του; Η κωμικοτραγική αλληγορία του Μαξ Φρις αποτελεί μια επείγουσα προειδοποίηση για όλες τις κοινωνίες που αρνούνται να δουν τις αλήθειες που πονάνε, που αφήνουν ανενόχλητους τους «εμπρηστές» στο έργο τους, αλλά και ότι όλοι είμαστε συνένοχοι για όσα γίνονται και δεν τα σταματάμε. Αλήθεια, ποιες ενοχλητικές αλήθειες κρύβονται σήμερα στη συλλογική μας σοφίτα;
Λίγες μέρες πριν ανεβεί η παράσταση, μιλήσαμε με την Σοφία Βγενοπούλου για την επικαιρότητα αυτού του κλασικού έργου, για το ρόλο που έπαιξε η πανδημία στην απόφαση να το σκηνοθετήσει, αλλά και στο πώς διαχειρίστηκε αυτό το σπουδαίο κείμενο.
-Γιατί επέλεξες αυτή τη χρονική στιγμή να ανεβάσεις το έργο του Μαξ Φρις;
Το ξαναδιάβασα μετά από πολύ καιρό μέσα στην πανδημία. Είναι ένα κλασικό έργο, που παραμένει πάντα επίκαιρο και βαθιά πολιτικό. Πιστεύω ότι τα κλασικά έργα πρέπει να τα πιάνουμε με θάρρος και να τα ζυμώνουμε με το σήμερα. Από το 1953 που γράφτηκε, ανεβαίνει κάθε δεκαετία σε διάφορες χώρες με αφορμή μια φλέγουσα κοινωνικοπολιτική συνθήκη της αντίστοιχης εποχής. Όταν ανέβηκε για πρώτη φορά ήταν στον απόηχο του ναζισμού και των ευρωπαϊκών πολιτικών ανακατατάξεων. Τη δεκαετία του ’60, οι Άγγλοι το παρουσίασαν με αφορμή την ατομική βόμβα, ακολούθησε μετά ο πόλεμος του Βιετνάμ. Παρουσιάστηκε και όταν ανέβηκε ο Τραμπ στην εξουσία σε 5-6 μεγάλες αμερικανικές πόλεις.
-Τι το κάνει να ξεχωρίζει;
Το μαγικό με αυτό το έργο είναι ότι δεν μπορεί ποτέ να συγκεκριμενοποιηθεί η απειλή που παρουσιάζει. Είναι γραμμένο με έναν τόσο όμορφο τρόπο και με μια τόσο εύστοχη δραματουργία. Είναι άχρονο, άτοπο. Συμβαίνει σε μια πόλη, σε μια χώρα, που δεν προσδιορίζεται. Η συνθήκη του εμπρησμού που είναι η απειλή στο έργο, είναι σαφέστατα μια παραβολή. Η μαγεία του βρίσκεται ακριβώς σε αυτό. Έχει να κάνει γενικότερα με τη θέση, τη στάση και την αντιμετώπιση που οι λαοί και οι άνθρωποι έχουμε, απέναντι σε πράγματα που έρπουν κάτω από τη μύτη μας και για κάποιο λόγο μοιάζει να μην μπορούμε να τα σταματήσουμε, όσο ακόμα είναι καιρός. Το βρίσκω ανατριχιαστικό, συγκινητικό και τραγικό ταυτόχρονα. Ήθελα να το ανεβάσω από τότε που αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε την Εφηβική Σκηνή με την Έρι Κύργια.
-Τι ρόλο έπαιξε η πανδημία σ’ αυτή την απόφαση;
Ένιωθα ότι μέσα στην πανδημία, έπρεπε κάπως να ξανασκεφτούμε πόσο αλληλένδετοι είμαστε, πόσο δεμένοι και πώς λόγω αυτού δεν πρέπει να αισθανόμαστε αβοήθητοι. Υπάρχει το τεράστιο ζήτημα της ανυπαρξίας βοήθειας, που πέρασε στο πετσί μας, πώς η απομόνωση οδήγησε τα παιδιά να χάσουν μεγάλο μέρος του αγώνα που δίνουν καθημερινά στην κοινωνία. Πώς δυσκολεύονται να πατήσουν στα πόδια τους, να πάρουν σωστές αποφάσεις, να δημιουργήσουν το δικό τους αύριο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα γι’ αυτή τη νέα γενιά είναι η απώλεια αυτοπεποίθησης. Τα παιδιά κερδίζουν την αυτοπεποίθησή τους μέσα από τον καθημερινό αγώνα και τις σχέσεις τους. Όχι μέσα από την πληροφορία που απορροφούν παθητικά. Ένιωσα λοιπόν ότι έπρεπε να μιλήσουμε ξανά γι’ αυτή την ιστορία του κόσμου, που οδεύει προς την καταστροφή και ποια είναι η δική μας θέση μέσα σε αυτόν.
-Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εισβολή της Ρωσίας κάνει το έργο ακόμη πιο επίκαιρο.
Όντως έτσι είναι! Και αυτή είναι η μαγεία του θεάτρου! Δεν σου κρύβω ότι αλλάξαμε πράγματα τις τελευταίες μέρες στην παράσταση, με όσα τραγικά συμβαίνουν στην Ουκρανία. Άλλωστε σε μια πρόβα που είναι ζωντανή, σε μια διαδικασία που αφουγκράζεται οτιδήποτε γίνεται γύρω μας, δεν θα μπορούσε να μην γίνει κάτι τέτοιο. Είχαμε όλοι την ανάγκη να βάλουμε ακόμη περισσότερο τη φωνή του σήμερα στο πώς στέκεσαι ως πολίτης μιας μεγαλύτερης κοινωνίας απέναντι στα πράγματα. Αυτό που συνειδητοποιώ πολύ σοκαριστικά στο συγκεκριμένο πόλεμο είναι ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε δεμένοι ο ένας με τον άλλο. Όπως αναφέρεται και στο έργο, ο κόσμος είναι ένας λεπτοραμένος ιστός. Το 2022 λοιπόν και αυτή είναι η διαφορά με τους άλλους πολέμους που ζήσαμε, είναι ότι δεν είμαστε μακριά ο ένας από τον άλλο. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνεται κάτι σε μια ευρωπαϊκή χώρα και να μην επηρεάσει τον υπόλοιπο κόσμο. Πολύ περισσότερο μια χώρα της Ευρώπης. Είναι τρομακτικό και ταυτόχρονα συγκινητικό. Δεν μπορούμε λοιπόν να κλείσουμε τα μάτια μπροστά σε μια χώρα που καταρρέει δίπλα μας. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Χτυπά τη δική μας πόρτα με έναν άμεσο τρόπο. Είμαστε όλοι καλωδιωμένοι σ’ αυτή την τραγωδία. Γι’ αυτό πρέπει όλοι να αντιδράσουμε. Υπήρχε σίγουρα μια νωθρότητα στην ευρωπαϊκή κοινωνία και μειωμένα αντανακλαστικά.
-Το έργο είναι εξαιρετικά επίκαιρο γιατί εστιάζει επίσης στο ζήτημα της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής. Έτσι δεν είναι;
Όπως πολύ σοφά είπε ο Άλιστερ Μπίτον όταν ανέβασε το συγκεκριμένο έργο στο Royal Court το 2007, δεν μπορεί ένας άνθρωπος να είναι εντάξει στον ιδιωτικό του βίο, όταν δεν είναι υπεύθυνος στο δημόσιο βίο. Δεν μπορούμε να τα διαχωρίσουμε. Και αυτό αποκαλύπτεται εξαιρετικά μέσα από το έργο και τη στάση του Μπίντερμαν.
-Ποιος είναι ο Μπίντερμαν σήμερα;
Είναι ένας συμβατικός άνθρωπος που όσο βλέπει την ασχήμια, τον κίνδυνο και τις απειλές γύρω του, κλείνει όλο και περισσότερο τους τοίχους του σπιτιού του. Βολεύεται στο καλοφτιαγμένο κάστρο του. Δεν δέχεται στη δική του βολή να υπάρξει κάποια αλλαγή. Προστατεύει όλο και περισσότερο την αγαπημένη του οικογένεια. Κλείνει τα μάτια και τα σύνορα της δικής του καθημερινότητας και ζωής απέναντι στην σκληρή πραγματικότητα που τον περιβάλλει, αντί να προσπαθήσει να γίνει ένας ενεργός κρίκος σε μια αλυσίδα της κοινωνίας, στην οποία θα έπρεπε να ζει χωρίς φόβο και να αντιστέκεται με θάρρος και πολλή αλληλεγγύη. Δεν επικοινωνεί με τους υπόλοιπους ανθρώπους.
-Ο Φρις φωτογραφίζει τον ήρωά του, αναφέροντας: «Αυτός που φοβάται περισσότερο την αλλαγή από την καταστροφή, είναι σίγουρο ότι θα καταστραφεί».
Αυτό είναι για μένα το κέντρο βάρους του έργου. Το μόνο που ενδιαφέρει τον Μπίντερμαν είναι να μην αλλάξει τίποτε. Ενδιαφέρεται να κρατήσει τη ζωή του ακριβώς όπως είναι. Για να σου απαντήσω και αλλιώς, είναι αδύνατον να προχωρήσει μια κοινωνία, χωρίς εμείς να αλλάξουμε. Πρέπει να δεχτούμε και συμφιλιωθούμε με την έννοια της αλλαγής. Οι αλλαγές στον κόσμο υπαγορεύουν αλλαγές και σε μας. Είναι απαραίτητο να αλλάζουμε και εμείς, η καθημερινότητά μας, οι συνήθειές μας. Οφείλουμε να αλλάζουμε. Γι’ αυτό το θεατρικό έργο έχει βαθύ πολιτικό νόημα. Λέει με άλλα λόγια: «Παιδιά οι καιροί αλλάζουν! Θέλουμε δεν θέλουμε».
-Είναι πραγματικά σημαντικό να δούμε τα πράγματα, υπό αυτή τη θεώρηση, γιατί αυτό θα μας κάνει να επανατοποθετηθούμε απέναντι σε οτιδήποτε.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑκριβώς έτσι! Δεν έχει νόημα να συζητήσουμε αν οι πρόσφυγες έπρεπε να είναι στην Ευρώπη. Οι πρόσφυγες είναι στην Ευρώπη. Τι σκοπεύουμε να κάνουμε γι’ αυτό; Πρέπει λοιπόν να αλλάξουμε. Πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Πρέπει να κάνουμε κάτι για αυτά που έχουν συμβεί. Είναι καλό να μελετούμε την ιστορία, αλλά από την άλλη πρέπει να δεχόμαστε ότι τα πράγματα έχουν γίνει όπως έχουν γίνει και να δούμε τι θα κάνουμε από εδώ και πέρα. Να ξεκουνήσουμε από την αδράνειά μας.
-Μπορούμε να ξεκουνηθούμε; Να βγει αυτή η κοινωνία από τον λήθαργο;
Εγώ που είμαι καλλιτέχνης, δεν είμαι πολιτικός, αναγκάζομαι να πω ότι οι μεγάλες αλλαγές γίνονται με συνειδητοποιημένους ανθρώπους. Δεν παλεύω τις μεγάλες πολιτικές αποφάσεις. Δεν το ξέρω αυτό το κομμάτι. Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να μελετήσω αυτή την σφαίρα. Πιστεύω όμως πάρα πολύ στην τέχνη και στη δύναμή της. Όταν αυτή διηγείται ιστορίες που αξίζει να ειπωθούν, μπορεί να αλλάξει τους ανθρώπους. Επενδύω σε αυτό. Αυτό ξέρω να κάνω. Πιστεύω δηλαδή στο ότι η τέχνη μπορεί να συγκινεί και να κουνά συνειδήσεις. Αυτό προσπαθώ να κάνω κάθε μέρα μαζί με μια ομάδα υπέροχων ανθρώπων. Δεν είναι ρομαντικό να πιστεύεις ότι αν ο καθένας από εμάς προσέχει τις αποφάσεις που παίρνει στην καθημερινότητά του, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα. Γιατί αυτές οι μικρές κρίσιμες αποφάσεις της καθημερινής μας ζωής έχουν σημασία. Πρέπει να σου ομολογήσω ότι είχα συγκινηθεί όταν είχα διαβάσει στο πρόγραμμα της παράστασης του Τίμωνα Αθηναίου, κάτι που είχε πει ο Λουκιανός: «Αν υπήρχε γενναιοδωρία, δεν θα υπήρχε ανάγκη να υπάρχει δικαιοσύνη». Δεν περιμένω λοιπόν ποτέ τις μεγάλες αποφάσεις που θα φέρουν τις ιδανικές εξελίξεις.
-Ο Μπίντερμαν διαβάζει στις εφημερίδες τα νέα για τους εμπρησμούς σπιτιών και ανακουφίζεται που δεν κάηκε το δικό του. Μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι, όταν καίγεται το σπίτι του γείτονα;
Προφανώς και όχι! Η απάντηση που δίνει το έργο είναι συγκλονιστική, γιατί ο Μπίντερμαν βουτάει ακόμη περισσότερο στην άρνηση. Ο ήρωας δεν φτάνει σε μια επίγνωση. Αντίθετα, οδηγείται σε μια ολοκληρωτική άρνηση για το τι συμβαίνει γύρω του. Αυτό είναι το τρομερό με την κοινωνία μας. Αρνείται να δει τι συμβαίνει γύρω της και διαρκώς ομφαλοσκοπεί. Σ’ αυτό διαφέρουν οι νέοι άνθρωποι, γιατί έχουν ακόμη ένα πάθος για τη ζωή και για το τι συμβαίνει γύρω τους. Έχουν μια γενναιότητα στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τον κόσμο. Αντέχουν, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, να βλέπουν τα πράγματα καθαρότερα και να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ-Είναι λοιπόν «Ο Μπίντερμαν και οι Εμπρηστές» ένα έργο για νέους;
Για μένα εφηβικό έργο είναι ένα έργο που μιλά για νέους. Δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε νέους. Με την έννοια ότι αυτή την παράσταση την τρέχει από την αρχή μέχρι το τέλος, η ψυχή και τα μάτια επτά εφήβων, του χορού των πυροσβεστών του έργου που παρακολουθούν αυτή την ιστορία υπεροψίας, βλακείας και φόβου του πρωταγωνιστικού πυρήνα και αντιτάσσονται σ’ αυτό. Στην παράστασή μας, αυτός ο χορός είναι ο πρωταγωνιστής. Οι θεατές θα ταυτιστούν με τον αγώνα που δίνουν αυτοί οι επτά έφηβοι.
-Πως διαχειρίστηκες αυτόν το χορό;
Αυτοί οι νέοι ακτινογραφούν και αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει με πιο γρήγορα αντανακλαστικά και πιο καθαρή σκέψη. Δεν θέλουν να αποδεχτούν ότι έτσι λειτουργεί ο κόσμος. Ο χορός στο έργο είναι βέβαια ανίσχυρος. Δεν μπορεί να παρέμβει στην εξέλιξη της ιστορίας. Είναι ταυτόχρονα αστείος και τραγικός. Παρατηρούν την κατάσταση και μετά θρηνούν για ό,τι έγινε. Αυτό όμως που εφεύραμε είναι ότι ακόμη κι αν δεν μπορεί αυτή η ανθρώπινη ομάδα να παρέμβει σ’ αυτή την ιστορία, θα παρέμβει, όταν ανοίξουμε όλη την πόρτα του θεάτρου, μετά το τέλος της παράστασης και βγούμε έξω. Υπάρχει δηλαδή ένας τρόπος ακόμη κι αν χάσεις αυτή τη μάχη, να σκεφτείς τον μεγαλύτερο πόλεμο και να συμμετάσχεις σε αυτόν με μια άλλη νοοτροπία. Αυτό είναι το όραμα που συνοδεύει αυτή την παράσταση. Δεν σου κρύβω ότι αυτή ήταν και η μεγαλύτερη δυσκολία.
-Δώσατε ειδικό βάρος στα χορικά των πυροσβεστών.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤα χορικά λειτουργούν ως η εφηβική συνείδηση της παράστασης. Έχουν να κάνουν με το πώς να στεκόμαστε απέναντι στο δημόσιο καλό και στην ευρύτερη κοινωνία και πώς να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις στο μικρόκοσμο που ζούμε, έτσι ώστε να αλλάξουμε τον κόσμο γύρω μας. Έτσι πιστεύω ότι γίνονται οι μεγάλες αλλαγές: δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Γίνονται όταν όλοι μας σκεφτούμε τη μικρότερη καθημερινότητα και τη θέση μας στον κόσμο. Η παράσταση είναι λοιπόν μια ευκαιρία να μιλήσουμε με τους νέους γι’ αυτά τα σημαντικά ζητήματα, να εξετάσουμε τη θέση τους στον κόσμο και την ευθύνη που αναλαμβάνουν.
TΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση - Στίχοι: Τζούλια Διαμαντοπούλου
Σκηνοθεσία: Σοφία Βγενοπούλου
Συνεργάτιδα δραματουργός: Ειρήνη Μουντράκη
Σκηνικά: Τίνα Τζόκα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΚοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Κίνηση: Αντιγόνη Γύρα
Φωτισμοί: Βασίλης Παπακωνσταντίνου
Βοηθός σκηνοθέτριας: Ειρήνη Λαμπρινοπούλου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒ΄βοηθός σκηνοθέτριας: Κατερίνα Κωνσταντινίδη
Βοηθός σκηνογράφου: Σταύρος Μπαλής
Συνεργάτιδα χορογράφος: Ανθή Θεοφιλίδου
Βοηθός ενδυματολόγου: Ελίνα Αλουπογιάννη
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Volha Faleichyk
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣχεδιασμός κομμώσεων: Χαρά Γεωργίου
Διανομή (με αλφαβητική σειρά)
Ασημίνα Αναστασοπούλου (Χορός Πυροσβεστών, Κυρία Κνέχτλινγκ)
Παναγιώτης Εξαρχέας (Αϊζενρινγκ)
Βασίλης Καλφάκης (Γκόντλιεμπ Μπίντερμαν)
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜελίνα Κοτσέλου (Χορός Πυροσβεστών)
Αλκιβιάδης Μαγγόνας (Χορός Πυροσβεστών)
Γιώργος Πατεράκης (Χορός Πυροσβεστών, Αστυνομικός)
Κατερίνα Πατσιάνη (Άννα)
Γιώργος Σκαρλάτος (Σμιτς)
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΒασίλης Τρυφουλτσάνης (Χορός Πυροσβεστών, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας)
Αμαλία Τσεκούρα (Μπαμπέτ Μπίντερμαν)
Αλέξανδρος Τωμαδάκης (Χορός Πυροσβεστών)
Εύα Φρακτοπούλου (Χορός Πυροσβεστών)
Φωτογράφος παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
INFO
Θέατρο REX- Κατίνα Παξινού
Hμέρες και ώρες παραστάσεων: Τρίτη έως Παρασκευή για σχολεία
Τηλ. κρατήσεων: 2107001468, εσωτ. 310
Γενική είσοδος: 3€
Σάββατο στις 20:30 και Κυριακή στις 19:30 για το κοινό
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΓια τις παραστάσεις της Εφηβικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, η Σκηνή «Κατίνα Παξινού» λειτουργεί ως μεικτός χώρος.
Οι δράσεις της Εφηβικής Σκηνής για το έτος 2021-2022 τελούν υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας
