Ευθύμης Θέου: Θέλω υπερασπιστώ από σκηνής ό,τι μου χάρισαν τόσο γενναιόδωρα οι κάτοικοι της Θηρασιάς

Ευθύμης Θέου - Πνευματικά Δικαιώματα Κατερίνα Παρασκευά

Πνευματικά Δικαιώματα Κατερίνα Παρασκευά

Δημοσιεύθηκε 27/04/2023 - 15:26

Ο Ευθύμης Θέου παρουσιάζει την site-specific παράσταση «Τα Ρούχα» σε τρεις διαφορετικούς χώρους του Μουσείου Μπενάκη για περιορισμένο αριθμό θεατών, από τις 6-9 Μαΐου. Πρόκειται για μια performance που συνδέει το θέατρο με την αρχαιολογία και τους ενδυματολογικούς κώδικες του παρελθόντος.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα performance που συνδέει το θέατρο με την αρχαιολογία και τους ενδυματολογικούς κώδικες του παρελθόντος, παρουσιάζεται από τις 6-9 Μαΐου σε τρεις διαφορετικούς χώρους του Μουσείου Μπενάκη για περιορισμένο αριθμό θεατών. Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Ευθύμης Θέου παρουσιάζει την site-specific παράσταση «Τα Ρούχα», μια περιδιάβαση στον κόσμο του ενδύματος και μια εικόνα της αρχαιολογίας που βρίσκεται μακριά από τις συνηθισμένες αφηγήσεις.

Από την μία πλευρά, τα ρούχα αποτελούν ουσιαστικό μέσο προσωπικής έκφρασης, εύγλωττο στοιχείο ταυτότητας, πεδίο κοινωνικής συνάντησης και σταθερός μάρτυρας κάθε βιογραφίας. Από την άλλη, η αρχαιολογία φέρνει στο φως τα ίχνη του παρελθόντος, τις συνήθειες και τις πρακτικές μιας άλλης εποχής, φωτίζοντας διάφορες πτυχές της ζωής και της κοινωνίας. Οι δύο αυτοί άξονες τέμνονται για να αποκαλύψουν τη σωματική πραγματικότητα του τότε και του τώρα, με αφετηρία μια ανασκαφή.

Στην περίπτωση αυτής της performance, πρόκειται για μια αρχαιολογία προσωπική, ενσώματη, υπαρξιακή που συνδέεται με την καθημερινή ζωή και τις ενδυματολογικές συνήθειες του μικρού ανέγγιχτου τόπου της Θηρασιάς, του νησιού απέναντι από την Σαντορίνη. Η παράσταση αντλεί τα υλικά της από αρχαιολογικά ευρήματα γύρω από την υφαντική και το ένδυμα, και συγκεκριμένα από αυτά που ήρθαν στο φως, στην αρχαιολογική θέση «Κοίμηση». Πρόκειται για έναν οικισμό της 3ης και πρώιμης 2ης χιλιετίας π.Χ., μέρος του οποίου κατακρημνίστηκε κατά τη μινωική ηφαιστειακή έκρηξη.

Οι συντελεστές της παράστασης βρέθηκαν εκεί, συμμετείχαν στην ανασκαφή και μίλησαν με ντόπιους και αρχαιολόγους σε μια προσπάθεια να καταγραφούν οι ενδυματολογικές συνήθειες του τόπου. Στη συνέχεια συνέθεσαν το πλούσιο υλικό που συνέλεξαν σε ένα έργο που ενσωματώνει ταυτόχρονα την εμπειρία του μικρού αλλά τόσο ιδιαίτερου και γοητευτικού αυτού νησιωτικού κόσμου. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Λύκειο του Αριστοτέλη, τον Αύγουστο του 2020, στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός».

Μιλήσαμε με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ευθύμη Θέου για αυτό το πρωτότυπο πρότζεκτ, για την αρχαιολογία της καθημερινής ζωής, για την εμπειρία στην Θηρασιά, για τη σχέση του θεάτρου με την αρχαιολογία και τι ακριβώς θα δούμε στους τρεις χώρους του Μουσείου Μπενάκη.

-Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον για το ρούχο; Τι είναι αυτό που σου κέντρισε την προσοχή;

Η παράσταση αυτή αποτελεί τη συνέχεια μιας σειράς έργων που ξεκινήσαμε από το 2011, στα οποία το θέατρο συναντά την αρχαιολογία και μάλιστα, συνειδητά, μια αρχαιολογία της καθημερινής ζωής. Χτίζονται γύρω από μια ανασκαφή που είναι ακόμη σε εξέλιξη και επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα που πιστεύουμε ότι μπορεί να φωτίσει νέες και, συχνά, απρόσμενες πτυχές του αρχαιολογικού χώρου. Εδώ επιλέξαμε να βουτήξουμε στα ρούχα, ένα θέμα πολύ πλούσιο σε υλικά που αγγίζει, ανάμεσα σε άλλα, ζητήματα αισθητικής, εξουσίας, πτυχές της σωματικής πραγματικότητας παλιότερων και σύγχρονων κοινωνιών, έμφυλες ταυτότητες και τόσα άλλα. Ζητήματα που είναι, άλλωστε, κοντά και στις αναζητήσεις μας σήμερα στο θέατρο. Η αφετηρία, όμως, για το συγκεκριμένο έργο ήταν και κάπως πιο προσωπική. Η μητέρα μου είναι μοδίστρα και είχε το εργαστήριό της στο σπίτι μας, επομένως όλη μου η παιδική ηλικία συνδέεται με μνήμες από υφάσματα, πρόβες, πατρόν, καρφίτσες. Ήθελα να επεξεργαστώ αυτό τον κόσμο με τα εργαλεία που έχω εξασκήσει τόσο από το θέατρο όσο και την αρχαιολογία, δημιουργώντας παράλληλα και ένα νέο πεδίο μέσα στο οποίο θα μπορούσα να συναντηθώ με τη μητέρα μου.

-Πώς βρέθηκες στην Θηρασιά και τι προέκυψε από τη δική σου «ανασκαφή» στην αρχαιολογική θέση αλλά και στην ενδυματολογική παράδοση του συγκεκριμένου απομακρυσμένου νησιώτικου κόσμου;

Βρέθηκα εκεί και πάλι για ένα προσωπικό λόγο. Στο μικρό νησί της Θηρασιάς απέναντι από την Σαντορίνη πραγματοποιείται αρκετά χρόνια τώρα από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, σε συνεργασία με την Εφορεία Κυκλάδων, μια αρχαιολογική έρευνα, που τελευταία έχει επικεντρωθεί στην ανασκαφή ενός οικισμού της Εποχής του Χαλκού στη θέση «Κοίμηση». Μια από τις υπεύθυνες του προγράμματος, η Ίριδα Τζαχίλη, είναι παλιά καθηγήτριά μου στο πανεπιστήμιο και ειδική στα προϊστορικά υφάσματα. Όταν προέκυψε λοιπόν η ιδέα για τα «Ρούχα» επικοινώνησα μαζί της και έτσι βρέθηκα στο νησί, να σκάβω το πρωί με την υπόλοιπη ομάδα στις τομές και το απόγευμα να κάνω συνεντεύξεις με ντόπιους και αρχαιολόγους, σε μια προσπάθεια να καταλάβω και να καταγράψω τις τοπικές ενδυματολογικές συνήθειες. Αφετηρία του έργου που προέκυψε, εντέλει, και που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2020 σε συνεργασία τότε με το ΕΜΣΤ, είναι ένα από τα σφονδύλια για το γνέσιμο που βρέθηκαν στην Κοίμηση, το οποίο μαρτυρά νηματουργικές εργασίες στον οικισμό πίσω στην 3η χιλιετία π.Χ.

-Τι σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στην έρευνα που έκανες και σε αυτά που είδες στο νησί;

Η Θηρασιά είναι ένας πολύ ιδιαίτερος τόπος. Θυμάμαι τις πρώτες μέρες να προσπαθώ να αντισταθώ στο τοπίο που πραγματικά σου κόβει την ανάσα, και να γυρίσω τα μάτια μου σ’ αυτό που συνέβαινε δίπλα μου και στους ανθρώπους. Ήταν πολύ ζεστή η επαφή μαζί τους. Έχουν περάσει κάποια χρόνια από τότε, αλλά έχω κρατήσει πολύ έντονα μέσα μου τις συναντήσεις. Αυτό είναι νομίζω που κερδίζεις χτίζοντας ένα έργο κατ’ αυτόν τον τρόπο, έξω από το θέατρο: τα εξαιρετικά ενδιαφέροντα υλικά και τις μνήμες που μοιράζονται οι άνθρωποι μαζί σου, αλλά ίσως ακόμη περισσότερο μια εμβάθυνση και μια ορμή να θέλεις να υπερασπιστείς «από σκηνής», ό,τι σου χάρισαν τόσο γενναιόδωρα. Ήθελα το έργο να είναι μια μικρή καταγραφή του τόπου της Θηρασιάς. Έφυγα με την αίσθηση ότι βρέθηκα μέσα με μια κοινότητα που προσπαθεί να μην αφεθεί σε ό,τι ισοπεδωτικό συμβαίνει στο μεγάλο νησί απέναντί της.

-Έχει μείνει στον κόσμο μας κάτι από τις παραδόσεις, τις ενδυματολογικές συνήθειες και τις πρακτικές εκείνης της προϊστορικής περιόδου ή τελικά κάθε εποχή δημιουργεί το δικό της ενδυματολογικό σύμπαν; Υπάρχει κάτι που να μας συνδέει δηλαδή με την 3η χιλιετία π.Χ.;

Αυτό που καταλάβαμε από την έρευνά μας γύρω από το ένδυμα, και το οποίο διαπραγματευόμαστε στην παράσταση, είναι ότι διαχρονικά υπάρχουν δύο βασικές τάσεις στα ρούχα: είναι αυτά που πέφτουν ελεύθερα στο σώμα και παίρνουν το σχήμα του, και αυτά που παρεμβαίνουν στο σώμα και το διαμορφώνουν, όπως για παράδειγμα τα μινωικά γυναικεία ενδύματα. Είναι, μάλλον, δύο τάσεις που εναλλάσσονται η μία με την άλλη στις διαφορετικές περιόδους και που συνδέονται, μέσα σε όλα, με την στάση της κάθε εποχής απέναντι στο σώμα. Για αυτό και η μελέτη τους είναι τόσο αποκαλυπτική. Σήμερα, μάλλον ζούμε σε ένα κόσμο που ενδυματολογικά συνυπάρχουν και οι δύο τάσεις, δίνοντας τον πρώτο λόγο στην προσωπική επιλογή.

-Μπορούμε να μιλήσουμε για μια αρχαιολογία του ενδύματος;

Βέβαια. Είναι μάλιστα ένα πολύ δυναμικό κομμάτι της έρευνας. Εδώ και κάποιες δεκαετίες, η αρχαιολογία έχει στραφεί στη μελέτη της σωματικής πραγματικότητας των κοινωνιών που μελετά, με ζητήματα όπως αυτά που ήδη ανέφερα. Και μια αρχαιολογία του σώματος δεν μπορεί φυσικά να αγνοήσει τα ρούχα. Στο Αιγαίο δεν σώζονται, δυστυχώς, εύκολα τα ίδια τα υφάσματα, αλλά υπάρχει ένας πλούτος άλλων δεδομένων, για παράδειγμα μέσα από τις απεικονίσεις, με πιο γνωστές, ίσως, αυτές στις τοιχογραφίες από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης, απέναντι από τη θέση της «Κοίμησης».

-Τι μετουσιώθηκε από αυτό το ταξίδι στην performance που θα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη και ποιος είναι ο δραματουργικός ιστός αυτής της ωραίας περιπέτειας;

Το πιο σημαντικό, νομίζω, που έμεινε είναι οι ίδιες οι φωνές των ανθρώπων που συναντήσαμε: ηχητικά αποσπάσματα των συνεντεύξεων που πήραμε, ενσωματώθηκαν στην παράσταση, μέσα σε ένα synth pop ηλεκτρονικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από τον συνθέτη Kamien Case. Τα θραύσματα όλων αυτών των αφηγήσεων μεταφέρουν στην παράσταση κάτι και από τον αποσπασματικό χαρακτήρα του ίδιου του αρχαιολογικού υλικού, το οποίο μας αποκαλύπτεται μέσα στο χώμα την ώρα της ανασκαφής, συνήθως, σε πολύ μικρά κι ασύνδετα κομμάτια. Το ηχητικό αυτό τοπίο σε συνδυασμό με τη ζωντανή δράση οργανώνεται, μέσα στη δραματουργική σύνθεση που διαμορφώσαμε με την επίσης αρχαιολόγο και περφόρμερ Ηλέκτρα Αγγελοπούλου, σε πέντε κύκλους που έχουν να κάνουν με τη δημιουργία και την καθημερινή χρήση του ρούχου, το ρούχο της εξουσίας, το συμβολικό ρούχο και την τελική του φθορά.

-Η πρώτη παρουσίαση έγινε τον Αύγουστο του 2020 στο Λύκειο του Αριστοτέλη. Ποια είναι η μετατόπιση στη συνομιλία που κάνεις με το ρούχο και την αρχαιολογία του, από τον ανοικτό αρχαιολογικό χώρο, σε ένα κλειστό μουσείο;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τα έργα αυτά χτίζονται γύρω από ένα συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο. Η οποιαδήποτε μεταφορά τους επομένως χρειάζεται μια ειδική διαπραγμάτευση. Χάνεις σίγουρα κάτι από την άμεση εμπειρία του τόπου που γέννησε το έργο, αλλά ξαφνικά η παράσταση βρίσκεται σε διάλογο με καινούργια στοιχεία που δημιουργούν απροσδόκητες συνδέσεις, την πλουτίζουν και την εξελίσσουν. Αυτό που προσπαθούμε σταθερά είναι να βρισκόμαστε σε περιβάλλοντα που διατηρούν κάτι από τον site-specific χαρακτήρα της παράστασης. Για αυτό και επιλέξαμε το Μουσείο Μπενάκη: για τη στενή του σχέση με την μουσειακή ιστορία του ενδύματος στην Ελλάδα.

-Επέλεξες τρεις διαφορετικούς χώρους του Μουσείου. Με οδηγό το ρούχο, πώς προσέγγισες τα τρία μουσεία; Υπάρχουν κάποια στοιχεία-εκθέματα που χρησιμοποίησες από το καθένα;

Πρόκειται για τρεις πολύ διαφορετικούς χώρους και αυτό έχει για μας πολύ ενδιαφέρον. Στο Μουσείο Ελληνικού Πολιτισμού θα παίξουμε ανάμεσα στα εκθέματα της ενδυματολογικής συλλογής, με οδηγό την επιμελήτριά της Ξένια Πολίτου που θα συμμετάσχει στην παράσταση, μέσα από μια σειρά μικρών συνεντεύξεων. Στη Νηματουργία Μέντης-Αντωνόπουλος, έναν υπέροχο χώρο που, πραγματικά, αξίζει κανείς να τον επισκεφτε, στη σκηνή μαζί μας θα είναι η εθνολόγος Βιργινία Ματσέλη, που είναι υπεύθυνη για αυτόν. Και στην Πειραιώς 138 θα βρεθούμε ξανά μαζί με την αρχαιολόγο Ίριδα Τζαχίλη, κλείνοντας έναν κύκλο που ξεκίνησε πριν τέσσερα χρόνια. Ανυπομονούμε να δούμε τι καινούργιο θα φέρουν στο έργο αυτά τα περιβάλλοντα και αυτές οι συναντήσεις!

-Οπότε τι να περιμένουμε να δούμε στο Μουσείο Μπενάκη;

Μια περιδιάβαση στον κόσμο του ρούχου στη μακρά διάρκεια και μια εικόνα της αρχαιολογίας που βρίσκεται μακριά από τις συνηθισμένες μεγάλες γραμμικές και συχνά εθνικού τύπου αφηγήσεις. Μια αρχαιολογία προσωπική, ενσώματη και θέλουμε να πιστεύουμε υπαρξιακή.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σκηνοθεσία, ερμηνεία: Ευθύμης Θέου

Δραματουργία: Ηλέκτρα Αγγελοπούλου, Ευθύμης Θέου

Μουσική: Kamien Case

Κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος

Κίνηση: Νικολέτα Ξεναρίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας

Ηχοληψία: Κωστής Παυλόπουλος

Εκτέλεση παραγωγής: Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη

Βοηθός σκηνοθέτη: Ηλέκτρα Αγγελοπούλου

Επικοινωνία: Ανζελίκα Καψαμπέλη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φωτογραφίες: Κατερίνα Παρασκευά

Βίντεο: Γρηγόρης Πανόπουλος

Με τη συμμετοχή των:

-Βιργινία Ματσέλη, Εθνολόγος-Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Υπεύθυνη της Νηματουργίας Μέντης-Αντωνόπουλος

-Ξένια Πολίτου, Επιμελήτρια Τμήματος Νεοελληνικού Πολιτισμού Αιγέας ΑΜΚΕ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Ίρις Τζαχίλη, Αρχαιολόγος, ομότιμη καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Με τη στήριξη του προγράμματος Αρχαιολογικής Έρευνας Προϊστορικής Θηρασίας, του Ιόνιου Πανεπιστημίου, του Πανεπιστημίου Κρήτης και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και της ομάδας Vasistas.

Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2020 στον Αρχαιολογικό Χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού.