Εθνική Πινακοθήκη: Μια συναρπαστική έκθεση για το αστικό βίωμα και τη ζωή στην πόλη, μετά τον πόλεμο

«Αστυγραφία/ Urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» - Πνευματικά Δικαιώματα Γιώργος Μητρόπουλος

Πνευματικά Δικαιώματα Γιώργος Μητρόπουλος

Δημοσιεύθηκε 20/06/2023 - 17:34•ανανεώθηκε πριν 17:54

Η Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου παρουσιάζει τη μεγάλη θεματική έκθεση «Αστυγραφία/ Urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970», από την Τετάρτη 21 Ιουνίου. Παρουσιάζονται 202 έργα και 22 ταινίες 78 καλλιτεχνών.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

202 εικαστικά έργα και 22 ταινίες 78 συνολικά δημιουργών συνθέτουν τη μεγάλη θεματική έκθεση «Αστυγραφία/ Urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» που παρουσιάζει η Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, από την Τετάρτη 21 Ιουνίου. Η έκθεση παρακολουθεί τρεις δεκαετίες ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην αστικοποίηση και τον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα συνθήκη που του υπαγορεύει το ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον του.

Για την ανίχνευση του αστικού βιώματος, η έκθεση φέρνει σε συνομιλία τις εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από το δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο, τις ταινίες κριτικού ρεαλισμού και τις έκκεντρες αφηγήσεις.

Αρθρώνεται σε επτά ενότητες που φέρουν τους τίτλους: «Σκηνογραφία», «Νοσταλγία», «Γιαπί», «Κοντινό Πλάνο», «Θέαμα», «Όνειρα και Συγκρούσεις», «Υλικότητες». Δεν είναι αυστηρά διακεκριμένες μεταξύ τους: αντίθετα συνδέονται, συμπλέκονται, χάρη στα έργα που φιλοξενούν. Είναι μια έκθεση φρέσκια, μοντέρνα, εξαιρετικά στημένη, που μας δίνει την ευκαιρία να δούμε για πρώτη φορά ανάμεσα στα εκθέματα, άγνωστα αλλά σημαντικά έργα διάσημων αλλά και λιγότερο γνωστών καλλιτεχνών.

Από τα 202 έργα, τα 100 προέρχονται από τη Συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται από άλλα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Στην έκθεση προβάλλονται 22 κινηματογραφικές ταινίες σε τρεις διαφορετικές ενότητες και πιο συγκεκριμένα αποσπάσματα από 18 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους.

Με την έκθεση αυτή, ξεκινά να υλοποιείται το εκθεσιακό πρόγραμμα της νέας διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώς Τσιάρα, η οποία ανέλαβε τα ηνία του μουσείου, τον Ιούλιο του 2022. Η ιδέα άρχισε να διαμορφώνεται πέρσι τον Αύγουστο και ταυτίστηκε με την επιθυμία και την ανάγκη της νέας διευθύντριας να ερευνήσει και να γνωρίσει καλύτερα το νέο περιβάλλον εργασίας της και τη μεγάλη συλλογή που διαθέτει ο μουσειακός οργανισμός:

«Μελετώντας τη συλλογή και από το διαδίκτυο, αλλά κυρίως εκ του φυσικού, διαπίστωσα ότι με ενδιέφεραν κάποια έργα που δεν τα είχαμε δει πολύ στην Εθνική Πινακοθήκη. Ήθελα να φωτίσω κάποιες περιοχές. Επικεντρώθηκα λοιπόν στο στοιχείο της αστικοποίησης και στην ιστορία του: πώς φτιάχνεται δηλαδή η πόλη, πώς αλλάζει η πόλη μετά τον πόλεμο, ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες αλλαγής. Διαπίστωσα λοιπόν ότι ένας από τους σημαντικότερους είναι η μετακίνηση, η αστυφιλία, η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση»επισήμανε η Συραγώ Τσιάρα, στην συνέντευξη τύπου-ξενάγηση που διοργανώθηκε την Τρίτη 20 Ιουνίου.

Γι’ αυτό το λόγο, το πρώτο έργο που υποδέχεται τον επισκέπτη είναι η εμβληματική εγκατάσταση «Arrivederci Willkommen», που δημιούργησε ο Βλάσης Κανιάρης τη δεκαετία του 1970. Παρουσιάζει τις δύο στιγμές του αποχωρισμού και της επιστροφής, αναδεικνύοντας με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο, το έντονο κοινωνικό και πολιτικό στοιχείο της μετανάστευσης των Ελλήνων, εκείνη την περίοδο. Φεύγουν για την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, μακριά από τη χώρα τους, μετά τον πόλεμο και τον Εμφύλιο. Είναι το έργο με τον οποίο ανοίγει η ενότητα της «Σκηνογραφίας», όπου η πόλη φτιάχνεται ως σκηνικό, μέσα από τη φαντασία, τη μνήμη και το βίωμα.

Αυτό το βίωμα και η πολυπλοκότητά του, αποτελούν τη βάση, τον άξονα πάνω στο οποίο ξετυλίγεται το επιμελητικό αφήγημα και προσεγγίζονται τα έργα και οι δημιουργοί τους. Η έκθεση έχει σχεδιαστεί ως μια ανοιχτή διαδρομή, μέσα από μια συνθήκη ανοιχτής θέασης, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει την πόλη από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Επιχειρεί δηλαδή να χαρτογραφήσει το συνολικό εύρος της έννοιας «αστικό βίωμα», σκιαγραφώντας το κοινωνικό υποκείμενο εντός της πόλης, με όλη τη γοητεία που μπορεί να του ασκεί αλλά και με όλους τους περιορισμούς ή και τους αποκλεισμούς που τη συνοδεύουν:

«Η πόλη είναι πολλά πράγματα. Δεν είναι μόνο η μετανάστευση ή η αστυφιλία. Είναι οι απολαύσεις, η ίδια η ζωή, η αστική κουλτούρα, η υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής. Η εκθεσιακή λοιπόν αφήγηση να μετακινείται διαρκώς από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα, από την πανοραμική λήψη στο κοντινό πλάνο. Αυτό είναι ακριβώς που κάνει και ο κινηματογραφικός φακός. Δεν σας κρύβω ότι αυτή ήταν μια έμπνευση που μου γεννήθηκε μέσα από τις ταινίες. Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν την πόλη όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης» εξηγεί η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ και επιμελήτρια της έκθεσης, Συραγώ Τσιάρα.

Σύμφωνα με το επιμελητικό σκεπτικό, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση προσδιορίζουν καθοριστικά το πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία. Το αστικό τοπίο μεταβάλλεται ριζικά με την αντιπαροχή και τη σταδιακή εξαφάνιση της μονοκατοικίας. Η καθημερινή ζωή αλλάζει με την εξάπλωση της αστικής κουλτούρας, την ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης, τις νέες εμπειρίες που προσφέρει η πόλη.

Η πόλη γίνεται το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων για εσωτερικούς και εξωτερικούς μετανάστες, ενώ η κλίμακα, ο ορίζοντας και η αίσθηση αλλάζουν δραματικά με την κατασκευή πολυκατοικιών και σύγχρονων εμπορικών καταστημάτων, τη διάνοιξη δρόμων, τη δημιουργία πλατειών, την πύκνωση της κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων. Διαμορφώνονται καινούργιες σχέσεις ανάμεσα στο μητροπολιτικό κέντρο, τη συνοικία, το προάστιο, τις προσφυγικές γειτονιές, την εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση. Ενώ το μέσο βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται, ταυτόχρονα εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και αποκλεισμοί.

Οι καλλιτέχνες ερμηνεύουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο αστικό τοπίο, την ανθρωπογεωγραφία και τη διασύνδεση υλικού και έμψυχου περιβάλλοντος, παρελθόντος και παρόντος. Αρχικά κυριαρχούν η νοσταλγία, οι στερεοτυπικές ή εξιδανικευτικές αφηγήσεις μιας ιδιαίτερης αστικής ταυτότητας που αλλοιώνεται μαζί με τα νεοκλασικά σπίτια που καταπίνουν οι οικοδομές, ενώ η τέχνη προσπαθεί να διασώσει την πόλη που εξαφανίζεται. Καθώς οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού συλλαμβάνουν ένα νοερό παλίμψηστο εμπειριών και συναισθημάτων σε μια φαντασιακή συνύπαρξη διαφορετικών εποχών, το έργο τέχνης αποκτά σκηνογραφική διάσταση.

Η πόλη επινοείται ως σκηνικό, οι δημιουργοί επιλέγουν την οπτική γωνία και συνθέτουν το κάδρο αντλώντας αναφορές από την πραγματικότητα, τη μνήμη και την επιθυμία. Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται η ρεαλιστική πρόθεση ορισμένων δημιουργών να επισημάνουν τα προβλήματα και τις αντιθέσεις της καθημερινής ζωής στη μεγαλούπολη με κριτική ματιά. Προς το τέλος της ιστορικής περιόδου που εξετάζει η έκθεση, η υλικότητα αποκτά καινούργιο νόημα στο έργο καλλιτεχνών που εξετάζουν εννοιολογικά τη διάσταση του αστικού βιώματος.

Το δημόσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων που θα πλαισιώνει την έκθεση –ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δημόσιες δράσεις θεωρητικού και διακαλλιτεχνικού χαρακτήρα κ.ά.– θα αρχίσει να ξεδιπλώνεται το φθινόπωρο, περίοδο που θα παρουσιαστεί και ο κατάλογος της έκθεσης, μια έκδοση στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.

Δημιουργοί: Ιωάννης Αβραμίδης, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Θεόδωρος Αδαμόπουλος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Αχιλλέας Απέργης, Μίνως Αργυράκης, Μιχάλης Αρφαράς, Αγήνωρ Αστεριάδης, Γεώργιος Βακιρτζής, Σπύρος Βασιλείου, Γιώργος Βελισσαρίδης, Λουκάς Βενετούλιας, Νικόλαος Βεντούρας, Παντελής Βούλγαρης, Ανδρέας Βουρλούμης, Γιάννης Γαΐτης, Δανιήλ Γουναρίδης, Γρηγόρης Γρηγορίου, Δανιήλ (Παναγόπουλος), Ντίνος Δημόπουλος, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Κλεοπάτρα Δίγκα, Νίκος Εγγονόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, Μιχάλης Κακογιάννης, Λευτέρης Κανακάκις, Βλάσης Κανιάρης, Χρήστος Καπράλος, Νίκη Καραγάτση, Στέλιος Κασιμάτης, Τάκης Κατσουλίδης, Νίκος Κεσσανλής, Κλέαρχος Κονιτσιώτης, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Αλέκος Κοντόπουλος, Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, Νίκος Κούνδουρος, Πάνος Κουτρουμπούσης, Αριστέα Κριτσωτάκη, Γιώργος Λαζόγκας, Γιούλικα Λακερίδου, Κωνσταντίνος Μαλάμος, Ροβήρος Μανθούλης, Γεώργιος Μανουσάκης, Τώνια Μαρκετάκη, Δημήτρης Μεγαλίδης, Γιάννης Μιγάδης, Γιάννης Μίχας, Γιάννης Μόραλης, Χρόνης Μπότσογλου, Εύα Μπουλγουρά, Δημήτρης Μυταράς, Νίκος Νικολαΐδης, Ίρα Οικονομίδου, Κλεάνθης Παντιάς, Ρένα Παπασπύρου, Γιώργος Παραλής, Μαρία Πλυτά, Χρύσα Ρωμανού, Αλέκος Σακελλάριος, Γιώργος Σκαλενάκης, Δήμος (Δημοσθένης) Σκουλάκης, Βασίλης Σπεράντζας, Γιάννης Σπυρόπουλος, Άσπα Στασινοπούλου, Δημήτρης Σταύρακας, Παύλος Τάσιος, Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος), Παναγιώτης Τέτσης, Γιώργος Τζαβέλλας, Γεώργιος Τούγιας, Γιάννης Τσαρούχης, Αλέκος Φασιανός, Κώστας Φέρρης, Δημήτρης Χαρισιάδης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Μαρία Χρουσάκη, Γιάννης Ψυχοπαίδης.