Το Αρχείο Καβάφη αποκτά νέα στέγη στο κέντρο της Αθήνας
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ160 χρόνια από τη γέννησή του, ο Κωνσταντίνος Καβάφης αποκτά μια νέα στέγη στο κέντρο της Αθήνας, στην Πλάκα. Αυτή φιλοξενεί το αρχείο Καβάφη, που απέκτησε το Ίδρυμα Ωνάση το 2012 από τον Μανόλη Σαββίδη, αυθεντικά έπιπλα και προσωπικά αντικείμενα του ποιητή, που αγοράστηκαν στην πορεία, αλλά και άλλα τεκμήρια και έργα τέχνης που σχετίζονται με αυτόν και την εποχή που έζησε. Ανάμεσά τους και τα 966 βιβλία που περιλαμβάνονταν στη βιβλιοθήκη του.
Τα φυσικά τεκμήρια του Αρχείου Καβάφη είναι περίπου 3.000 και φυλάσσονται στο Αρχειοστάσιο, έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, στον οποίο έχουν πρόσβαση μόνο ερευνητές. Από το 2019 έχει ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση, η ταξινόμηση και η τεκμηρίωση του συνόλου του Αρχείου, το οποίο είναι προσβάσιμο σε όλους, ψηφιακά, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, στην ηλεκτρονική διεύθυνση cavafy.onassis.org. Σκοπός του Ιδρύματος Ωνάση ήταν και παραμένει η ανοιχτότητα και η ελεύθερη πρόσβαση στο αρχείο κοινού και ερευνητών, καθώς και η διάδοση του διεθνούς χαρακτήρα της ποίησης του Καβάφη.
Ο Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση αναφέρει:
«Εγκαινιάζουμε το Αρχείο Καβάφη, το οποίο είναι κάτι παραπάνω από απλό αρχείο. Είναι μια ολιστική αντιμετώπιση του Καβάφη, που περιλαμβάνει ένα ψηφιακό αρχείο που είναι διαθέσιμο προς όλους τους ερευνητές και όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Το πιο σημαντικό είναι ότι προσπαθούμε να φέρουμε στο σήμερα τον άχρονο Καβάφη, ο οποίος είναι εκτός γεωγραφικού τόπου και εκτός ιστορικού χρόνου. Ο Καβάφης δεν χρειάζεται καμιά εισαγωγή. Αυτό το οποίο με μεγάλο ενδιαφέρον και αγάπη παρουσιάζουμε σήμερα, είναι ότι ο Καβάφης είναι ένα σημερινό φαινόμενο. Είναι κάτι που μπορεί να προσεγγιστεί ακόμη και με μια μουσική ραπ, με μια ταινία μικρού μήκους, με θέατρο, ακόμη και με κάποιο εικαστικό μέσο και έχουμε εδώ πολλά παραδείγματα».
Το διώροφο νεοκλασικό κτίριο ανακαινίστηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην είναι μουσείο, αλλά ο επισκέπτης του να παίρνει μια εικόνα του πνευματικού και υλικού βίου του Καβάφη. Έχει πάρα πολλές ομοιότητες με την οικία του στην Αλεξάνδρεια. Η αρχιτεκτονική μελέτη και επιμέλεια αυτού του βιωματικού χώρου έχει γίνει από την Εύα Μανιδάκη και τον Θανάση Δεμίρη του Flux office:
«Έχουμε οργανώσει τρεις εκθεσιακές ενότητες στο Αρχείο Καβάφη στην Αθήνα. Η πρώτη φιλοξενεί και παρουσιάζει τα προσωπικά αντικείμενα του ποιητή. Η δεύτερη ενότητα έχει ως θεματική την Αθήνα του Καβάφη, μέσα από μια επιλογή τεκμηρίων από τα τέσσερα ταξίδια και τις περιηγήσεις του στην πόλη. Η τρίτη ενότητα φιλοξενείται εντός του Αναγνωστηρίου και σε αυτήν παρουσιάζονται έργα τέχνης, ζωγραφική και προσωπογραφίες, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν μετά το θάνατό του, καθώς και μια συλλογή από έργα Ελλήνων και Αιγυπτιωτών, τα οποία έχουν ως θέμα την Αίγυπτο και κυρίως την Αλεξάνδρεια. Η έκθεση των προσωπικών του αντικειμένων είχε ως βασική ιδέα τη δημιουργία μιας δεύτερης επιδερμίδας, μέσα στο υφιστάμενο κέλυφος του κτιρίου με μια σειρά από αποσπασματικές εικόνες, από συμβάντα, τα οποία παραπέμπουν σε στιγμιότυπα από μια οικία, στην οποία βρίσκεις τα διάφορα αυτά προσωπικά αντικείμενα. Πρόθεσή μας ήταν να μην δημιουργήσουμε μια αναπαράσταση. Ένα σαν. Οπότε αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να φτιάξουμε μια καινούργια αφήγηση που να είναι πολύ ανοικτή στον επισκέπτη, μέσα από αυτή την οργάνωση των εκθεμάτων που προτείνουμε και τις γειτνιάσεις» μας εξηγεί ο Θανάσης Δεμίρης.
Οι αίθουσες με τη συλλογή από προσωπικά αντικείμενα και έπιπλα του ποιητή αναπλάθουν τις παραστάσεις στον προσωπικό του χώρο στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσα σε φωτογραφίες του ιδίου και της οικογένειάς του, βάζα, κορνίζες, ένα αντίγραφο των γυαλιών του, το γραφείο του και άλλα μικρά και μεγάλα αντικείμενα, ξεχωρίζουν έξι προσωπογραφίες του ποιητή από σύγχρονούς του καλλιτέχνες. Τα μόνα αντικείμενα που ο ποιητής δεν άγγιξε ποτέ, αλλά εκτίθενται στον χώρο, είναι η νεκρική μάσκα του, αλλά και η πρώτη έκδοση των καβαφικών ποιημάτων, σε φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου και εικονογράφηση Τάκη Καλμούχου, η οποία τυπώθηκε το 1935, μετά τον θάνατό του.
Στην αίθουσα «Η Αθήνα του Καβάφη» ξεχωρίζουν οι σελίδες από τα ημερολόγια που κράτησε ο Καβάφης από τα ταξίδια του στην Αθήνα και πλήθος επιστολών και σημειωμάτων θαυμασμού και συγκίνησης για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Άγγελο Σικελιανό, τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Τέλλο Άγρα, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και τον νομικό και οικονομολόγο Γεώργιο Χαριτάκη, ο οποίος μετέφερε τα καλά λόγια του Κωστή Παλαμά για το έργο του Καβάφη, μεταξύ άλλων. Η αίθουσα περιλαμβάνει επίσης εκδόσεις διακεκριμένων Αθηναίων ποιητών και πεζογράφων με χειρόγραφες αφιερώσεις τους στον Καβάφη. Ο Άγγελος Σικελιανός τού αφιέρωσε τον «Τελευταίο Ορφικό Διθύραμβο» (1932), ο Κώστας Καρυωτάκης τα «Νηπενθή» (1921), ο Μιλτιάδης Μαλακάσης τα «Αντίφωνα» (1931), ο Γιώργος Θεοτοκάς τις «Ώρες αργίας» (1931) και η Γαλάτεια Καζαντζάκη το «11 π.μ.-1 μ.μ.» κι άλλα διηγήματα (1929).
Το Αναγνωστήριο στο κτίριο της οδού Φρυνίχου αποτελεί τον χώρο συνάντησης του κοινού με το φυσικό αρχείο Καβάφη. Στον χώρο αυτόν φιλοξενούνται δύο ενότητες έργων τέχνης. Στην ενότητα «Προσωπογραφίες του Καβάφη» παρουσιάζεται ο Αλεξανδρινός ποιητής μέσα από τη ματιά σπουδαίων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε έξι ιδιαίτερες προσωπογραφίες από τους Νίκο Εγγονόπουλο, David Levine, Γιώργο Ιωάννου, Σωτήρη Σόρογκα, Άρια Κομιανού και Γιάννη Κυριακίδη. Από την άλλη, η ενότητα «Αιγυπτιώτες ζωγράφοι» μας καλεί να φανταστούμε την καθημερινότητα στην Αλεξάνδρεια της εποχής του Κ. Π. Καβάφη, μέσα από δέκα έργα τέχνης σύγχρονων του ποιητή ζωγράφων από την Αίγυπτο, που αποτυπώνουν στιγμιότυπα της ζωής στην πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ο ίδιος.
Η συντονίστρια Επικοινωνίας και Δράσεων του Αρχείου Καβάφη, Μαριάννα Χριστοφή, μας παρουσίασε μερικά από τα σημαντικά εκθέματα που φιλοξενούνται στο νέο χώρο, σε μια ξενάγηση που έκανε ειδικά για το Euronews.
Τα εγκαίνια του νέου χώρου συνοδεύονται από καλλιτεχνικές δράσεις για τη ζωή και το έργο του ποιητή Κ. Π. Καβάφη. Από τις 20 Νοεμβρίου και για έναν χρόνο θα είναι διαθέσιμη στο onassis.org και στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση, σε παγκόσμια ψηφιακή πρεμιέρα, η μοναδική μουσική βραδιά Waiting for the Barbarians. Από τις πανύψηλες γοτθικές αψίδες του ναού του Αγίου Θωμά στην 5η Λεωφόρο του Μανχάταν έρχονται στις οθόνες μας μαγικές μουσικές συνθέσεις. Τα νέα μουσικά έργα από τη Laurie Anderson, τη Helga Davis και τον Πέτρο Κλαμπάνη, τον Nico Muhly (σε ενορχήστρωση του Nathan Thatcher), τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, την Paola Prestini και τον Rufus Wainwright (σε ενορχήστρωση της Missy Mazzoli) δίνουν μια μουσική πνοή στην ποίηση του Κ. Π. Καβάφη, ταξιδεύοντας το κοινό σε νέους ηχητικούς κόσμους.
Από 22 έως 26 Νοεμβρίου, το Ίδρυμα Ωνάση παρουσιάζει στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη την περφόρμανς Constantinopoliad, που γνώρισε την αποθέωση όταν έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο στο καβαφικό φεστιβάλ «Archive of Desire» στη Νέα Υόρκη, σε ανάθεση και παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση. Το Constantinopoliad είναι ένα χειροποίητο βιβλίο, που διαβάζεται συλλογικά από το κοινό εντός μιας ηχητικής εγκατάστασης. Το έργο, που αποτελεί απόκριση στο αρχείο του ποιητή Κ. Π. Καβάφη, είναι εμπνευσμένο από τις κενές και σκισμένες σελίδες του «Constantinopoliad, an epic», του ημερολογίου που άρχισε να κρατά ο νεαρός Καβάφης όταν έφυγε εσπευσμένα από την Αλεξάνδρεια με τη οικογένειά του, από χαμένα και αγνοούμενα μέσα στον χρόνο αρχεία, καθώς και από φαντάσματα, τόσο ερωτικά όσο και ιστορικά, τα οποία επισκέπτονται τον μεγαλύτερο Καβάφη στα ποιήματά του.
Τέλος, το 2024 θα ανοίξει ξανά τις πόρτες της στο κοινό η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, καθώς το Ίδρυμα Ωνάση ανέλαβε στις αρχές του 2022 την αποκατάστασή της, με σκοπό να την καταστήσει πόλο επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Υπό την αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη, αποκαταστάθηκε και αναδιαμορφώθηκε το μέρος όπου ο Κ. Π. Καβάφης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και δημιούργησε δεκάδες από τα έργα που τον ανέδειξαν σε παγκόσμιο ποιητή, ώστε να αναδειχθεί η εικόνα της κατοικίας όπως ήταν στα χρόνια που έζησε ο ποιητής, να φωτιστούν η σχέση του με την πόλη της Αλεξάνδρειας και ο αντίκτυπος του έργου του έως σήμερα, αλλά και για να μεταφερθούμε πίσω στον χρόνο. Εικόνες της βιογραφίας του παίρνουν μορφή σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αλεξάνδρειας. Η αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη έγινε σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το οποίο και τη διαχειρίζεται.
Επιστημονικοί Σύμβουλοι του νέου χώρου του Αρχείου Καβάφη
Peter Jeffreys, Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Suffolk University της Βοστόνης
Gonda Van Steen, Καθηγήτρια, έδρα Κοραής στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών και στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του King’s College στο Λονδίνο
Αμαλία Παππά, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια στα Γενικά Αρχεία του Κράτους
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτάθης Γουργουρής, Καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης
Μαρία Μπολέτση, Καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και Επίκουρη Καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν
Μάρθα Βασιλειάδη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Bart Soethaert, Επιστημονικός Υπεύθυνος (Principal Investigator) στο ερευνητικό πρόγραμμα αριστείας “Temporal Communities: Doing Literature in a Global Perspective” (EXC 2020) και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου
Αμαλία Παππά, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια στα Γενικά Αρχεία του Κράτους
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΧριστίνα Ντουνιά, Ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)
Peter Jeffreys, Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Suffolk University της Βοστόνης
Τάκης Καγιαλής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Vicente Fernández González, Αναπληρωτής Καθηγητής Μετάφρασης και Διερμηνείας Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΡΓΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΦΡΥΝΙΧΟΥ
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜελέτη – Επιμέλεια: Flux-office: Εύα Μανιδάκη, Θανάσης Δεμίρης, Ευθύμης Δούγκας
Συνεργάτες: Ισμήνη Λίντχορστ, Ελένη Αραποστάθη
Μελέτη φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ
Κατασκευή εκθεσιακών μονάδων: Sirigos Deluxe Furniture
Κατασκευή ειδικών φωτισμών: Αθανάσιος Καλκάνης
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΥπεύθυνες συντήρησης έργων τέχνης: Athens Art Conservation — Αρχοντία Αδαμοπούλου, Ευγενία Σταματοπούλου
Ανάρτηση έργων τέχνης: Χρήστος Στεφανίδης
Τεχνικός σύμβουλος: Παντελής Στεφανής
Συντονισμός έργου: Μαριάννα Χριστοφή, Βλάσης Αδρακτάς Ρέντης, Ελεάννα Σεμιτέλου
Ανάδοχος αποκατάστασης κτιρίου: Κ. Η. Παπαδόπουλος Μ.Ε.Π.Ε.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑνάθεση – Παραγωγή: Ίδρυμα Ωνάση
ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ
Φρυνίχου 16Β, Πλάκα
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο 11:00-18:00
Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες: 210 3713 0000
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ