Ελλάδα: Τρία ψηφιακά εργαλεία για να παρεμποδιστεί η πώληση αλκοόλ και τσιγάρων σε ανηλίκους

Τρία νέα ψηφιακά εργαλεία που θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των ελέγχων για την απαγόρευση πώλησης αλκοολούχων ποτών και καπνικών προϊόντων σε ανήλικους παρουσιάστηκαν τη Δευτέρα από την ελληνική κυβέρνηση.

Τον περασμένο Ιούλιο είχε ψηφιστεί από την ελληνική κυβέρνηση το νομοσχέδιο για την προστασία των ανηλίκων από το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλπου προβλέπει την υποχρέωση ελέγχου της ηλικίας των αγοραστών καπνού και αλκοόλ, με τις ποινές για τους παραβάτες να είναι πολύ αυστηρές.

Λίγους μήνες μετά ετοιμάστηκαν οι εφαρμογές για τον έλεγχο της τήρησης της νομοθεσίας.

Η πρώτη εφαρμογή είναι ένα ηλεκτρονικό μητρώο όπου επιχειρήσεις που φιλοξενούν ιδιωτικές εκδηλώσεις στις οποίες συμμετέχουν ανήλικοι θα πρέπει να τις αναγγέλουν εκ των προτέρων. Η καταχώριση θα γίνεται στο gov.gr από τον νόμιμο εκπρόσωπο της οικοδέσποινας επιχείρησης και θα περιλαμβάνει τον τύπο της εκδήλωσης, για παράδειγμα αν πρόκειται για χορό ή γιορτή αποφοίτησης, όπως και την ημερομηνία διεξαγωγής.

Η υποβολή της αναγγελίας, η οποία θα πρέπει στη συνέχεια να επιβεβαιωθεί από τον πελάτη που διοργανώνει την εκδήλωση, θα δημιουργεί αυτόματα ιδιωτικό συμφωνητικό ανάμεσα στους δύο συμβαλλόμενους.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα διευκολυνθούν οι στοχευμένοι έλεγχοι και θα αποτραπεί το φαινόμενο όπου καταστήματα που πωλούν αλκοόλ επιτρέπουν εκτάκτως την είσοδο ανηλίκων, στο πλαίσιο αδήλωτων ιδιωτικών εκδηλώσεων, με συνέπεια σε ορισμένες περιπτώσεις να διαπιστώνεται παράκαμψη του νόμου.

Το δεύτερο εργαλείο είναι ένα ηλεκτρονικό μητρώο ελέγχου προϊόντων καπνού και αλκοόλ. Κάθε κατάστημα που εμπορεύεται καπνικά ή αλκοολούχα ποτά θα πρέπει να δηλώσει, με μία πολύ απλή και σύντομη διαδικασία στο gov.gr, τους τύπους των προϊόντων που πουλά, για παράδειγμα τσιγάρα και είδη θερμαινόμενου καπνού. Αμέσως μετά θα λαμβάνει ένα έγγραφο με μοναδικό κωδικό QR, που θα πιστοποιεί την εγγραφή στο μητρώο και τα προϊόντα που δηλώθηκαν.

Έτσι θα «χαρτογραφηθούν» πανελλαδικά όλα τα σημεία πώλησης καπνικών και ποτών με αλκοόλ, ενώ θα καταστούν δυνατοί οι εύκολοι έλεγχοι, καθώς οι ελεγκτές θα γνωρίζουν ποια αγαθά έχει δηλώσει ότι διαθέτει το κάθε κατάστημα.

Η πλήρης εφαρμογή του μητρώου για τα σημεία πώλησης θα αρχίσει μετά από μία περίοδο κατά την οποία οι ιδιοκτήτες θα έχουν περιθώριο να φροντίσουν για την εγγραφή των επιχειρήσεών τους.

Η τρίτη εφαρμογή είναι ένας ασφαλής μηχανισμός επαλήθευσης της ηλικίας πελάτη που θέλει να αγοράσει καπνικά προϊόντα ή αλκοολούχα ποτά από οποιοδήποτε φυσικό κατάστημα λιανικής. Βασίζεται στο σύστημα επαλήθευσης που έχει ήδη σχεδιαστεί για την εφαρμογή KidsWallet.

Ο έλεγχος θα γίνεται εύκολα από τον πωλητή, ο οποίος απλώς θα σκανάρει έναν κωδικό QR μέσω των εφαρμογών Gov.gr Wallet και KidsWallet και θα λαμβάνει αμέσως ενημέρωση για το εάν ο επίδοξος αγοραστής είναι ανήλικος, με απόλυτη ασφάλεια για τα προσωπικά δεδομένα κάθε πολίτη. Στο ηλεκτρονικό εμπόριο θα εφαρμόζεται αυτόματα ο ίδιος έλεγχος, στη σελίδα του πωλητή θα εμφανίζεται ο κωδικός QR και ο αγοραστής θα τον σκανάρει με το κινητό του, μέσω των Wallets Gov.gr και Kids.

Οι τρεις νέες ψηφιακές εφαρμογές

Ειδικότερα, οι ψηφιακές εφαρμογές, οι οποίες υλοποιήθηκαν σε συνέχεια του νόμου 5216/2025 του Υπουργείου Υγείας και θα τεθούν σε παραγωγική λειτουργία με την υπογραφή των σχετικών ΚΥΑ των Υπουργείων Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης είναι οι ακόλουθες:

• Ψηφιακό Μητρώο Ελέγχου Προϊόντων - «alto.gov.gr», όπου καλούνται να εγγραφούν έως τις 31 Ιανουαρίου του 2026 όλες οι επιχειρήσεις που πωλούν Προϊόντα Καπνού, Αλκοόλ και λοιπά Μη Καπνικά Προϊόντα, όπως για παράδειγμα προϊόντα άτμισης. Με την εγγραφή στο Ψηφιακό Μητρώο εκδίδεται έγγραφο που φέρει QR code. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνονται οι έλεγχοι νομιμότητας που διενεργούν οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές. Κατά τους επιτόπιους ελέγχους θα υπάρχει η δυνατότητα τόσο σκαναρίσματος του QR code του εγγράφου, όσο και επιβεβαίωσης εγγραφής στο Μητρώο. Φυσικά και νομικά πρόσωπα που δε θα εγγραφούν στο Μητρώο θα απαγορεύεται να πωλούν τα προαναφερόμενα προϊόντα. Σε περίπτωση πώλησης ή διάθεσης από μη εγγεγραμμένα πρόσωπα, ανακαλείται η χορηγηθείσα άδεια πώλησης ή ο σχετικός Κωδικός Αριθμός Δραστηριότητας (Κ.Α.Δ.). Στόχος του alto.gov.gr είναι ο αποτελεσματικός έλεγχος της αγοράς και η εξασφάλιση ότι η διάθεση των σχετικών προϊόντων πραγματοποιείται με πλήρη συμμόρφωση προς το θεσμικό πλαίσιο που απαγορεύει την πώλησή τους σε ανήλικους.
• Αναγγελία Ιδιωτικής Εκδήλωσης μέσω gov.gr – «events.gov.gr». Η πλατφόρμα λειτουργεί ως ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό Μητρώο για την καταχώριση και παρακολούθηση εκδηλώσεων με συμμετοχή ανηλίκων με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και τον έλεγχο των εκδηλώσεων αυτών. Ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, στα οποία σε κανονική λειτουργία η είσοδος ανηλίκων δεν επιτρέπεται, εισέρχονται στο events.gov.gr όπου και δηλώνουν την εκδήλωση με τη συμμετοχή ανηλίκων. Στη συνέχεια οι διοργανωτές, για παράδειγμα ένα φροντιστήριο, μια σχολή χορού, αποδέχονται μέσω της πλατφόρμας την εκδήλωση και παράγεται ένα ιδιωτικό συμφωνητικό το οποίο φέρει QR code και αποθηκεύεται στις «Θυρίδες Πολίτη» του επιχειρηματία και του διοργανωτή. Σε περίπτωση ελέγχου επιδεικνύουν το ιδιωτικό συμφωνητικό, ώστε να αποδειχθεί και μέσω του ελέγχου του QR code η νομιμότητα της εκδήλωσης.
• Ο Μηχανισμός Επαλήθευσης Ηλικίας μέσω του Gov.gr Wallet και του Kids Wallet τόσο για το φυσικό όσο και για το ψηφιακό περιβάλλον: Πρόκειται για την ένταξη της ευρωπαϊκής τεχνικής προσέγγισης για το «age verification» στο Gov.gr Wallet και στο Kids Wallet. Με τον τρόπο αυτό, εφαρμόζεται ένας σύγχρονος και ασφαλής μηχανισμός επαλήθευσης ηλικίας, με την απαραίτητη προστασία των προσωπικών δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα: α) Όσον αφορά στα σημεία λιανικής πώλησης, οι πωλητές επιλέγουν στην εφαρμογή Gov.gr Wallet την ηλικιακή ομάδα για την επαλήθευση της ηλικίας (π.χ. πάνω από 15) και εμφανίζεται ένα QR code. Ο πιθανός αγοραστής σκανάρει το QR code είτε μέσω του Gov.gr Wallet, είτε του Kids Wallet και επιτρέπει την κοινοποίηση του πιστοποιητικού επιβεβαίωσης της ηλικίας. Στο Gov.gr Wallet του πωλητή εμφανίζεται πράσινη ή κόκκινη σήμανση ανάλογα με το εάν επιτρέπεται ή όχι η πώληση του προϊόντος βάσει της ηλικίας, β) Όσον αφορά στα διαδικτυακά καταστήματα, ο πολίτης σκανάρει από το Gov.gr Wallet και το Kids Wallet το QR code που εμφανίζεται στο περιβάλλον του διαδικτυακού καταστήματος. Με αυτόν τον τρόπο, τα διαδικτυακά καταστήματα λαμβάνουν μόνο την πληροφορία της ηλικίας (π.χ. πάνω από 18), ώστε να επιτρέψουν ή να αποτρέψουν την αγορά του προϊόντος (π.χ. προϊόν καπνού, αλκοόλ ή ταινία).

Έλληνας πρωθυπουργός: «Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή επαλήθευσης ηλικίας ψηφιακά»

Μετά τη σύσκεψη ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε πως «έχει έρθει η ώρα να αξιοποιήσουμε όλα τα εργαλεία τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας, έτσι ώστε να δώσουμε στους ελεγκτικούς μηχανισμούς και στην Ελληνική Αστυνομία τη δυνατότητα να εφαρμοστεί αυτός ο νόμος. Να σταθώ ιδιαίτερα στο ψηφιακό εργαλείο επιβεβαίωσης της πραγματικής ηλικίας του υποψήφιου αγοραστή τέτοιων προϊόντων. Η τεχνολογία πια μας δίνει τη δυνατότητα να μπορεί αυτή η επαλήθευση να γίνει πολύ εύκολα. Να επισημάνω ότι στα ζητήματα της ψηφιακής επαλήθευσης της ηλικίας των Ελλήνων πολιτών, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της Ευρώπης. Η τεχνολογία αυτή θα μας είναι εξαιρετικά χρήσιμη για όποιες αποφάσεις πάρουμε σχετικά με την πρόσβαση των ανηλίκων και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».

Τι προβλέπει ο νόμος για πώληση αλκοόλ και καπνικών προϊόντων σε ανηλίκους

Σύμφωνα με τον νέο νόμο, όλοι όσοι πουλούν προϊόντα καπνού (τσιγάρα, ηλεκτρονικό τσιγάρο, άτμισμα) είναι υποχρεωμένοι πλέον να ελέγχουν την ταυτότητα του πελάτη που για να αγοράσει οποιοδήποτε τέτοιο προϊόν θα πρέπει να επιδεικνύει έγγραφο που να αποδεικνύει την ηλικία του.

Σύμφωνα με το νόμο «...αν υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς την ταυτοπροσωπία ή δεν αποδεικνύεται η ενηλικότητα του προσώπου, ο υπόχρεος οφείλει να μην προχωρήσει στην πώληση, προσφορά ή διάθεση του προϊόντος».

Το νέο νομοσχέδιο προβλέπει επίσης την απαγόρευση «τοποθέτησης προϊόντων καπνού σε προθήκες επιχειρήσεων μαζικής εστίασης και επιχειρήσεων αναψυχής» καθώς και την κατασκευή προϊόντων που δεν είναι καπνικά αλλά «έχουν την εξωτερική μορφή προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων» (στο παρελθόν για παράδειγμα κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα τσίχλες που είχαν τη μορφή πακέτου τσιγάρων).

Παράλληλα απαγορεύεται η διαφήμιση και πώληση προϊόντων καπνού σε χώρους υπηρεσιών υγείας και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων (δημόσια και ιδιωτικά) καθώς και στα κυλικεία των ιδρυμάτων και των υπηρεσιών αυτών.

Συνολικά απαγορεύεται πλέον η κάθε είδους διαφήμιση και προώθηση προϊόντων καπνού σε όλους τους εξωτερικούς, υπαίθριους και εσωτερικούς χώρους καθώς και η προβολή διαφημίσεων για προϊόντα καπνού στους κινηματογράφους. Εξαιρούνται οι εσωτερικοί χώροι των σημείων πώλησης προϊόντων καπνού.

Για κάθε παράβαση της παρούσας διάταξης επιβάλλεται πρόστιμο ύψους διακοσίων (200) ευρώ στους παρανόμως καπνίζοντες και πεντακοσίων (500) ευρώ στους υπεύθυνους διαχείρισης των παραπάνω χώρων.

Οι ποινές

Σε όσους πωλούν, προσφέρουν ή διαθέτουν με οποιονδήποτε τρόπο προϊόντα καπνού και αλκοόλ σε ανηλίκους επιβάλλεται πρόστιμο από πεντακόσια (500) έως δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ. Με απόφαση της αρχής, που εξέδωσε την άδεια λειτουργίας της επιχείρησης, εκτός του διοικητικού προστίμου, ανακαλείται προσωρινά η άδεια αυτής, για χρονικό διάστημα από πέντε (5) έως δέκα (10) ημερών, το οποίο προσαυξάνεται σε τριάντα (30) ημέρες, σε περίπτωση πρώτης υποτροπής. Σε περίπτωση δεύτερης υποτροπής, εκτός του διοικητικού προστίμου ανακαλείται οριστικά η άδεια λειτουργίας.

Σε όσους παραβιάζουν τις διατάξεις σχετικά με τη διαφήμιση προϊόντων καπνού επιβάλλεται πρόστιμο από πεντακόσια (500) έως δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ.

Ποινές φυλάκισης 3 ετών για συγκεκριμένες παραβάσεις

Τιμωρείται με ποινή φυλάκισης έως τρία (3) έτη και χρηματική ποινή, εκτός αν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη, όποιος: α) πωλεί, προσφέρει ή με οποιονδήποτε τρόπο διαθέτει προϊόντα καπνού σε ανηλίκους, β) χρησιμοποιεί ανηλίκους για την πώληση, προσφορά ή την με οποιονδήποτε τρόπο διάθεση προϊόντων καπνού, γ) πωλεί, προσφέρει ή με οποιονδήποτε τρόπο διαθέτει αλκοολούχα ποτά σε ανηλίκους, δ) πωλεί αλκοολούχα ποτά μέσω αυτόματου πωλητή ε) απασχολεί με οποιαδήποτε μορφή ανηλίκους σε κέντρα διασκέδασης και αμιγή μπαρ,στ) επιτρέπει την είσοδο και παραμονή ανηλίκων σε κέντρα διασκέδασης και μπαρ.