Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την Τετάρτη να παραταθεί το ελεύθερο εμπόριο με την Ουκρανία μέχρι τον Ιούνιο του 2025, παρά τις διαμαρτυρίες των γειτονικών χωρών. Ωστόσο, υιοθετούν μια νέα τροποποίηση που θα επιτρέπει τον τύπο των εθνικών περιορισμών για τους οποίους το Κίεβο έχει διαμαρτυρηθεί.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ στροφή αυτή σημαίνει ότι εάν ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη αντιμετωπίσουν πληθώρα ουκρανικών γεωργικών προϊόντων, οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να δώσουν το πράσινο φως για τον περιορισμό της πώλησης και της αποθήκευσης των προϊόντων αυτών στο εσωτερικό της χώρας που πλήττεται. Μια ολοκληρωτική απαγόρευση θα είναι επίσης δυνατή, καθώς ο προτεινόμενος νόμος έχει συνταχθεί σκόπιμα με ανοιχτούς όρους.
Τα λεγόμενα "διορθωτικά μέτρα" θα πρέπει να υποστηρίζονται από οικονομικά στοιχεία, τα οποία ενδέχεται να επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από πολιτικές σκοπιμότητες. Μόλις εγκριθούν, οι περιορισμοί θα διαρκέσουν όσο διαρκεί η αναταραχή στην αγορά.
Επιπλέον, η Επιτροπή έχει προτείνει μια νέα δικλείδα ασφαλείας για να ελέγξει τα "πιο ευαίσθητα προϊόντα" που προέρχονται από την Ουκρανία, δηλαδή τα πουλερικά, τα αυγά και τη ζάχαρη. Εάν ο όγκος αυτών των εισαγωγών αυξηθεί πάνω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν το 2022 και το 2023, θα ενεργοποιηθεί αυτόματα ένα φρένο έκτακτης ανάγκης και θα επανέλθουν οι προπολεμικοί δασμοί.
Ο αραβόσιτος και το σιτάρι, τα πιο εμπορεύσιμα προϊόντα, δεν θα θεωρηθούν "ευαίσθητα" επειδή η ευρωπαϊκή αγορά είναι παραδοσιακά δεκτική σε αυτές τις ροές, ενώ η αύξηση των πουλερικών, των αυγών και της ζάχαρης έχει αψηφήσει κατά πολύ τα ιστορικά πρότυπα.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους, ο Μαργαρίτης Σχοινάς, ένας από τους αντιπροέδρους της Επιτροπής, υπερασπίστηκε το νέο καθεστώς, υποστηρίζοντας ότι επιτυγχάνει ισορροπία μεταξύ της στήριξης της Ουκρανίας και των ανησυχιών που εκφράζουν οι ανατολικές χώρες και ο γεωργικός τομέας.
«Ενώ η παρακολούθησή μας δεν έδειξε δυσμενείς επιπτώσεις στην αγορά της ΕΕ στο σύνολό της, γνωρίζουμε ότι αυτές οι ουκρανικές εισαγωγές μπορεί να έχουν κάποιες δυσμενείς επιπτώσεις που είναι πιο τοπικές», δήλωσε ο Μ. Σχοινάς.
Παρόλο που η τελική απόφαση για τον περιορισμό του εμπορίου και την επιβολή δασμών θα επαφίεται στην Επιτροπή, τα κράτη μέλη θα έχουν "μεγαλύτερο ρόλο" στη διαδικασία και θα μπορούν να υποβάλλουν συστάσεις και συμβουλές, πρόσθεσε. «Αυτό επιτρέπει μεγαλύτερη ανάληψη ευθύνης».
Η ανακοίνωση της Τετάρτης έρχεται την ώρα που οι αγρότες βγαίνουν στους δρόμους στη Γερμανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο για να καταγγείλουν την κρίση του κόστους ζωής, τη σταδιακή κατάργηση των φοροαπαλλαγών, την καθυστέρηση των πληρωμών των επιδοτήσεων, την περιβαλλοντική ρύθμιση και την απώλεια της ανταγωνιστικότητας.
Το αυξανόμενο κίνημα, το οποίο η ακροδεξιά προσπαθεί να εκμεταλλευτεί προς όφελος των εκλογών της, έχει θέσει τις Βρυξέλλες υπό έντονο έλεγχο και έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τη φιλόδοξη Πράσινη Συμφωνία.
Ερωτηθείς αν η δυσαρέσκεια είχε κάποια σχέση με την σκληρή πρόταση, ο Μ. Σχοινάς αρνήθηκε μια άμεση σχέση αιτίου-αποτελέσματος, αλλά εξέφρασε τον "ύψιστο σεβασμό" για τους διαδηλωτές. «Οι Ευρωπαίοι αγρότες γνωρίζουν ότι δεν έχουν καλύτερο σύμμαχο για τη διασφάλιση του εισοδήματός τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε.
Το σχέδιο κανονισμού πρέπει να υποβληθεί σε διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προτού τεθεί σε ισχύ.
Σιτηρά, ένα μακροχρόνιο έπος
Η Ουκρανία είναι ένας από τους κορυφαίους εξαγωγείς βασικών προϊόντων παγκοσμίως, όπως το ηλιέλαιο, το κριθάρι, ο αραβόσιτος και το σιτάρι. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της χώρας και ο επακόλουθος αποκλεισμός της Μαύρης Θάλασσας εμπόδισαν σοβαρά την ικανότητα της χώρας να αποστέλλει τα προϊόντα της, να συγκεντρώνει μια κρίσιμη πηγή εσόδων και να έχει πρόσβαση σε συνάλλαγμα.
Τον Ιούνιο του 2022, οι Βρυξέλλες ήραν όλους τους δασμούς και τις ποσοστώσεις στις ουκρανικές εισαγωγές για να διευκολύνουν τη διαμετακόμιση μέσω χερσαίων οδών και να παρέχουν μια εύκολη εναλλακτική λύση για τη Μαύρη Θάλασσα. Ωστόσο, το καθεστώς ελεύθερου εμπορίου οδήγησε σε αύξηση των ουκρανικών δημητριακών σε όλες τις γειτονικές χώρες, προκαλώντας διαμαρτυρίες από τους τοπικούς αγρότες, οι οποίοι δήλωσαν ότι τα προϊόντα χαμηλού κόστους έριχναν τις τιμές, γέμιζαν τις αποθήκες και προκαλούσαν αθέμιτο ανταγωνισμό.
Η διαμάχη ξέσπασε τον Απρίλιο του 2023, όταν η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία επέβαλαν εν μία νυκτί εθνικές απαγορεύσεις σε μια σειρά γεωργικών προϊόντων που προέρχονταν από την Ουκρανία. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία προειδοποίησαν γρήγορα ότι θα ακολουθούσαν το παράδειγμά τους.
Αιφνιδιασμένη, η Επιτροπή αντεπιτέθηκε, καταγγέλλοντας τις απαγορεύσεις ως απαράδεκτες, παράνομες και αντίθετες με το πνεύμα αλληλεγγύης της ΕΕ. Μια ομάδα 12 χωρών, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες και το Βέλγιο, ανέφερε σε κοινή επιστολή ότι η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η αντιπαράθεση παίχτηκε επί μήνες και έγιναν πολλαπλές προσπάθειες επίλυσης της κατάστασης μέσω της διπλωματίας. Όμως οι απαγορεύσεις δεν εξαφανίστηκαν ποτέ πλήρως, αναγκάζοντας το Κίεβο να καταθέσει αγωγή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).
Επί του παρόντος, η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία εφαρμόζουν διάφορους περιορισμούς για την κατανάλωση και την αποθήκευση ουκρανικών σιτηρών και άλλων γεωργικών προϊόντων, ενώ η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχουν διαπραγματευτεί με το Κίεβο μια συμφωνία αδειοδότησης για τον έλεγχο των ροών.
Η Επιτροπή ελπίζει ότι προσφέροντας τις εγγυήσεις ως κλάδο ελαίας, η Ανατολή θα σταματήσει τις μονομερείς, μη συντονισμένες απαγορεύσεις της, οι οποίες αντιβαίνουν στο δίκαιο της ΕΕ και προσκρούουν στις αποκλειστικές αρμοδιότητες της εκτελεστικής εξουσίας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕάν επιμείνουν, προειδοποίησε ο Μαργαρίτης Σχοινάς, θα κινηθούν νομικές διαδικασίες.
«Εμείς, η Επιτροπή, έχουμε επανειλημμένα καλέσει αυτά τα κράτη μέλη να άρουν τα εθνικά τους μέτρα», δήλωσε. «Όλες οι επιλογές παραμένουν στο τραπέζι».