Η Δανία αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ σε δύσκολους καιρούς: Προσδοκίες και απειλές

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Δανία ανέλαβε επίσημα την εξάμηνη εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, θέτοντας δύο κύριες προτεραιότητες: την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα.

Μια δύσκολη πρόκληση, που γίνεται ακόμα δυσκολότερη λόγω της ακραίας αβεβαιότητας και αστάθειας που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

"Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια καθοριστική χρονική στιγμή", δήλωσε η Δανή πρωθυπουργός Μέτε Φρεντέρικσεν στο εναρκτήριο μήνυμά της. "Ο κόσμος που εξασφάλιζε την ελευθερία και την ευημερία μας δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένος".

Η Δανία παίρνει την σκυτάλη από την Πολωνία μαζί με τον αξιοζήλευτο τίτλο του "έντιμου διαμεσολαβητή": Διαμεσολαβεί μεταξύ των άλλων 26 κρατών μελών, συντονίζει πολύπλοκες και πολιτικά φορτισμένες συζητήσεις, επιχειρεί δύσκολους συμβιβασμούς και συγκρούεται μετωπικά με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις διαπραγματεύσεις για την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Για τους Δανούς, αυτή είναι η όγδοη φορά που αναλαμβάνουν την εκ περιτροπής προεδρία. Η φήμη που τους ακολουθεί στις Βρυξέλλες ως ρεαλιστές, αποτελεσματικούς και ψύχραιμους διαχειριστές προοιωνίζει «ήρεμα νερά» στις οξείες, συχνά δυσεπίλυτες διαιρέσεις μεταξύ των πρωτευουσών.

Ακολουθούν όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη δανική προεδρία.

Ο παράγοντας Τραμπ

Το αν η προεδρία της Δανίας θα κυλήσει ομαλά ή θα βυθιστεί στο χάος μπορεί να μην εξαρτάται από τις Βρυξέλλες, αλλά από μια πόλη που απέχει περισσότερο από 6.000 χιλιόμετρα.

Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσινγκτον έχει αναστατώσει βαθιά τους Ευρωπαίους, αναγκάζοντάς τους σε αμυντική στάση για να προστατευτούν από τα ωστικά κύματα των επιθέσεων του Αμερικανού προέδρου. Για παράδειγμα το εμπόριο, όπου ο Τραμπ επιχειρεί να επανασχεδιάσει μονομερώς την παγκόσμια τάξη που δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με σαρωτικούς, οριζόντιους δασμούς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να ελπίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί μια προκαταρκτική συμφωνία με τον Λευκό Οίκο πριν από την προθεσμία της 9ης Ιουλίου, ώστε να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο επιβολής δασμών ύψους 50%. Αλλά αν η συμφωνία υπολείπεται των προσδοκιών - ή αν δεν υπάρξει καθόλου συμφωνία - η Κομισιόν ετοιμάζεται να αντεπιτεθεί με ανταποδοτικούς δασμούς κατά των αμερικανικών προϊόντων.

Ως προεδρεύουσα χώρα, η Δανία θα αναλάβει να διασφαλίσει ότι οι «27» θα ενεργήσουν ενιαία και θα συμπαραταχθούν με την Επιτροπή. Πρόκειται αναμφίβολα για έναν ρόλο που δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα της: η χώρα είναι παραδοσιακός υποστηρικτής των ελεύθερων και ανοικτών αγορών. Οι εξαγωγές αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 70% του ΑΕΠ της, με εμβληματικές εταιρείες όπως η Lego, η Ozempic και η Carlsberg να διαθέτουν τα προϊόντα τους παγκοσμίως.

Όμως για τη Δανία, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αποτελεί μόνο ένα εμπορικό πρόβλημα αλλά και μια υπαρξιακή απειλή: ο πρόεδρος των ΗΠΑ αρνήθηκε να αποκλείσει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ ή οικονομικό εξαναγκασμό για να καταλάβει τη Γροιλανδία, το ημιαυτόνομο έδαφος του Βασιλείου της Δανίας.

Απατηλή συναίνεση

Η Δανία αναλαμβάνει την προεδρία σε μια περίοδο κατά την οποία η ΕΕ αισθάνεται να πολιορκείται από αμέτρητες διεθνείς κρίσεις, ξεκινώντας από την πιο κοντινή: τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Από την έναρξη της εισβολής, η Δανία υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας, αποτελώντας έναν από τους μεγαλύτερους δωρητές του Κιέβου σε στρατιωτικό υλικό. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου, η Δανία έχει δεσμεύσει συνολικά 8,60 δισεκατομμύρια ευρώ σε όπλα και πυρομαχικά, ξεπερνώντας μεγαλύτερες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πολωνία.

Η προεδρία της Δανίας είναι πρόθυμη να αυξήσει τις παραδόσεις σε επίπεδο ΕΕ και να αντισταθμίσει τη μείωση της βοήθειας από την κυβέρνηση Τραμπ. Ταυτόχρονα, είναι αποφασισμένη να σφίξει την οικονομική θηλία γύρω από τον λαιμό του Κρεμλίνου για να παραλύσει την πολεμική του μηχανή.

Εδώ, η προεδρία έχει ξεκινήσει με δυσκολίες: Η Σλοβακία άσκησε βέτο στο 18ο πακέτο κυρώσεων λόγω μιας άσχετης διαφοράς σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων. Ο πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο ζήτησε "αποζημίωση" και οι Βρυξέλλες φαίνεται ότι δεν έχουν πολύ χώρο στον σφιχτό προϋπολογισμό τους για να ικανοποιήσουν το ξαφνικό αίτημα.

Η Δανία θα αντιμετωπίσει ένα ακόμη βέτο σε μια άλλη κορυφαία προτεραιότητα: τη διεύρυνση, την οποία το επίσημο πρόγραμμα ορίζει ως "γεωπολιτική αναγκαιότητα".

Η Ουγγαρία συνεχίζει να εμποδίζει το άνοιγμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα πληροί όλα τα κριτήρια για την έναρξη των συνομιλιών. Την περασμένη εβδομάδα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν εμφανίστηκε στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ με τα αποτελέσματα μιας αμφιλεγόμενης εθνικής διαβούλευσης για να δικαιολογήσει το μοναχικό του βέτο.

Το αδιέξοδο είναι τόσο βαθιά ριζωμένο που αξιωματούχοι και διπλωμάτες έχουν αρχίσει να εξετάζουν την ιδέα της αποσύνδεσης της Μολδαβίας από την Ουκρανία, ώστε να επιτραπεί στην πρώτη να προχωρήσει, ενώ η δεύτερη τεθεί στην αναμονή.

Δεν υπάρχουν πια «φειδωλοί»

Στον Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να πιστωθεί ότι προκάλεσε μια από τις πιο θεαματικές πολιτικές επανεκκινήσεις στην πρόσφατη ιστορία της ΕΕ.

Το 2020, η Μέτε Φρεντέρισκεν ενώθηκε με μια μικρή ομάδα ομοϊδεατών ηγετών για να υποστηρίξει τη δημοσιονομική πειθαρχία και τις προσεκτικές δαπάνες στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό, ο οποίος στη συνέχεια συνδυάστηκε με το ιστορικό ταμείο ανάκαμψης COVID-19. Έτσι γεννήθηκαν οι τέσσερις «φειδωλοί»: Η Δανία, μαζί με την Ολλανδία, την Αυστρία και τη Σουηδία, αντιστάθηκε στο επεκτατικό όραμα που υποστήριζαν η Γαλλία και οι χώρες του Νότου.

Πέντε χρόνια αργότερα, η Φρεντέρισκεν άλλαξε στρατόπεδο.

"Ως Δανοί, θα είμαστε πάντα σκληροί στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό", δήλωσε τον περασμένο μήνα. "Αλλά το να είμαστε μέρος των φειδωλών δεν είναι πλέον το σωστό για εμάς".

Κατά την άποψή της, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αλλάξει θεμελιωδώς την οικονομική εξίσωση στην ΕΕ και έχει θέσει τον επανεξοπλισμό πάνω από "όλες τις άλλες προτεραιότητες και όλες τις άλλες αρχές". Εάν η ΕΕ δεν καταφέρει να αμυνθεί αποτελεσματικά, "τότε το παιχνίδι τελείωσε", προειδοποίησε.

Η Μέτε Φρεντέρισκεν δεν είναι η μόνη που έχει αυτή την εκτίμησή της. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει επίσης υποστηρίξει την προτεραιότητα στην ασφάλεια και αναμένεται να θέσει τις αμυντικές δαπάνες στο επίκεντρο του επόμενου πολυετούς προϋπολογισμού (2028-2034), τον οποίο θα παρουσιάσει πριν από τις θερινές διακοπές.

Αυτό σημαίνει ότι η Δανία θα είναι σε θέση να ξεκινήσει τη συζήτηση για τον προτεινόμενο προϋπολογισμό, να μετρήσει τις αντιδράσεις μεταξύ των κρατών μελών και να προσδιορίσει τις πρώτες «κόκκινες» γραμμές. Η Γερμανία, για παράδειγμα, έχει ήδη αποκλείσει τον κοινό δανεισμό σε μόνιμη βάση.

"Οι κατηγορίες που είχαμε στο παρελθόν εξακολουθούν να υπάρχουν, δηλαδή οι φειδωλοί έναντι των υπολοίπων. Αλλά οι ομαδοποιήσεις αλλάζουν, το ποιος ανήκει στους φειδωλούς αλλάζει", αναφέρει ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής (EPC).

"Πολλά θα εξαρτηθούν από άλλα κράτη μέλη (όπως η Δανία) που θα ασκήσουν πίεση σε άλλα που εξακολουθούν να προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από μια φειδωλή προσέγγιση".

Το δίλημμα της πράσινης ανάπτυξης

Η μείωση της γραφειοκρατίας έχει γίνει η κυρίαρχη τάση στις Βρυξέλλες. Η οικονομική ατζέντα της Επιτροπής επικεντρώνεται στην απλούστευση των κανονισμών, τη μείωση του διοικητικού φόρτου και τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων και των επενδυτών.

Για πολλούς ηγέτες, αυτή η μεγάλη ώθηση θα πρέπει να έρθει εις βάρος της Πράσινης Συμφωνίας. Ο Γερμανός Φρίντριχ Μερτς, η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι και ο Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ είναι μεταξύ εκείνων που ζητούν ανοιχτά την πλήρη κατάργηση ορισμένων περιβαλλοντικών νόμων.

Η Δανία διαφωνεί με αυτή την προσέγγιση και πιστεύει ότι η πράσινη μετάβαση μπορεί να συμβαδίσει με μια ανταγωνιστική οικονομία, να οδηγήσει στην ευημερία και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας.

Το επιχείρημα αυτό δεν προκαλεί έκπληξη: η σκανδιναβική χώρα έχει καταφέρει να προωθήσει την ανάπτυξη και την καινοτομία, μειώνοντας ταυτόχρονα με ταχείς ρυθμούς τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και αναπτύσσοντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως υπεράκτια αιολικά πάρκα, για να αντικαταστήσει τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Ως δήλωση προθέσεων, η Μέτε Φρεντέρικσεν προσκάλεσε το Κολέγιο των Επιτρόπων να επισκεφθεί το Laura Maersk, το πρώτο πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο που μπορεί να ταξιδέψει με πράσινη μεθανόλη.

Αλλά με το μπλοκ να κλίνει προς τα δεξιά και την αντίδραση κατά της Πράσινης Συμφωνίας να εντείνεται μέρα με τη μέρα, η προεδρία μπορεί σύντομα να βρεθεί στην πλευρά της μειοψηφίας.

Το "δανέζικο μοντέλο" για την μετανάστευση

Υπάρχει ένας τομέας πολιτικής στον οποίο η Δανία βρίσκεται στην επικρατούσα τάση: η μετανάστευση.

Χάρη στη ρήτρα εξαίρεσης από τους μεταναστευτικούς κανόνες της ΕΕ που ισχύει εδώ και δεκαετίες, η χώρα μπόρεσε να παρεκκλίνει από τον κανόνα και να υιοθετήσει αυστηρά περιοριστικά μέτρα για να περιορίσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο και να διατηρήσει έναν σχετικά ομοιογενή πληθυσμό.

Αρχικά αμφιλεγόμενο, το λεγόμενο "δανέζικο μοντέλο" έχει γίνει όλο και πιο δημοφιλές στο μπλοκ, κερδίζοντας επαίνους από τους ηγέτες και την προσοχή των φορέων χάραξης πολιτικής.

"Αυτό που πέτυχε η Δανία τα τελευταία χρόνια είναι πραγματικά υποδειγματικό και μαζί κινούμαστε επίσης προς την κατεύθυνση νέων και αυστηρότερων κανόνων για το άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση", δήλωσε πρόσφατα ο Φρίντριχ Μερτς.

Η Επιτροπή έχει εγκαταλείψει τους μακροχρόνιους δισταγμούς και είναι πλέον πλήρως σύμφωνη με τη διερεύνηση "καινοτόμων λύσεων" για τη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας υπεράκτιων κέντρων απέλασης για τη μεταφορά των αιτούντων άσυλο που έχουν απορριφθεί.

Η Κοπεγχάγη αισθάνεται δικαιωμένη και επιθυμεί να χρησιμοποιήσει την προεδρία της για να προωθήσει τη διαδικασία, ακόμη και αν η ιδέα για υπεράκτια κέντρα αντιμετωπίζει περίπλοκα υλικοτεχνικά, οικονομικά και νομικά ζητήματα.

"Το μοντέλο της Δανίας για τον έλεγχο της μετανάστευσης διαφημίζεται ως το χρυσό πρότυπο και άξιο μίμησης, επειδή έχει ως στόχο να αποτρέψει τους αιτούντες άσυλο από το να έρθουν", δήλωσε η Céline Mias, διευθύντρια ΕΕ στο Δανικό Συμβούλιο Προσφύγων (DRC).

"Οι πολιτικοί άνεμοι μπορούν να αλλάξουν, αλλά οι αξίες και οι υποχρεώσεις μας απέναντι στο κράτος δικαίου και στους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες δεν πρέπει να αλλάξουν".