Μια πόλη φάντασμα στην καρδιά της Ευρώπης
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Από τις πλατφόρμες του σταθμού λεωφορείων, πολλοί κάτοικοι της Σρεμπρένιτσα έφυγαν με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Ο σταθμός έκλεισε πριν από επτά χρόνια, μα το κύμα φυγής δεν σταμάτησε ποτέ.
Η πόλη που σημάδεψε την ευρωπαϊκή ιστορία με τη φρικτή σφαγή του 1995, όταν περισσότεροι από 8.000 Βόσνιοι μουσουλμάνοι άνδρες και αγόρια δολοφονήθηκαν από σερβικές παραστρατιωτικές δυνάμεις, δεν κατάφερε ποτέ να επουλώσει πλήρως τις πληγές της.
Σήμερα, η Σρεμπρένιτσα μοιάζει με σκηνικό παγωμένο στον χρόνο. Η καθημερινότητα των εναπομεινάντων κατοίκων θυμίζει ένα τόπο σε παρατεταμένη αδράνεια. Δεν υπάρχει φούρνος, ούτε περίπτερο, ούτε κρεοπωλείο — ούτε καν ένα μικρό κατάστημα χειροτεχνίας. Οι εμπορικές δραστηριότητες είναι ελάχιστες, και τα κτίρια φέρουν ακόμη τα σημάδια μιας άλλης εποχής.
Μια πόλη χωρίς παρόν;
Η αγορά είναι σχεδόν άδεια. Οι παλιές επιγραφές στους τοίχους, ξεθωριασμένες από τον ήλιο και τη λήθη, μαρτυρούν μια εποχή που δεν λέει να τελειώσει. Κάτοικοι κάνουν λόγο για «οργανωμένη εγκατάλειψη», αφήνοντας υπονοούμενα πως εξωτερικές δυνάμεις επιθυμούν μια Σρεμπρένιτσα σιωπηλή και απονεκρωμένη.
Η πληθυσμιακή αιμορραγία συνεχίζεται, κυρίως λόγω της έλλειψης οικονομικών ευκαιριών, δημόσιων υπηρεσιών και υποδομών. Η ανεργία είναι υψηλή, και οι νέοι, όσοι απομένουν, δεν βλέπουν προοπτική.
Η σκιά του παρελθόντος
Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, που χαρακτηρίστηκε γενοκτονία από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, παραμένει ανεξίτηλη στη συλλογική μνήμη των Βόσνιων. Η πόλη αποτελεί σημείο αναφοράς για την ευρωπαϊκή αποτυχία παρέμβασης, καθώς τότε ήταν «ασφαλής ζώνη» υπό την προστασία των Ηνωμένων Εθνών.
Κάθε χρόνο, στις 11 Ιουλίου, πραγματοποιούνται τελετές μνήμης με την ταφή νέων ταυτοποιημένων θυμάτων. Είναι η μοναδική στιγμή του χρόνου που η Σρεμπρένιτσα αποκτά ξανά φωνή – μια φωνή πένθους, μνήμης και διαρκούς υπενθύμισης.
Η σιωπή ως πολιτική πραγματικότητα
Για πολλούς, η εγκατάλειψη της πόλης δεν είναι μόνο κοινωνικό ή οικονομικό ζήτημα. Είναι και πολιτικό. Ο μεταπολεμικός διαχωρισμός της Βοσνίας σε δύο οντότητες – τη Μουσουλμανική-Κροατική Ομοσπονδία και τη Σερβική Δημοκρατία – έχει αφήσει βαθιά διοικητικά και ψυχολογικά ρήγματα. Η Σρεμπρένιτσα ανήκει στη Σερβική Δημοκρατία, γεγονός που συχνά πυροδοτεί εντάσεις και τροφοδοτεί θεωρίες ότι η συστηματική παραμέληση αποτελεί μηχανισμό «σιωπηλής εκκαθάρισης».
Το βλέμμα στο μέλλον
Η Σρεμπρένιτσα είναι ταυτόχρονα ένας τόπος μαρτυρίου και ελπίδας. Όσοι παρέμειναν, παλεύουν για μια καθημερινότητα που θα ξεφύγει από τον βρόχο της μνήμης και της εγκατάλειψης. Όμως χωρίς πολιτική βούληση και ουσιαστικές επενδύσεις, ο χρόνος θα συνεχίσει να περνά χωρίς να αλλάζει τίποτα.