Ερευνητές από πέντε χώρες της βόρειας Ευρώπης αναζητούν ποικιλίες βρώμης ανθεκτικές στο τρέχον αρκτικό κλίμα. Η κλιματική αλλαγή καθιστά βιώσιμη την καλλιέργεια δημητριακών σε περιοχές που προηγουμένως είχαν αποκλειστεί.
Η κλιματική αλλαγή καθιστά βιώσιμη την καλλιέργεια δημητριακών σε περιοχές της Ευρώπης που προηγουμένως αποκλείονταν λόγω των ακραίων συνθηκών τους. Ωστόσο, το αρκτικό κλίμα αλλάζει. Ερευνητές από πέντε χώρες της Βόρειας Περιφέρειας και της Αρκτικής, ένα πανευρωπαϊκό διαπεριφερειακό έργο.
Ο Hrannar Smári Hilmarsson, επικεφαλής της OatFrontiers στην Ισλανδία, εξηγεί ότι, στις συμμετέχουσες χώρες, έχουν δοκιμάσει περίπου 400 ποικιλίες των δημητριακών σε διάφορες φυτείες ελέγχου, με διαφορετικές φωτοπεριόδους και παράγοντες στρες κατά την καλλιέργεια. «Βρισκόμαστε στο Γκούναρσχολτ, στα νότια της Ισλανδίας, στον 64ο βόρειο παράλληλο. Εδώ υπάρχει ένα πεδίο δοκιμών απόδοσης βρώμης όπου δοκιμάζουμε την απόδοση διαφορετικών ποικιλιών. Θέλουμε να δούμε πώς αντιδρά η βρώμη σε ένα ακραίο περιβάλλον που μπορεί να είναι πολύ κρύο, χιονισμένο, πολύ θυελλώδες και ακόμη και με περιόδους βροχής και ξηρασίας. Θέλουμε να εξετάσουμε τις συνθήκες και να προσαρμόσουμε τη βρώμη σε αυτό το τελευταίο όριο», εξηγεί.
«Θέλουμε να δούμε πώς αντιδρά η βρώμη σε ένα ακραίο περιβάλλον που μπορεί να είναι πολύ κρύο, χιονισμένο, πολύ θυελλώδες και ακόμη και με περιόδους βροχής και ξηρασίας. Θέλουμε να εξετάσουμε τις συνθήκες και να προσαρμόσουμε τη βρώμη σε αυτό το τελευταίο όριο», λέει ο Χράναρ Σμάρι Χίλμαρσον, επικεφαλής της OatFrontiers στην Ισλανδία
Η ιδέα για την OatFrontiers ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο Γεωργίας στην Ισλανδία . Η Χέλγκα Ρουν Γιοχάνεσντότιρ, βοηθός έρευνας, αναγνωρίζει και καταγράφει τις ιδιότητες των διαφόρων τύπων βρώμης στο εργαστήριο. Οι σπόροι, οι οποίοι επιλέγονται προηγουμένως σε σάκους ανάλογα με κάθε ποικιλία που συγκομίζεται, ζυγίζονται και μετρώνται, πριν και μετά την ξήρανση και τον καθαρισμό. «Μόλις καθαριστούν, γνωρίζουμε τη συνολική απόδοση και μπορούμε να υπολογίσουμε πόσους τόνους ανά εκτάριο έχουμε συλλέξει και πόσο μπορεί να αποδώσει συνολικά κάθε γονίδιο, κάθε είδος βρώμης. Η βρώμη είναι ένα πολύ ανθεκτικό φυτό. Μπορεί να αναπτυχθεί σε πολύ κακές συνθήκες και να δώσει εξαιρετικά αποτελέσματα», λέει.
Βρώμη σκανδιναβικού τύπου: Ανθεκτική και χωρίς μυκητοκτόνα
Ο Örn Karlsson ξεκίνησε την καλλιέργεια δημητριακών για τα ζώα του στη νότια Ισλανδία το 2009. Σήμερα, είναι ο μόνος παραγωγός στην περιοχή που πουλάει βρώμη για ανθρώπινη κατανάλωση. «Όταν ξεκινάτε να φυτεύετε σπόρους βρώμης, χρειάζεστε θερμοκρασία πάνω από 10 βαθμούς για 110 ημέρες, λίγο πάνω από τρεις μήνες. Φέτος θα έχουμε μια καλή συγκομιδή», εξηγεί. Προσθέτει ότι όταν ήταν παιδί «χιόνιζε συχνά τον Σεπτέμβριο, ενώ τώρα αυτό δεν συμβαίνει ποτέ. Είναι πιο ζεστά στη νότια Ισλανδία». Ο Örn επισημαίνει ότι στις σκανδιναβικές χώρες «η απόδοση είναι χαμηλότερη από ό,τι στις θερμότερες χώρες, αλλά η βρώμη είναι πολύ υγιεινή. Δεν χρησιμοποιούμε χημικά, επομένως μπορούμε να παράγουμε πολλά σιτηρά. Χρησιμοποιούμε τώρα μια σουηδική ποικιλία, αλλά είμαι βέβαιος ότι στο μέλλον θα υπάρξουν νέες ποικιλίες που είναι πολύ μεγαλύτερες, πολύ καλύτερες, και αυτός είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος αυτού του έργου».
«Χρειάζεστε θερμοκρασία πάνω από 10 βαθμούς για 110 ημέρες, λίγο πάνω από τρεις μήνες (…) Η απόδοση είναι χαμηλότερη από ό,τι στις θερμότερες χώρες, αλλά η βρώμη είναι πολύ υγιεινή. Δεν χρησιμοποιούμε χημικά, επομένως μπορούμε να παράγουμε πολλά σιτηρά. Χρησιμοποιούμε τώρα μια σουηδική ποικιλία, αλλά είμαι βέβαιος ότι στο μέλλον θα μας φέρουν νέες ποικιλίες που είναι πολύ μεγαλύτερες, πολύ καλύτερες, και αυτός είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος αυτού του έργου» λέει ο Ισλανδός αγρότης.
Ο συνολικός προϋπολογισμός για το έργο είναι 1,6 εκατομμύρια ευρώ. εκ των οποίων το 60% έχει χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνοχής και το υπόλοιπο 40% από ιδιωτικές και δημόσιες συνεισφορές. Δέκα εταίροι συμμετέχουν στο OatFrontiers από πέντε διαφορετικές χώρες: Ισλανδία, Ιρλανδία, Φινλανδία, Νορβηγία και Σουηδία.
Σε σύγκριση με το σιτάρι ή το κριθάρι, η βρώμη είναι πιο ανθεκτική και απαιτεί λιγότερα μυκητοκτόνα, αλλά πώς καθορίζουν ποια ποικιλία είναι κατάλληλη για κάθε περιοχή; Υπάρχει μία ποικιλία για ολόκληρο τον Μακρινό Βορρά; «Αυτό το ονομάζουμε αλληλεπίδραση γονότυπου-περιβάλλοντος και θέλουμε να μάθουμε αν μπορούμε να βρούμε μια ποικιλία που είναι καλή σε όλες τις τοποθεσίες ή αν μπορεί να υπάρχει κάποια που λειτουργεί καλά στην Ιρλανδία, αλλά δεν είναι η ίδια με αυτή που λειτουργεί στη Φινλανδία ή αλλού. Δεν το ξέρουμε ακόμα, αλλά θα το κάνουμε», λέει ο Χράναρ Σμάρι Χιλμαρσον και συμπληρώνει: «Θέλουμε να μάθουμε αν μπορούμε να βρούμε μια ποικιλία που είναι καλή σε όλες τις τοποθεσίες ή αν μπορεί να υπάρχει κάποια που λειτουργεί καλά στην Ιρλανδία, αλλά δεν είναι η ίδια με αυτή που λειτουργεί στη Φινλανδία ή αλλού. Δεν το ξέρουμε ακόμα, αλλά θα το κάνουμε».
Τα ευρήματα του έργου έχουν προγραμματιστεί να δημοσιευτούν μέχρι το τέλος του 2026.