Ακροαριστερή ή mainstream, ουτοπικό όραμα ή φυσιολογική- πώς θα χαρακτηριζόταν η πλατφόρμα του νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης Ζόραν Μαμντάνι αν μεταφερόταν στην Ευρώπη;
Λίγο αφότου ο 34χρονος Ζόραν Μαμντάνι κέρδισε τις εκλογές για να γίνει δήμαρχος της Νέας Υόρκης, διάφορα ακροαριστερά κόμματα στην Ευρώπη πανηγύρισαν τη νίκη του ως πρότυπο για το τι θα μπορούσε να είναι δυνατό για τα προγράμματά τους στην Ευρώπη.
"Είτε πρόκειται για τη Νέα Υόρκη είτε για το Βερολίνο: Όλοι θέλουμε προσιτά ενοίκια και μια καλή ζωή για τις οικογένειες και τους φίλους μας", έγραψε το γερμανικό κόμμα Η Αριστερά σε ανάρτησή του στο X.
Στη Γαλλία, το στέλεχος του ακροαριστερού κόμματος Ανυπότακτη Γαλλία, Μανόν Ομπρί, δήλωσε ότι η νίκη του Μαμντάνι είναι "ένα μάθημα για την Αριστερά παντού: δεν κερδίζουμε αν αμβλύνουμε τον οικονομικό φιλελευθερισμό, αλλά αν τον πολεμήσουμε με νύχια και με δόντια".
Αλλά δεν συμφωνούν όλοι ότι η πλατφόρμα του Μαμντάνι, η οποία περιλαμβάνει πάγωμα των ενοικίων, δωρεάν λεωφορεία και καθολική παιδική φροντίδα, αντιπροσωπεύει ριζοσπαστικές αριστερές πολιτικές. Ορισμένοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης υποστήριξαν ότι πολλές από τις προτάσεις του υπάρχουν ήδη σε κάποια μορφή υπό κεντρώες ή ακόμη και κεντροδεξιές κυβερνήσεις στην Ευρώπη.
"Ο Μαμντάνι θα θεωρούνταν κεντροδεξιός στην Ευρώπη", ανέφερε ένας χρήστης του Χ σε μια ανάρτηση που έχει προβληθεί περισσότερες από 627.000 φορές.
Άλλοι περιέγραψαν τον Μαμντάνι ως "κανονικό αριστερό πολιτικό". Σύμφωνα με τον Αλεξάντερ Φέρμπεκ, έναν Ολλανδό περιβαλλοντολόγο, "το να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον μέσω δημόσιων προγραμμάτων δεν είναι ριζοσπαστικός σοσιαλισμός. Είναι... Τρίτη".
Η Ευρώπη είναι εξαιρετικά ποικιλόμορφη, οπότε κάθε σύγκριση είναι αναπόφευκτα προσεγγιστική - αλλά πήραμε τρία από τα κύρια σημεία πολιτικής του Μαμντάνι, τα συγκρίναμε με ό,τι υπάρχει ή υπήρξε στις ευρωπαϊκές χώρες και ρωτήσαμε ειδικούς αν το πρόγραμμα του Μαμντάνι θα ξεχώριζε αν μεταφερόταν στη γηραιά ήπειρο.
Πάγωμα των ενοικίων: Δεν είναι κυρίαρχο στην Ευρώπη
Το κλειδί του προγράμματος του Μαμντάνι είναι το σχέδιό του να παγώσει τα ενοίκια σε σχεδόν 2 εκατομμύρια διαμερίσματα με σταθερό ενοίκιο στη Νέα Υόρκη - μια πόλη που κατατάσσεται σταθερά μεταξύ των ακριβότερων ενοικίων στον κόσμο.
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η πολιτική αυτή θα βλάψει την προσφορά κατοικιών στην πόλη. Παρόμοια μέτρα έχουν υπάρξει, και έχουν αποτύχει, σε μέρη της Ευρώπης.
Το 2020, το κοινοβούλιο του κρατιδίου του Βερολίνου, το οποίο αποτελείται από τους Σοσιαλδημοκράτες, την Αριστερά και τους Πράσινους, ψήφισε νομοθεσία που καθόριζε όρια ενοικίων σε κάθε περιοχή και πάγωσε τις αυξήσεις των ενοικίων για μια περίοδο πέντε ετών. Ο νόμος ακυρώθηκε αργότερα από το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας, το οποίο τον έκρινε αντισυνταγματικό.
Οι κάτοικοι του Βερολίνου εξακολουθούν να προστατεύονται από το "Mietpreisbremse" - έναν νόμο που περιορίζει τα ενοίκια για τα νεονοικιαζόμενα διαμερίσματα στο 10% πάνω από το τοπικό συγκριτικό ενοίκιο, αν και οι ομάδες εκστρατείας λένε ότι εύκολα παρακάμπτεται και είναι επιρρεπής σε κατάχρηση.
Άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν επίσης προσπαθήσει να περιορίσουν τα ενοίκια. Στο Παρίσι, ένας νόμος του 2019 για τον έλεγχο των ενοικίων, ο οποίος αργότερα επεκτάθηκε στο Μονπελιέ, τη Λιλ και άλλες πόλεις, επέβαλε όρια στην τιμή του ενοικίου σε περιοχές με υπερβολικά υψηλά ενοίκια.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κεντροαριστερή κυβέρνηση των Εργατικών εισήγαγε τον νόμο για τα δικαιώματα των ενοικιαστών, ο οποίος αποσκοπεί στην ενίσχυση της ασφάλειας των ενοικιαστών. Αν και δεν εισάγει πάγωμα των ενοικίων, περιορίζει τις αυξήσεις των ενοικίων επιτρέποντάς τες μόνο μία φορά το χρόνο στην τιμή της αγοράς.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα μέτρα για τον έλεγχο των ενοικίων είναι κοινά, αν και το πλήρες πάγωμα των ενοικίων είναι σπάνιο και πολιτικά διχαστικό.
Κόμματα της άκρας αριστεράς, όπως το Die Linke της Γερμανίας και το Podemos της Ισπανίας, έχουν πιέσει για ευρύτερο πάγωμα των ενοικίων, αν και αυτά θα πήγαιναν ακόμη πιο μακριά από την πρόταση του Μαμντάνι για πάγωμα των ενοικίων μόνο σε διαμερίσματα με ελεγχόμενο ενοίκιο και θα περιελάμβαναν ένα ευρύτερο φάσμα ιδιοκτητών. Η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, τόσο της κεντροαριστεράς όσο και της δεξιάς, έχουν κλίνει προς τα ανώτατα όρια ενοικίων.
"Το πάγωμα των ενοικίων δεν εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις", δήλωσε ο Χαβιέ Καρμπονέλ, αναλυτής πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής. "Είναι φυσιολογικό να τα προτείνουν κάποια ακροαριστερά ή πράσινα κόμματα, αλλά δεν αποτελούν συνήθη πολιτική στην Ευρώπη".
Εν ολίγοις, το πάγωμα των ενοικίων του Μαμντάνι δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί mainstream στην Ευρώπη. Πηγαίνει παραπέρα από ό,τι έχουν εφαρμόσει οι περισσότερες κυβερνήσεις και συμπίπτει με αιτήματα από τμήματα της ευρωπαϊκής άκρας αριστεράς.
Καθολική παιδική φροντίδα: Πιο κοντά στην ευρωπαϊκή κεντροαριστερά
Ο Μαμντάνι έχει πιέσει για δωρεάν παιδική φροντίδα για όλα τα παιδιά στη Νέα Υόρκη από έξι εβδομάδων έως πέντε ετών, επεκτείνοντας τα υπάρχοντα προγράμματα για παιδιά τριών και τεσσάρων ετών.
Αν εφαρμοστεί, θα είναι μια μεγάλη αλλαγή στις ΗΠΑ και στη Νέα Υόρκη, όπου το ετήσιο κόστος της ιδιωτικής παιδικής φροντίδας το 2024 εκτιμάται ότι θα είναι περίπου 16.900 - 26.000 δολάρια ετησίως (15.500 - 18.000 ευρώ).
Σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, η επιδοτούμενη παιδική φροντίδα είναι ήδη ο κανόνας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι δωρεάν.
Στη Δανία, κάθε παιδί από την ηλικία των έξι μηνών περίπου έχει νόμιμο δικαίωμα σε μια δημόσια επιδοτούμενη θέση σε βρεφικό σταθμό, με τους δήμους να εγγυώνται την πρόσβαση και να περιορίζουν τα γονικά τέλη στο 25% περίπου του συνολικού κόστους.
Η Γερμανία εγγυάται σε κάθε παιδί μια θέση παιδικής φροντίδας από την ηλικία του ενός έτους. Σε ορισμένα κρατίδια -όπως το Βερολίνο- η φροντίδα των παιδιών είναι εντελώς δωρεάν από την ηλικία αυτή, με τους γονείς να πληρώνουν μόνο για πρόσθετα έξοδα όπως γεύματα, εκδρομές ή εξωσχολικές δραστηριότητες.
Στην Πορτογαλία, μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 2022 δίνει στα παιδιά που γεννιούνται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 και μετά το δικαίωμα να παρακολουθούν δωρεάν τον παιδικό σταθμό, αν και η σοβαρή έλλειψη θέσεων έχει καταστήσει δύσκολο για τους γονείς να βρουν μια θέση.
Στην Ευρώπη, αυτές οι πολιτικές δεν περιορίζονται στην άκρα αριστερά- πολλές εισήχθησαν από κεντροαριστερές κυβερνήσεις και διατηρήθηκαν από κεντροδεξιούς συνασπισμούς.
"Η Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική- θα ήταν πολύ φυσιολογικό για τις σκανδιναβικές χώρες, το Βέλγιο και τη Γαλλία να προσφέρουν υψηλότερα επίπεδα στήριξης των παιδιών", δήλωσε η Ρομπέρτα Χαρ, καθηγήτρια ανάλυσης εξωτερικής πολιτικής και διατλαντικών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, στο The Cube, την ομάδα επαλήθευσης του Euronews.
"Αλλά στην Ολλανδία, για παράδειγμα, τα μέτρα για τη φροντίδα των παιδιών δεν είναι τόσο ολοκληρωμένα, οπότε θα ήταν δύσκολο να πούμε ότι η Ευρώπη γενικά θα έβλεπε την πολιτική του Μαμντάνι για τη φροντίδα των παιδιών ως φυσιολογική ή ριζοσπαστική".
Πρόσθεσε ότι οι Αμερικανοί τείνουν να βλέπουν τη μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην υγειονομική περίθαλψη, η οποία είναι πιο περίπλοκη από την παιδική μέριμνα.
"Στην Ευρώπη, θα περίμενε κανείς να λάβει μεγάλη βοήθεια για διαδικασίες όπως ο τοκετός, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου οι Αμερικανοί πρέπει να αναλογιστούν πόσο θα κοστίσουν όλα αυτά".
"Αλλά ακόμη και αυτό είναι κατά κάποιο τρόπο φτιαγμένο, επειδή οι ΗΠΑ έχουν Medicaid και Medicare - κρατικά προγράμματα ασφάλισης υγείας - αν και για μικρότερο μέρος του πληθυσμού", πρόσθεσε. "Έτσι, η υγειονομική περίθαλψη ευρωπαϊκού τύπου δεν είναι μια εντελώς ξένη έννοια".
Εν ολίγοις, η πρόταση του Μαμντάνι για καθολική παιδική φροντίδα θα τον ευθυγραμμίσει σε γενικές γραμμές με την κυρίαρχη κεντροαριστερή συναίνεση, ιδίως στις σκανδιναβικές και ορισμένες δυτικές χώρες. Η έννοια της πλήρως δωρεάν παιδικής μέριμνας θα προχωρούσε ακόμη περισσότερο από ό,τι ισχύει σήμερα σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης και απέχει πολύ από μια καθολική πολιτική σε όλη την Ευρώπη.
Δωρεάν λεωφορεία: Σχετικά σπάνια στην Ευρώπη
Ο Μαμντάνι έκανε τα δωρεάν λεωφορεία μια πρόταση πολιτικής που υπέγραψε κατά τη διάρκεια της δημαρχιακής κούρσας - μια πρόταση που οι επικριτές χαρακτήρισαν μη ρεαλιστική και πολύ δαπανηρή.
Στην Ευρώπη, οι πλήρως δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες είναι σπάνιες: το 2020, το Λουξεμβούργο έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που έκανε τις δημόσιες συγκοινωνίες δωρεάν τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους κατοίκους. Η Μάλτα ακολούθησε το 2022, με δωρεάν μετακινήσεις στους κατοίκους της.
Μια χούφτα πόλεων, όπως η Δουνκέρκη και το Μονπελιέ στη Γαλλία, έχουν επίσης αναπτύξει πρωτοβουλίες δωρεάν μεταφορών υπό τους κεντροαριστερούς δημάρχους Πατρίς Βεργκριέτ και Μισέλ Ντελαφός.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν, με την πάροδο του χρόνου, ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς σημαντικά περισσότερο μετά την εισαγωγή αυτών των πολιτικών, αν και, συνολικά, παραμένουν μεμονωμένα τοπικά πειράματα.
Για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, η πρόταση του Μαμντάνι θα ήταν προχωρημένη. Ενώ στοιχεία της ιδέας αυτής υπάρχουν σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις και μικρότερες χώρες, οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις έχουν συνήθως δώσει προτεραιότητα σε φθηνότερα εισιτήρια και δωρεάν μετακινήσεις για συγκεκριμένες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και οι φοιτητές, παρά σε πλήρως δωρεάν μετακινήσεις.
Πού θα ταίριαζε λοιπόν ο Μαμντάνι πολιτικά;
Στο διαδίκτυο, ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι, επειδή μέρη της ατζέντας του Μαμντάνι μοιάζουν με τις ευρωπαϊκές κοινωνικές πολιτικές, θα θεωρούνταν κεντροδεξιός στην ήπειρο. Οι εμπειρογνώμονες με τους οποίους μίλησε το The Cube λένε ότι αυτό είναι υπερβολή.
"Υπάρχει αυτό το επιχείρημα ότι ο Μαμντάνι είναι ένας μετριοπαθής αριστερός στην Ευρώπη, ότι οι πολιτικές του είναι πιο mainstream εδώ - κάτι που είναι αλήθεια, αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου", δήλωσε ο Καρμπονέλ στο The Cube.
Στα οικονομικά, είπε, οι προτάσεις του Μαμντάνι είναι πιο κοντά στην κεντροαριστερά σε ορισμένες χώρες από ό,τι σε άλλες: "Θα έλεγα ότι είναι πιο κοντά στην ισπανική κεντροαριστερά παρά στη γερμανική κεντροαριστερά", δήλωσε ο Καρμπονέλ, επισημαίνοντας ότι το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE) κυβερνά σε συνασπισμό με την αριστερή συμμαχία Sumar. "Οι πολιτικές του είναι παρόμοιες με τις εξαιρέσεις που συναντά κανείς στην Ευρώπη -όπως στην Ισπανία- παρά με τον μέσο όρο".
Ο Καρμπονέλ τόνισε ότι ειδικά το πάγωμα των ενοικίων δεν είναι σύνηθες στην Ευρώπη, παρόλο που διαφημίζεται τακτικά από τα ακροαριστερά και πράσινα κόμματα. Εκεί που ο Μαμντάνι ξεχωρίζει στην Ευρώπη, υποστήριξε, είναι στην πολιτιστική πολιτική και την ταυτότητα.
"Όσον αφορά το πολυπολιτισμικό στοιχείο, είναι πολύ πιο αριστερός από ό,τι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι", είπε. "Δίνεται πολύ μεγαλύτερη έμφαση στο γεγονός ότι είναι μουσουλμάνος πολιτικός και στην πολυπολιτισμικότητα. Αυτό είναι πολύ λιγότερο σύνηθες μεταξύ των τυπικών αριστερών ευρωπαϊκών κομμάτων".
Η Χαρ δήλωσε στο The Cube ότι ενώ είναι ριζοσπαστικό για μια αμερικανική πόλη να θέλει να φέρει αυτά τα μέτρα, όπως αντιλαμβάνεται, ο Μαμντάνι θέλει επίσης να μειώσει το βάρος των κανονισμών, κάτι που σχεδόν μοιάζει περισσότερο με τις πολιτικές του Τραμπ για απορρύθμιση και κατάργηση της γραφειοκρατίας.
Ο Καρμπονέλ σημείωσε ότι το νήμα που διατρέχει την πλατφόρμα του Μαμντάνι είναι η οικονομική προσιτότητα και το αυξανόμενο κόστος στέγασης, μεταφορών και βασικών υπηρεσιών, ιδίως για τους νέους.
Στην Ευρώπη, τόσο η άκρα αριστερά όσο και η δεξιά έχουν επισημάνει την κρίση του κόστους ζωής και την έλλειψη κατοικιών κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
"Η κρίση στέγασης, για παράδειγμα, είναι πλέον πρόβλημα όλων μας", δήλωσε ο Καρμπονέλ.