Οι γυναίκες και οι νέοι κινδυνεύουν περισσότερο: η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να τους στερήσει θέσεις εργασίας και να είναι μεροληπτική σε βάρος τους.
Παρά τον ρυθμό με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) απογειώνεται παγκοσμίως και τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να ηγηθούν της τεχνολογίας, οι ανισότητες μεταξύ χωρών μπορεί να βαθύνουν χωρίς ισχυρές πολιτικές παρεμβάσεις, δημιουργώντας αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «Η επόμενη μεγάλη απόκλιση», σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.
Η έκθεση, που δημοσιεύτηκε την Τρίτη από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), προειδοποίησε ότι η ανεξέλεγκτη ΤΝ θα μπορούσε να αντιστρέψει την τάση περιορισμού των αναπτυξιακών ανισοτήτων που χαρακτήρισε μεγάλο μέρος του τελευταίου μισού αιώνα.
Απευθύνοντας επείγουσα έκκληση, ανέφερε ότι η υιοθέτηση της ΤΝ συντελείται σε μήνες και όχι σε δεκαετίες και ότι πολλές χώρες στερούνται των υποδομών, των δεξιοτήτων και των συστημάτων διακυβέρνησης που απαιτούνται για να αποκομίσουν τα οφέλη της, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν οικονομικές και κοινωνικές αναταράξεις από την τεχνολογία.
«Η κεντρική διαχωριστική γραμμή στην εποχή της ΤΝ είναι οι δυνατότητες», δήλωσε ο Philip Schellekens, επικεφαλής οικονομολόγος του UNDP για την Ασία και τον Ειρηνικό. «Οι χώρες που επενδύουν σε δεξιότητες, υπολογιστική ισχύ και στιβαρά συστήματα διακυβέρνησης θα ωφεληθούν, οι υπόλοιπες διατρέχουν κίνδυνο να μείνουν πολύ πίσω».
Η έκθεση εστίασε στην περιφέρεια Ασίας-Ειρηνικού, σημειώνοντας ότι, επειδή εκεί ζει πάνω από το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού και επειδή συνυπάρχουν διαφορετικά επίπεδα εθνικών εισοδημάτων και τα μεγαλύτερα χάσματα στο προσδόκιμο ζωής, αποτελεί το «επίκεντρο» αυτών των δυναμικών.
Παρά το ότι φιλοξενεί πάνω από τους μισούς χρήστες ΤΝ παγκοσμίως, μόλις το 14% των ανθρώπων στην περιοχή χρησιμοποιεί στην πράξη εργαλεία ΤΝ, αφήνοντας 3,7 δισ. στο περιθώριο. Παράλληλα, το ένα τέταρτο του πληθυσμού παραμένει εκτός σύνδεσης, ενώ οι γυναίκες στη Νότια Ασία έχουν έως και 40% μικρότερη πιθανότητα από τους άνδρες να διαθέτουν smartphone.
Ωστόσο, η έκθεση αναφέρει ότι η περιοχή αναπτύσσεται ταχύτατα στην ΤΝ και την καινοτομία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Κίνα, η οποία κατέχει σχεδόν το 70% των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην ΤΝ. Πάνω από 3.100 νεοχρηματοδοτούμενες εταιρείες ΤΝ έχουν εμφανιστεί σε έξι οικονομίες.
Χώρες όπως η Σιγκαπούρη, η Νότια Κορέα και η Κίνα πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές ΤΝ και δεξιότητες, ενώ άλλες εξακολουθούν να προσπαθούν να ενισχύσουν τη βασική ψηφιακή πρόσβαση και τον ψηφιακό αλφαβητισμό, σύμφωνα με την έκθεση.
Η ΤΝ θα μπορούσε να αυξήσει τον ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ στην περιοχή κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες και να ενισχύσει την παραγωγικότητα έως και 5% σε κλάδους όπως η υγεία και τα χρηματοοικονομικά. Μόνο οι οικονομίες της ASEAN θα μπορούσαν να δουν σχεδόν 1 τρισ. δολάρια (περίπου 87 δισ. ευρώ) πρόσθετου ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία.
Παρά τα παραπάνω, περίπου 1,3 δισ. εργαζόμενοι παραμένουν σε άτυπη απασχόληση, σχεδόν 770 εκατ. γυναίκες βρίσκονται εκτός εργατικού δυναμικού και περίπου 200 εκατ. άνθρωποι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, σύμφωνα με την έκθεση.
Οι γυναίκες και οι νέοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο
Η έκθεση αναφέρει ότι οι γυναίκες και οι νέοι είναι οι πιο ευάλωτοι στις αναταράξεις που προκαλεί η ΤΝ. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι θέσεις εργασίας που κατέχουν οι γυναίκες είναι σχεδόν διπλάσια εκτεθειμένες στην αυτοματοποίηση σε σχέση με εκείνες που κατέχουν οι άνδρες.
Η απασχόληση των νέων ήδη μειώνεται σε ρόλους με υψηλή έκθεση στην ΤΝ, ιδίως για ηλικίες 22 έως 25 ετών, απειλώντας τα πρώτα επαγγελματικά τους βήματα, προειδοποιεί η έκθεση.
Υπάρχει επίσης υψηλός κίνδυνος τα συστήματα και οι αλγόριθμοι ΤΝ να αναπαράγουν προκαταλήψεις εις βάρος αγροτικών και ιθαγενικών κοινοτήτων, καθώς αυτές συχνά δεν είναι ορατές στα συστήματα δεδομένων που τροφοδοτούν την εκπαίδευση της ΤΝ.
Η έκθεση διαπίστωσε ότι τα μοντέλα πιστοληπτικής αξιολόγησης που βασίζονται στην ΤΝ εκπαιδεύονται κυρίως σε αστούς άνδρες δανειολήπτες και έχουν κατατάξει εσφαλμένα τις γυναίκες επιχειρηματίες και τους αγρότες της υπαίθρου ως υψηλού κινδύνου, αποκλείοντάς τους από χρηματοδοτικές ευκαιρίες.
Μία στις τέσσερις εταιρείες αναμένει επίσης απώλειες θέσεων εργασίας που συνδέονται με την αυτοματοποίηση μέσω ΤΝ. Μόνο ένας στους τέσσερις κατοίκους των πόλεων, και λιγότεροι από ένας στους πέντε των αγροτικών περιοχών, μπορούν να ολοκληρώσουν βασικές εργασίες σε υπολογιστικά φύλλα, αναφέρει η έκθεση.
Το ψηφιακό χάσμα
Σύμφωνα με την έκθεση, παρότι η ΤΝ μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ανθρωπότητα, για παράδειγμα με ταχύτερη ανίχνευση ασθενειών, ενίσχυση του αλφαβητισμού και ενίσχυση των συστημάτων τροφίμων, ορισμένα πράγματα παραμένουν εκτός εμβέλειας.
Πάνω από 1,6 δισ. άνθρωποι στην περιφέρεια Ασίας-Ειρηνικού δεν έχουν τα μέσα για μια υγιεινή διατροφή και 27 εκατ. νέοι παραμένουν αναλφάβητοι.
Παράλληλα, πολλές χώρες εξαρτώνται από εισαγόμενα μοντέλα ΤΝ και από γλώσσες που δεν αντανακλούν τις πολιτισμικές ή γλωσσικές τους πραγματικότητες.
Για τις οικονομίες, οι ελλείψεις σε ψηφιακές δεξιότητες παραμένουν σοβαρές, η άτυπη απασχόληση είναι εκτεταμένη και τα οφέλη από την ΤΝ παραμένουν αβέβαια και άνισα μεταξύ διαφορετικών χωρών και κλάδων, προειδοποιεί η έκθεση.
Η ΤΝ στη διακυβέρνηση
Ενώ η έκθεση σημείωσε ότι η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει τις κυβερνήσεις και τις δημόσιες υπηρεσίες, για παράδειγμα στην πρόβλεψη πλημμυρών ή στην πιστοληπτική αξιολόγηση μέσω ΤΝ, μόνο περιορισμένος αριθμός χωρών διαθέτει ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο για την ΤΝ.
Έως το 2027, πάνω από το 40% των παγκόσμιων παραβιάσεων δεδομένων που σχετίζονται με την ΤΝ ενδέχεται να οφείλεται σε κατάχρηση γενετικής ΤΝ, κάτι που υπογραμμίζει την ανάγκη για στιβαρά πλαίσια διακυβέρνησης, προειδοποίησε η έκθεση.
Ευρωπαϊκά ευρήματα
Αν και η έκθεση εστίασε στην Ασία-Ειρηνικό, υπήρξαν και έρευνες από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, που έδειξαν μεγάλες ανισότητες σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τα ευρωπαϊκά δεδομένα έδειξαν ότι ορισμένες χώρες, όπως η Δανία, η Γερμανία και η Ελβετία, συγκαταλέγονται στις κορυφαίες παγκοσμίως ως προς την ετοιμότητα για την ΤΝ.
Ωστόσο, χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Αλβανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη υστερούν σημαντικά έναντι των δυτικών ομολόγων τους.
Όχι αναπόφευκτο
Η έκθεση ανέφερε ότι η διεύρυνση των ανισοτήτων στην ΤΝ δεν είναι προδιαγεγραμμένη.
«Η ΤΝ τρέχει μπροστά και πολλές χώρες βρίσκονται ακόμη στην αφετηρία», δήλωσε η Kanni Wignaraja, Βοηθός Γενική Γραμματέας του ΟΗΕ και περιφερειακή διευθύντρια του UNDP για την Ασία και τον Ειρηνικό.
«Η εμπειρία της Ασίας και του Ειρηνικού αναδεικνύει πόσο γρήγορα μπορούν να ανοίξουν χάσματα ανάμεσα σε όσους διαμορφώνουν την ΤΝ και σε όσους διαμορφώνονται από αυτήν».