Αν και η Ελλάδα είχε αρχικά διεκδικήσει 1,2 δισ. ευρώ, στην προσωρινή κατανομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εγκρίθηκαν 787,67 εκατ. Ευρώ. Ακόμα κι έτσι, οι πόροι από το SAFE, σε συνδυασμό με το Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικών Εξοπλισμών δημιουργούν ευκαιρίες για τις ελληνικές αμυντικές εταιρείες
Η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης σε σχέση με τα εξοπλιστικά τέθηκε επιτακτικά στο επίκεντρο των συζητήσεων μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, μετά από δεκαετίες δισταγμών και επιφυλάξεων. Έντονο είναι το ενδιαφέρον των ελληνικών εταιρειών της αμυντικής βιομηχανίας να αξιοποιήσουν την ευκαιρία που δίνει το ευρωπαϊκό σχέδιο ReArm Europe και το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE, όπως εκφράστηκε κατά το συνέδριο Defence for Growth Forum.
Το ReArm Europe είναι ένα ευρύτερο σχέδιο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, ενώ το SAFE (Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη) είναι ο πρώτος πυλώνας αυτού του σχεδίου, και συγκεκριμένα ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που παρέχει δάνεια για κοινές αμυντικές προμήθειες. Το μέσο SAFE θα ενισχύσει τη βιομηχανική βάση και την ετοιμότητα της Ευρώπης στον τομέα της άμυνας, χρηματοδοτώντας κοινές επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς όπως η αεράμυνα, το πυροβολικό και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος που υπάρχει ανάμεσα σε άλλες είναι η επικείμενη κατάθεση πρότασης από τα Ναυπηγεία ONEX για το SAFE, όπως ανακοίνωσε ο Πάνος Ξενοκώστας, ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου ONEX Technologies. Μιλώντας στο euronews, o κ. Ξενοκώστας, εξηγεί: «Μέχρι τέλος Νοεμβρίου θα καταθέσουμε τη δική μας πρόταση στο SAFE μαζί με άλλες ελληνικές εταιρείες αλλά και ευρωπαϊκές εταιρείες και φιλοδοξούμε εκτός από την Ελλάδα και άλλη μία τουλάχιστον ευρωπαϊκή χώρα η οποία θα δείξει ενδιαφέρον για τα προϊόντα μας ώστε να αναπτύξουμε παραγωγή που δεν θα προορίζεται μόνο για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό αλλά και για άλλα Πολεμικά Ναυτικά επί της ουσίας μετατρέποντας τις δαπάνες σε αμυντικά προϊόντα σε επενδύσεις οι οποίες είναι δυνατόν να παράξουν ένα τεράστιο αποτύπωμα για το ΑΕΠ και πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας για τον τομέα στην Ελλάδα» και συμπληρώνει ότι:
«Τα Ναυπηγεία της ΟΝΕΧ εδώ και 1,5 χρόνο προετοιμάζονται πυρετωδώς και για το κομμάτι της αμυντικής βιομηχανίας, έχουμε ήδη ετοιμάσει τις υποδομές μας, είμαστε έτοιμοι να παράξουμε οποιοδήποτε προϊόν μας ζητηθεί και για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό ή και για ευρωπαϊκά Πολεμικά Ναυτικά ή και για τρίτους, μπορούμε να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε οποιοδήποτε πλοίο μέχρι και κορβέτα και να κατασκευάσουμε οποιοδήποτε πλοίο μέχρι και φρεγάτα».
Ενδιαφέρον στο πλαίσιο του προγράμματος SAFE αλλά σε άλλη πτυχή του προγράμματος, αυτή των κοινών εξοπλισμών υπάρχει και για την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ). Ο Νίκος Κόκλας, διευθυντής νέων προϊόντων της ΕΑΒ, τονίζει στο euronews: «Έχουμε συγκεκριμένες απαιτήσεις από όμορα ευρωπαϊκά κράτη για να δώσουμε συγκεκριμένα δικά μας προϊόντα, ελληνικά προϊόντα της ΕΑΒ τα οποία είναι βεβαίως εξαιρετικά σύνθετα και εξαιτίας αυτού του γεγονότος, ναι μεν ένα σύστημα θα είναι της ΕΑΒ, όμως με συνέργειες ελληνικών εταιρειών θα μπορέσουμε να κάνουμε μια πρόταση σε συστήματα ιδιαιτέρως σύνθετα για όμορες ευρωπαϊκές χώρες».
Παράλληλα, αναφέρεται και στο πώς πρόκειται να εξελιχθεί η διαδικασία: «Έχουμε προτάσεις για συμμετοχή με προϊόν το οποίο θα συμμετάσχει με όμορη χώρα στο Safe. Επομένως, ήρθε μία ευρωπαϊκή χώρα και μας είπε ότι ενδιαφέρεται να αγοράσει ένα συγκεκριμένο προϊόν μέσα από τον μηχανισμό SAFE και ζήτησε μια προσφορά». Στη συνέχεια, η αγορά για να ολοκληρωθεί πρέπει γίνει από κοινού με τουλάχιστον ακόμα μία χώρα, όπως προβλέπει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Η ΕΑΒ βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην διαδικασία έκδοσης προσφοράς προς άλλη ευρωπαϊκή χώρα για το συγκεκριμένο προϊόν.
Ποιες ευκαιρίες δίνει το SAFE στην ελληνική αμυντική βιομηχανία
Αν και η Ελλάδα είχε αρχικά διεκδικήσει 1,2 δισ. ευρώ, στην προσωρινή κατανομή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εγκρίθηκαν 787,67 εκατ. Ευρώ. Ακόμα κι έτσι, οι πόροι από το SAFE, σε συνδυασμό με το Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) που έχει αναθεωρηθεί από ~€28,8 δισ. σε ~€30 δισ. για την περίοδο 2025-2036, δημιουργούν ευκαιρίες για ελληνικές εταιρείες: να συμμετάσχουν σε συμπαραγωγές, να αναλάβουν μερίδιο στην παραγωγή οπλικών/αμυντικών συστημάτων, να ενσωματώσουν τεχνολογίες υψηλής αξίας. (π.χ. ναυπηγήσεις, πυρομαχικά, συστήματα αντι-UAV).
Περίπου 30 ελληνικές εταιρείες έχουν έστω εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στον μηχανισμό SAFE. Οι εταιρείες αυτές έχουν δηλώσει τι είδους αμυντικά προϊόντα άμεσης επιχειρησιακής ετοιμότητας ή κατασκευής τουλάχιστον μέχρι το 2030 μπορούν να παράξουν και να διαθέσουν, ανταποκρινόμενες στο κάλεσμα της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Λίστα ευρωπαϊκών χωρών που θα λάβουν δάνεια από τον μηχανισμό SAFE:
Πολωνία – 43,73 δισεκατομμύρια ευρώ
Ρουμανία – 16,68 δισεκατομμύρια ευρώ
Γαλλία – 16,22 δισεκατομμύρια ευρώ
Ουγγαρία – 16,22 δισεκατομμύρια ευρώ
Ιταλία – 14,90 δισεκατομμύρια ευρώ
Βέλγιο – 8,34 δισεκατομμύρια ευρώ
Λιθουανία – 6,38 δισεκατομμύρια ευρώ
Πορτογαλία – 5,84 δισεκατομμύρια ευρώ
Λετονία – 5,68 δισεκατομμύρια ευρώ
Βουλγαρία – 3,26 δισεκατομμύρια ευρώ
Εσθονία – 2,66 δισεκατομμύρια ευρώ
Σλοβακία – 2,32 δισεκατομμύρια ευρώ
Τσεχική Δημοκρατία – 2,06 δισεκατομμύρια ευρώ
Κροατία – 1,70 δισεκατομμύρια ευρώ
Κύπρος – 1,18 δισεκατομμύρια ευρώ
Φινλανδία – 1,00 δισεκατομμύρια ευρώ
Ισπανία – 1,00 δισεκατομμύρια ευρώ
Ελλάδα – 0,79 δισεκατομμύρια ευρώ
Δανία – 0,05 δισεκατομμύρια ευρώ
Στο πλαίσιο του SAFE μια εταιρεία μπορεί να σχεδιάσει και να καταθέσει πρόταση που περιλαμβάνει:
-Συμμετοχή σε κοινοπραξία (με άλλες εταιρείες ή/και με άλλο κράτος-μέλος) για την ανάπτυξη ενός συστήματος κατηγορίας 2 (π.χ. drone μεγάλης εμβέλειας ή υποβρύχια πλατφόρμα) όπου η εταιρεία είναι υπεύθυνη για το σχεδιασμό/προσαρμογή/παραγωγή υποσυστημάτων.
-Πρόταση για αύξηση της παραγωγικής ικανότητας στη χώρα της εταιρείας για κρίσιμο εξοπλισμό (π.χ. πυρομαχικά, αρμάδες, εξοπλισμός πεζικού) ώστε να μετριάσει τις εξαρτήσεις από τρίτες χώρες και να ενισχύσει την έγκαιρη παράδοση.
-Πρόταση για ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών (π.χ. τεχνητή νοημοσύνη/ηλεκτρονικός πόλεμος, συστήματα αντιμετώπισης drones) με σκοπό όχι μόνο την αγορά αλλά και τη δυνατότητα προσαρμογής/αναβάθμισής τους (ιδίως για κατηγορία 2).
-Πρόταση για κοινή προμήθεια μεταξύ κρατών-μελών, όπου η εταιρεία θα παρέχει υποστήριξη, υπηρεσίες, μεταφορά τεχνογνωσίας, εξασφαλίζοντας ότι οι όροι μείωσης εξαρτήσεων και παραγωγικής αυτονομίας τηρούνται.
«Η νέα εποχή των αμυντικών συστημάτων βασίζεται σε τεχνολογία, διασύνδεση και ευελιξία, και εκεί πρέπει να στραφεί η ελληνική βιομηχανία. Οι διεθνείς τάσεις επικεντρώνονται σε μη επανδρωμένα συστήματα (UAVs, USVs, UGVs), τεχνητή νοημοσύνη και ανάλυση δεδομένων, κυβερνοάμυνα και ηλεκτρονικό πόλεμο, καθώς και σε διττής χρήσης τεχνολογίες που συνδέουν άμυνα και πολιτική προστασία. Η Ελλάδα είναι ήδη ισχυρή σε οπτοηλεκτρονικά, συστήματα επικοινωνιών, C4ISR, UAVs και συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, με κάποιες εταιρείες να ξεχωρίζουν διεθνώς. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στη συνεργασία, την καινοτομία λογισμικού και την εξαγωγική δραστηριότητα, ώστε η χώρα να περάσει από τον ρόλο του προμηθευτή εξαρτημάτων στον ρόλο του σχεδιαστή ολοκληρωμένων λύσεων άμυνας», τόνισε ο Νίκος Παπάτσας, αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Άμυνας, μιλώντας στο συνέδριο Defence for Growth Forum.
Υποστήριξε ακόμα ότι τα ελληνικά ναυπηγεία και οι εγχώριες εταιρείες αμυντικών συστημάτων μπορούν να κατασκευάσουν ελληνικά πολεμικά πλοία, εφόσον υπάρξει συντονισμός, τεχνολογική μεταφορά και σταθερή επένδυση. «Η Ελλάδα διαθέτει ισχυρή ναυπηγική υποδομή και ένα αναπτυσσόμενο οικοσύστημα αμυντικών εταιρειών με εξειδίκευση σε ηλεκτρονικά, αισθητήρες, θωρακίσεις και συστήματα μάχης. Το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ ΕΕΝ και ΕΕΛΕΑΑ είναι καθοριστικό, καθώς συνδέει τη ναυπηγική εμπειρία με την τεχνολογική καινοτομία της αμυντικής βιομηχανίας. Πρακτικά, η Ελλάδα μπορεί μέσα στα επόμενα χρόνια να ναυπηγήσει κορβέτες ή φρεγάτες ελληνικής σχεδίασης, με υψηλό ποσοστό εγχώριας συμμετοχής, ενώ η πλήρης αυτονομία σε υποβρύχια αποτελεί μακροπρόθεσμο στόχο που απαιτεί σταδιακή ανάπτυξη τεχνογνωσίας και συμμαχίες με διεθνείς οίκους», τόνισε επίσης ο κ. Παπάτσας.
Ο στόχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας απαιτεί συνέργειες στην αμυντική βιομηχανία
Ειδικοί υποστηρίζουν ότι το μέλλον της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας βρίσκεται στις συμμαχίες, κάτι που αποτελεί και απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι παρούσα στις εξελίξεις και η ελληνική αμυντική βιομηχανία. Ωστόσο, υπάρχουν και συγκεκριμένα εμπόδια.
«Υπάρχει διάθεση για συνέργειες στην αμυντική βιομηχανία αλλά θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η φύση της βιομηχανίας είναι τέτοια που διέπεται από πολύ ισχυρά πνευματικά δικαιώματα. Διότι μιλάμε για τεχνολογία αιχμής, μιλάμε για τεχνολογία που είναι ιδιαίτερα σύνθετη και ευαίσθητη. Επομένως, αυτό είναι μια δυσκολία. Το δεύτερο που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι ότι για να μπορέσει να ολοκληρωθεί μια συνέργεια δεν αρκούν τα ευχολόγια. Θα πρέπει οι εταιρείες να δείξουν καταρχήν μια πραγματική διάθεση για συνέργεια και κατά δεύτερον θα πρέπει όλες οι εταιρείες οι οποίες θα συνεργαστούν να έχουν στο νου τους ότι θα κάνουν ένα βήμα πίσω σε αυτά τα οποία ενδεχομένως έχουν στο νου τους σαν κέρδος ή σαν προοπτική. Για να μπορέσουν να συνασπιστούν και να κάνουν ένα βήμα παραπάνω. Επομένως, πιστεύω ότι έχει αλλάξει η νοοτροπία, υφίστανται συνέργειες, το οικοσύστημα έχει καταλάβει την ανάγκη να συμπτύξουμε και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να πάμε μπροστά», επισημαίνει στο euronews.
Ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Άγγελος Συρίγος, τονίζει στο euronews ότι έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο πολλές ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να μπουν μέσα σε αυτά τα χρηματοδοτικά προγράμματα χωρίς να κάνουν συνέργειες με άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες και προσπαθούν να ξεπεράσουν αυτή την προϋπόθεση του προγράμματος με διάφορους τρόπους. «Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο, το οποίο πιστεύω ότι θα ξεπεράσουμε αλλά δείχνει μία τάση των ευρωπαϊκών κρατών να επιδιώκουν αναπτύξουν την δική τους εγχώρια βιομηχανία», τονίζει. Σχετικά με τη διάθεση στην Ελλάδα για αναπτυξη αμυντικών συνεργειών ο κ. Συρίγος τονίζει ότι δεν υπάρχει περιθώριο για μη διάθεση ανάπτυξης συνεργειών. «Η δική μας βιομηχανία από πλευράς όγκου εργασιών ανήκει στην κατηγορία της μικρής προς μεσαία, με έμφαση στο μικρή. Επομένως, οι συνέργειες είναι απαραίτητες για να μπορούμε να πάρουμε μέρος σε αυτά τα προγράμματα. Πλέον, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι εκεί έχουμε να ανταγωνιστούμε συστήματα εξαιρετικής τεχνολογίας. Εάν δεν συνασπιστούμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο το να χανόμαστε σε εσωτερικές διαμάχες δεν οδηγεί πουθενά».