Δερμάτινα παπούτσια, μάλλινα πουλόβερ, ραφτά κοστούμια: η Ιταλία παράγει κορυφαία ένδυση. Όμως η αριστεία της συγκρούεται με τον σύγχρονο σχεδιασμό.
Οι Ιταλοί κατασκευαστές είναι τιτάνες της παγκόσμιας βιομηχανίας μόδας, που εδώ και χρόνια τυγχάνουν σεβασμού για τους ανεξάρτητους οίκους σχεδίου τους, τα χειροποίητα προϊόντα και τα υλικά που προμηθεύονται από την τοπική παραγωγή. Ωστόσο, μια κρίση διαφαίνεται για το Made in Italy· από την έλλειψη νέων μαθητευομένων μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, όλα απειλούν την ισχύ της ιταλικής μόδας.
Σε πρόσφατο συνέδριο στη Βενετία, ειδικοί του κλάδου παρουσίασαν το όραμά τους για το πώς το Made in Italy μπορεί να επαναλανσαριστεί για το μέλλον. Τονίζουν ότι η διαφάνεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και η βιωσιμότητα πρέπει επειγόντως να αντιμετωπιστούν, ώστε η ιταλική μόδα να διατηρήσει την υπεροχή της στη διεθνή σκηνή.
Κρίση για την ιταλική ραπτική
Δερμάτινα παπούτσια, μάλλινα πουλόβερ, κοστούμια ραμμένα κατά παραγγελία: η Ιταλία παράγει μερικά από τα καλύτερα ενδύματα στον κόσμο. Όμως μεγάλο μέρος της αριστείας της χώρας βασίζεται σε παράγοντες που συγκρούονται με τον τρόπο που εξελίσσεται ο σύγχρονος σχεδιασμός.
Στον πυρήνα της ιταλικής μόδας βρίσκεται η χειροποίητη, μαστορική τέχνη, που συχνά απαιτεί μακρά και επίπονη περίοδο εκπαίδευσης. Οι ανησυχίες στον κλάδο εντείνονται καθώς οι νέοι εμφανίζουν ολοένα και μεγαλύτερη απροθυμία να ακολουθήσουν πολύχρονη μαθητεία για να μάθουν το επάγγελμα.
Η σταθερή αξία της σκηνής μόδας της Νάπολης είναι το κοστούμι ραμμένο κατά παραγγελία. Οι δρόμοι στο κέντρο της πόλης είναι γεμάτοι ανεξάρτητες ιστορικές μπουτίκ, όπου οι μετρ της ραπτικής μεταδίδουν την εντυπωσιακή δεξιοτεχνία τους σε νέους μαθητευόμενους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αυτά τα ατελιέ δυσκολεύονται να βρουν το εργατικό δυναμικό της επόμενης γενιάς.
Με τόσες γρηγορότερες και πιο άμεσα δελεαστικές διαδρομές εισόδου στον κλάδο μέσω του fast fashion ή της τεχνολογίας μεγάλης κλίμακας, οι νέοι είναι πλέον λιγότερο διατεθειμένοι να αφιερώσουν χρόνια για να μάθουν την τέχνη της ραπτικής.
Οι Giuseppe και Massimiliano Attolini έχουν ντύσει αρχηγούς κρατών, ηθοποιούς και επιχειρηματίες, ενώ έχουν σχεδιάσει κοστούμια για ταινίες όπως το House of Gucci. Στο ατελιέ τους, χρειάζονται 25 ώρες για να ραφτεί στο χέρι ένα σακάκι και 33 ώρες για ένα πλήρες κοστούμι.
«Η δυσκολία να βρούμε εργαζόμενους δεν είναι μοναδική σε εμάς· πρόκειται για ένα εκτεταμένο, συστημικό πρόβλημα», δήλωσε πρόσφατα ο Giuseppe Attolini σε ιταλικά μέσα. «Οι νέοι σήμερα δεν έλκονται από αυτή τη δουλειά. Δεν βλέπουν προοπτικές, και κανείς δεν τους τις προσφέρει. Αναζητούν εύκολα χρήματα και σύντομες επαγγελματικές διαδρομές».
Η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται παντού, από τις βιοτεχνίες δερμάτινων στην Τοσκάνη έως τις υφαντουργίες μάλλινων στο Πιεμόντε. Σύμφωνα με τον φορέα τεχνιτών Confartigianato Imprese, στο δεύτερο τρίμηνο του 2025 έκλεισαν 1.035 επιχειρήσεις ένδυσης και δερμάτινων, εν μέρει λόγω της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού. Η συνολική αξία της βιομηχανίας μόδας ήταν περίπου 104 δισ. ευρώ το 2023. Το 2024 μειώθηκε στα 90 δισ. ευρώ, ενώ φέτος αναμένεται να κυμανθεί γύρω στα 80 δισ. ευρώ.
Αποτελεί η τεχνητή νοημοσύνη απειλή για το Made in Italy;
Σημαντικό μέρος του κύρους του Made in Italy είναι να γνωρίζεις —και συχνά να συναντάς— τον σχεδιαστή πίσω από ένα κομμάτι μόδας. Ειδικοί του κλάδου προειδοποιούν ότι η άνοδος της τεχνολογίας όπως η ΤΝ υπονομεύει αυτό το βασικό χαρακτηριστικό της ιταλικής μόδας. Όπως έγραψε ο δημοσιογράφος Alessandro D’Ercole στη La Voce di New York, ίσως πιο καθοριστική από το «Made in Italy» είναι η έννοια του «Made by Italians».
Ο Simone Balducci, πρόεδρος της επαγγελματικής ένωσης Federmoda για την επαρχία της Φλωρεντίας, λέει ότι ο «ανθρώπινος παράγοντας» έχει υποτιμηθεί. «Για να κάνεις τη δουλειά μας, απαιτούνται τουλάχιστον πέντε χρόνια μαθητείας και δέκα για να έχουμε έναν καταρτισμένο εργαζόμενο που εγγυάται φροντίδα και ακρίβεια. Καμιά φορά θεωρείται ότι η τεχνολογική καινοτομία μπορεί να αντισταθμίσει τη χειρωνακτική δεξιότητα και την ευφυΐα του τεχνίτη, αλλά δεν ισχύει», είπε σε ιταλικά μέσα.
Η διαφάνεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και η βιωσιμότητα είναι το μέλλον της ιταλικής μόδας
Το περασμένο Σαββατοκύριακο ολοκληρώθηκε η τέταρτη έκδοση του Venice Sustainable Fashion Forum. Το γενικό μήνυμα από τους ειδικούς του κλάδου ήταν η επείγουσα ανάγκη να αναπροσδιοριστεί το τι πρεσβεύει το Made in Italy, ξεκινώντας από αυστηρότερους ελέγχους σε όλα τα στάδια παραγωγής.
Πρώτιστη προτεραιότητα είναι η διαφάνεια στην εφοδιαστική αλυσίδα, ώστε να αποτρέπεται η αθόρυβη είσοδος στην αγορά προϊόντων μαζικής παραγωγής, εισαγόμενων και χαμηλότερης ποιότητας. Η Confindustria Moda αναφέρει ότι αναπτύσσει μια ψηφιακή πλατφόρμα που θα παρέχει μεθόδους επαλήθευσης για τις εταιρείες. Ο φορέας λέει ότι θα πρόκειται για σύστημα ανοικτού κώδικα, το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιεί ο καθένας για να εντοπίζει «υποδειγματικές εταιρείες».
Η άλλη βασική εξέλιξη θα αφορά τη βιωσιμότητα. Το Εθνικό Επιμελητήριο Μόδας της Ιταλίας καταρτίζει έναν κοινό κατάλογο κριτηρίων βιωσιμότητας για τις εταιρείες, ενώ ένα κοινοβουλευτικό νομοσχέδιο θα προτείνει πιστοποίηση συμμόρφωσης και βάση δεδομένων με τις εταιρείες που πληρούν τα κριτήρια.
«Από τη Βενετία αναδύεται ένα σαφές και κοινό μήνυμα: η βιωσιμότητα δεν είναι κόστος — είναι η βιομηχανική μας ταυτότητα και ο αληθινός κινητήρας της ανταγωνιστικότητας του Made in Italy», είπε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ο Luca Sburlati, πρόεδρος της Confindustria Moda. «Το μέλλον της ιταλικής μόδας θα είναι βιώσιμο, ανταγωνιστικό και ενωμένο — ή δεν θα υπάρξει καθόλου».