Παρά τις επενδύσεις-ρεκόρ στην καθαρή ενέργεια, ο άνθρακας, η αποψίλωση και η χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων συνεχίζουν να αυξάνονται, προειδοποιεί νέα έκθεση.
Ο κόσμος δεν δρα αρκετά γρήγορα για να αποφύγει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με μια σημαντική αξιολόγηση που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα.
Η έκθεση «State of Climate Action 2025», που εκπονήθηκε από το Systems Change Lab, διαπιστώνει ότι κανένας από τους 45 βασικούς δείκτες για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5°C, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, δεν βρίσκεται σε τροχιά επίτευξης για το 2030. Παρότι οι περισσότεροι κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, η πρόοδος παραμένει υπερβολικά αργή και άνιση για να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζει η Συμφωνία του Παρισιού.
«Όλα τα συστήματα δείχνουν κόκκινο συναγερμό», λέει η Κλέα Σούμερ, ερευνήτρια στο World Resources Institute (WRI) και συν-επικεφαλής συντάκτρια της έκθεσης.
«Μια δεκαετία καθυστερήσεων έχει επικίνδυνα στενέψει το μονοπάτι προς τον 1,5°C. Η σταθερή πρόοδος δεν αρκεί πια – κάθε χρόνο που αποτυγχάνουμε να επιταχύνουμε, το χάσμα διευρύνεται και η ανάβαση γίνεται πιο απότομη. Δεν υπάρχει πλέον χρόνος για δισταγμούς ή ημίμετρα.
Η κλιματική δράση «εκτός πορείας» σε όλους τους τομείς
Η έκθεση είναι προϊόν συνεργασίας των Bezos Earth Fund, Climate Analytics, ClimateWorks Foundation, Climate High-Level Champions και WRI.
Προσφέρει, όπως το περιγράφουν οι συντάκτες της, «τον πιο ολοκληρωμένο οδικό χάρτη μέχρι σήμερα» για να κλείσει το χάσμα στην κλιματική δράση στους τομείς που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η ενέργεια, οι μεταφορές, η βιομηχανία, τα δάση και τα συστήματα τροφίμων.
Από τους 45 δείκτες που αξιολογήθηκαν, έξι είναι «εκτός πορείας», 29 «πολύ εκτός πορείας», πέντε κινούνται πλήρως προς τη λάθος κατεύθυνση και πέντε δεν μπόρεσαν να αξιολογηθούν λόγω ανεπαρκών δεδομένων.
Ακόμη και πεδία που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ιστορίες επιτυχίας χάνουν ξαφνικά τη δυναμική τους.
Τα ηλεκτρικά οχήματα (EV) αντιπροσώπευαν ένα ιστορικό 22% των παγκόσμιων πωλήσεων αυτοκινήτων το 2024, από 4,4% το 2020. Όμως, καθώς αναδύεται ο κλιματικός σκεπτικισμός, η ανάπτυξη των EV έχει επιβραδυνθεί σε μεγάλες αγορές όπως η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η έκθεση πλέον κατατάσσει την υιοθέτηση των EV ως «εκτός πορείας».
Η στασιμότητα έρχεται σε μια στιγμή που οι μεταφορές είναι ο μόνος τομέας που εξακολουθεί να παράγει περισσότερες εκπομπές απ’ ό,τι το 1990.
Και στη χρηματοδότηση υπάρχει υστέρηση. Ενώ η ιδιωτική χρηματοδότηση για το κλίμα έφτασε περίπου τα 1,2 τρισ. € το 2023, από περίπου 750 δισ. € το 2022, το ποσό παραμένει πολύ χαμηλότερο από αυτό που απαιτείται.
Η δημόσια χρηματοδότηση για τα ορυκτά καύσιμα, αντίθετα, συνεχίζει να αυξάνεται. Από το 2014 ανέρχεται κατά μέσο όρο σε περίπου 70 δισ. € ετησίως και το 2023 ξεπέρασε τα 1,4 τρισ. €.
«Δεν απλώς μένουμε πίσω – επί της ουσίας αποτυγχάνουμε στα πιο κρίσιμα πεδία», είπε η Σόφι Μποέμ, ανώτερη ερευνήτρια στο WRI και συν-επικεφαλής συντάκτρια.
«Έχουμε ελάχιστα προχωρήσει στην κατάργηση του άνθρακα ή στην αναχαίτιση της αποψίλωσης, ενώ η δημόσια χρηματοδότηση εξακολουθεί να στηρίζει τα ορυκτά καύσιμα. Αυτές οι ενέργειες δεν είναι προαιρετικές· είναι το ελάχιστο που απαιτείται για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση και να προστατεύσουμε την ανθρωπότητα.»
Λιγότερος άνθρακας, περισσότερη κλιματική τεχνολογία: Αυτοί είναι οι βασικοί τομείς για επιτάχυνση
Η έκθεση καθορίζει πόσο γρήγορα πρέπει να αλλάξει ο κόσμος για να διατηρηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5°C.
Η χρήση άνθρακα πρέπει να μειωθεί με ρυθμό πάνω από δέκα φορές ταχύτερο από τον σημερινό, κάτι που οι συντάκτες αντιστοιχίζουν με την απόσυρση «σχεδόν 360 ανθρακικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής» ετησίως και τη διακοπή όλων των μελλοντικών έργων.
Με τις τρέχουσες απώλειες να αντιστοιχούν σε 22 γήπεδα ποδοσφαίρου δάσους που χάνονται κάθε λεπτό και με δεσμεύσεις που υστερούν, η αποψίλωση πρέπει να μειωθεί εννέα φορές ταχύτερα.
Η υποδομή ταχείας μαζικής μεταφοράς πρέπει να επεκταθεί πενταπλάσια, ενώ περιοχές όπως η Βόρεια και Νότια Αμερική, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία – όπου η κατανάλωση βοδινού και αρνιού παραμένει υψηλή – πρέπει να κάνουν διαφορετικές διατροφικές επιλογές. Η έκθεση αναφέρει ότι αυτές οι περιοχές χρειάζεται να περιορίσουν την κατανάλωση βοδινού και αρνιού περίπου πέντε φορές ταχύτερα, σε όχι περισσότερες από δύο μερίδες την εβδομάδα.
Αυτό περιλαμβάνει και το βοδινό ελευθέρας βοσκής, καθώς πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι παράγει τις ίδιες, θερμαντικές για τον πλανήτη, εκπομπές άνθρακα με το βιομηχανικό βοδινό.
Οι τεχνολογίες αφαίρεσης διοξειδίου του άνθρακα πρέπει επίσης να αυξηθούν πάνω από δεκαπλάσια, ενώ η κλιματική χρηματοδότηση πρέπει να αυξηθεί σχεδόν κατά 920 δισ. € ετησίως, δηλαδή περίπου κατά τα δύο τρίτα των σημερινών επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα.
Θύλακες προόδου δίνουν ελπίδα
Στο δεύτερο τρίμηνο του φετινού έτους, πάνω από το μισό της καθαρής ηλεκτροπαραγωγής της Ευρώπης προήλθε από ηλιακή ενέργεια. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αρχίζουν να αντανακλούν αυτή την ανάπτυξη.
Το μερίδιο της παγκόσμιας ηλεκτροπαραγωγής από ηλιακή και αιολική ενέργεια έχει υπερτριπλασιαστεί από το 2015, σύμφωνα με την έκθεση, ενώ οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια ξεπέρασαν τις επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το 2024.
Αναδυόμενες τεχνολογίες όπως το πράσινο υδρογόνο – δηλαδή υδρογόνο που παράγεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – και η αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα επεκτείνονται επίσης με ταχείς ρυθμούς. Στην πραγματικότητα, η παραγωγή πράσινου υδρογόνου υπερτετραπλασιάστηκε μέσα σε μόλις έναν χρόνο.
«Οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια πλέον ξεπερνούν τα ορυκτά καύσιμα και οι νέες τεχνολογίες απογειώνονται – απόδειξη ότι η πρόοδος είναι δυνατή όταν η φιλοδοξία και οι επενδύσεις ευθυγραμμίζονται», λέει η Κέλι Λεβίν, επικεφαλής επιστήμης, δεδομένων και αλλαγής συστημάτων στο Bezos Earth Fund.
«Η πρόκληση είναι να κλιμακώσουμε αυτές τις επιτυχίες και να ανατρέψουμε τις οπισθοχωρήσεις.»
Η επίτευξη των κλιματικών στόχων είναι θέμα «ταχύτητας»
Παρά τα σημάδια δυναμικής, το συνολικό μήνυμα της έκθεσης αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση ότι οι κοινωνίες έχουν πολλή δουλειά μπροστά τους για να επιτύχουν τους αναγκαίους κλιματικούς στόχους.
«Η συγκράτηση της θέρμανσης στον 1,5°C πλέον εξαρτάται από ένα πράγμα: την ταχύτητα», λέει ο Μπιλ Χέρ, διευθύνων σύμβουλος της Climate Analytics.
«Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη: ο κόσμος δεν κινείται αρκετά γρήγορα. Κάθε χρόνος καθυστέρησης κάνει το έργο δυσκολότερο, και μόνο ταχείες, διαρκείς περικοπές μπορούν να κρατήσουν τον 1,5°C εντός εμβέλειας.»
Η Άνι Ντασγκούπτα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του WRI, προσθέτει μια νότα επιφύλαξης.
«Δέκα χρόνια μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, ο κόσμος βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Ή θα παγιώσουμε συστήματα που κλιμακώνουν τις κλιματικές καταστροφές ή θα επιταχύνουμε τη μετάβαση προς ένα υγιέστερο, πιο βιώσιμο μέλλον.»