Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα δήλωσε ότι η έγκρισή του αποτελεί «ένα σημαντικό βήμα προς μια ισχυρότερη Ευρώπη»
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Οι πρέσβεις των χωρών της ΕΕ ενέκριναν την Τετάρτη το μέσο δανειοδότησης ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής σε όλο το μπλοκ, κατοχυρώνοντας την ευρωπαϊκή προτίμηση στο 65% (για όπλα εντός ΕΕ ή των εταίρων της) και στο 35% (για όπλα εκτός του μπλοκ).
Το SAFE, το οποίο η Επιτροπή πρότεινε μέσω ενός νομοθετικού μέσου που της επιτρέπει να παρακάμψει την ψηφοφορία από τους ευρωβουλευτές, εξακολουθεί να απαιτεί επίσημη έγκριση από τα κράτη μέλη, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις 27 Μαΐου.
Ακολουθούν τα κυριότερα πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε:
Η ευρωπαϊκή προτίμηση
Οι πρέσβεις των κρατών μελών εξέτασαν λεπτομερώς την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία για να δικαιούται κάποιος κονδύλια της ΕΕ, πρέπει τουλάχιστον το 65% της αξίας του οπλικού συστήματος που αποκτάται να γίνεται σε κράτος μέλος της ΕΕ, στην Ουκρανία ή σε χώρα του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου/της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών.
Το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από οποιαδήποτε τρίτη χώρα σε όλο τον κόσμο.
Αλλά ορισμένες τρίτες χώρες μπορούν να αναβαθμιστούν και να συμπεριληφθούν στην λίστα του 65%. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να έχουν υφιστάμενη εταιρική σχέση ασφάλειας και άμυνας (SDP) με το μπλοκ, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη μιας δεύτερης διμερούς συμφωνίας που θα τους επιτρέψει την πρόσβαση στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Η ΕΕ έχει επτά τέτοιες ΣΕΣ με τη Νορβηγία, τη Μολδαβία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και από αυτή την εβδομάδα με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Αρχή σχεδιασμού
Αλλά η ΕΕ επιθυμεί επίσης κάποιου είδους έλεγχο των εξαρτημάτων και του λογισμικού που θα προέρχονται από το εξωτερικό, διασφαλίζοντας ότι οι εγχώριες εταιρείες θα έχουν εξουσία σχεδιασμού πάνω σε αυτά.
Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι οι τρίτες χώρες δεν μπορούν να εμποδίσουν τη χρήση, μέσω ενός λεγόμενου kill switch για παράδειγμα, ή την επανεξαγωγή ολόκληρου του οπλικού συστήματος.
Ποιο είναι το νόημα;
Η ΕΕ θέλει να είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της, μόνη της αν χρειαστεί, απέναντι σε έναν επιτιθέμενο τα επόμενα χρόνια και γι' αυτό αναγνωρίζει ότι πρέπει να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες και να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή.
Αυτό συμβαίνει επειδή ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει εκθέσει τις ελλείψεις και τις εξαρτήσεις της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής βάσης, ενώ η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει προκαλέσει αμφιβολίες για τη συνεχή στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα.
Παραδοσιακά, και ακόμη και σήμερα, η Ουάσινγκτον ήταν ο κύριος πάροχος της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εδώ και καιρό κατακεραυνώσει τους Ευρωπαίους συμμάχους του ΝΑΤΟ επειδή δεν δαπανούν αρκετά και έχει προτείνει ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αποφασίσουν να μην παράσχουν βοήθεια σε συμμάχους που δεν δαπανούν μέχρι ένα ορισμένο επίπεδο ή ότι θα μπορούσαν να αποσύρουν στρατεύματα και εξοπλισμό από το ευρωπαϊκό έδαφος.
Αυξάνονται επίσης οι φόβοι ότι η στρατιωτική βοήθεια της Ουάσινγκτον προς την Ουκρανία θα μπορούσε να τερματιστεί, αφήνοντας τους Ευρωπαίους να επωμιστούν μόνοι τους το βάρος.
Το σχέδιο "Ετοιμότητα 2030" της Επιτροπής, του οποίου το SAFE είναι βασικός πυλώνας, στοχεύει στην εκτόξευση των παραγγελιών, στην εξασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού και στην ενεργοποίηση των γραμμών παραγωγής, ωθώντας τα κράτη μέλη να συγκεντρώσουν τις προμήθειες σε ορισμένες δυνατότητες που θεωρούνται προτεραιότητες.
Σε αυτές περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, πυρομαχικά, συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών και συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας και ηλεκτρονικού πολέμου.
Πώς θα λειτουργεί το SAFE
Εάν οι υπουργοί εγκρίνουν τη συμφωνία που υποστηρίζεται από τους πρεσβευτές στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στις 27 Μαΐου, τα κράτη μέλη θα έχουν στη συνέχεια δύο μήνες στη διάθεσή τους για να καταρτίσουν τα έργα για τα οποία επιθυμούν κονδύλια της ΕΕ. Για να πληροί τις προϋποθέσεις, κάθε έργο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο χώρες. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα χρειαστεί έως και τέσσερις μήνες για να τα αναλύσει.
Εάν η απάντηση της Επιτροπής είναι θετική, τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν την εκταμίευση ενός πρώτου κονδυλίου ύψους έως και 15% του συνολικού εκτιμώμενου κόστους.
Στη συνέχεια, θα πρέπει να ενημερώνουν την Επιτροπή για την εξέλιξη του έργου κάθε έξι μήνες, γεγονός που θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε περαιτέρω εκταμιεύσεις. Η τελευταία έγκριση για εκταμιεύσεις μπορεί να πραγματοποιηθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030.
Γιατί να προχωρήσετε μέσω του SAFE
Η Επιτροπή απολαμβάνει πιστοληπτική αξιολόγηση ΑΑΑ από τους περισσότερους μεγάλους οργανισμούς αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένων των Fitch Ratings, Moody's και Scope.
Έτσι, το να δανειστεί η Επιτροπή χρήματα που συγκέντρωσε στην αγορά μπορεί να είναι λιγότερο δαπανηρό για ορισμένα κράτη μέλη από το να συγκεντρώσουν τα ίδια τα κεφάλαια. Το SAFE θα παρέχει επίσης δάνεια μεγάλης διάρκειας με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και 10ετή περίοδο χάριτος για την αποπληρωμή του κεφαλαίου.
Εν τω μεταξύ, τα δάνεια θα υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη δεν θα χρειαστεί να βάλουν επιπλέον χρήματα σε περίπτωση που το κόστος αποπληρωμής διογκωθεί, όπως συνέβη για το πρόγραμμα ανάκαμψης μετά το COVID, λόγω της αύξησης των επιτοκίων που τροφοδοτήθηκε από το πανδημικό χτύπημα στην παγκόσμια οικονομία και τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ένα πρόσθετο πλεονέκτημα της χρήσης του SAFE είναι ότι τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να καταβάλλουν φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) για τις αγορές.
Ποιος θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει
Πέντε κράτη μέλη έχουν αξιολογήσεις ΑΑΑ, συμπεριλαμβανομένων της Δανίας, της Γερμανίας, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας και της Σουηδίας. Αρκετά δεν έχουν καν αξιολόγηση Α, όπως η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία. Τα περισσότερα βρίσκονται στο ενδιάμεσο.
Η Λετονία, η οποία έχει αξιολόγηση Α, έχει ήδη δηλώσει ότι θέλει να αξιοποιήσει το SAFE για να χρηματοδοτήσει την αύξηση της άμυνάς της. Η μικρή χώρα της Βαλτικής σχεδιάζει να διαθέσει το 3,65% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της για αμυντικές δαπάνες φέτος, οι οποίες θα αυξηθούν στο 4% το επόμενο έτος.
Ο Νιλ Ρίτσμοντ, ο υπουργός Άμυνας της Ιρλανδίας, μιας στρατιωτικά ουδέτερης χώρας που απολαμβάνει αξιολόγηση ΑΑ, δήλωσε την Τρίτη ότι η χώρα «θα το εξετάσει οπωσδήποτε αυτό ως έναν τρόπο για να προμηθευτεί ενδεχομένως ταχύτερα περισσότερο εξοπλισμό» ή τις ευκαιρίες που προσφέρει «όταν πρόκειται για παρεκκλίσεις στον ΦΠΑ», αλλά ότι «πιθανότατα δεν θα χρειαστεί τη διαδικασία SAFE όσον αφορά την πρόσβαση σε κεφάλαια».
Ένας πιθανός δείκτης της όρεξης είναι η αποδοχή της ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής - ο άλλος χρηματοδοτικός πυλώνας του σχεδίου «Ετοιμότητα 2030» της Επιτροπής για την άμυνα. Δεκατέσσερα κράτη μέλη έχουν ζητήσει να τους επιτραπεί να παρεκκλίνουν από τους δημοσιονομικούς κανόνες του μπλοκ για να ενισχύσουν τις αμυντικές δαπάνες, γεγονός που η Επιτροπή θεωρεί επιτυχία.
Σε αυτά περιλαμβάνονται το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Δανία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία και η Σλοβενία.
Επιπλέον, το γεγονός ότι οι χώρες θα μπορούσαν να αποφασίσουν να λάβουν δάνεια SAFE όχι για να ενισχύσουν τα δικά τους αποθέματα, αλλά για να στείλουν περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία, θα μπορούσε να ενισχύσει την απορρόφηση σε κράτη μέλη όπου η αύξηση της αμυντικής παραγωγής και του επανεξοπλισμού μπορεί να είναι πολιτικά ευαίσθητη.