Παρουσιάστηκε από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν - Ο νέος προϋπολογισμός θα είναι πιο ευέλικτος ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει απρόβλεπτες κρίσεις - Όλες οι λεπτομέρειες
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε την πολυαναμενόμενη πρότασή της για τον νέο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ύψους 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ 2028 και 2034, μια σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το 1,21 τρισ. που εγκρίθηκε από τους ευρωπαίους ηγέτες το καλοκαίρι του 2020.
"Είναι ένας προϋπολογισμός για μια νέα εποχή που ανταποκρίνεται στις φιλοδοξίες της Ευρώπης", δήλωσε οηρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το απόγευμα της Τετάρτης. Και πρόσθεσε: "Που αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της Ευρώπης. Που ενισχύει την ανεξαρτησία μας".
Το σχέδιό της αναδιαμορφώνει τη δομή του προϋπολογισμού κατά μήκος τριών βασικών πυλώνων.
- 865 δισ. ευρώ για τη γεωργία, την αλιεία, τη συνοχή και την κοινωνική πολιτική.
- 410 δισ. ευρώ για την ανταγωνιστικότητα, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και της καινοτομίας.
- 200 δισ. ευρώ για την εξωτερική δράση, συμπεριλαμβανομένων 100 δισ. ευρώ για την Ουκρανία.
Ενώ οι άμεσες συνεισφορές των κρατών μελών θα καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού, η φον ντερ Λάιεν προβλέπει επίσης νέους φόρους σε επίπεδο ΕΕ για τα ηλεκτρικά απόβλητα, τον καπνό και τα εταιρικά κέρδη, ώστε οι Βρυξέλλες να μπορέσουν να συγκεντρώσουν πρόσθετα έσοδα από μόνες τους.
Όλα τα χρηματοδοτικά κονδύλια θα εξαρτώνται από τη συμμόρφωση με το κράτος δικαίου, μια βασική αλλαγή ως αντίδραση στη δημοκρατική οπισθοδρόμηση που παρατηρείται στην Ουγγαρία.
"Το κράτος δικαίου είναι απαραίτητο", δήλωσε η φον ντερ Λάιεν. "Θα διασφαλίσουμε υπεύθυνες δαπάνες και πλήρη λογοδοσία".
Η παρουσίαση της Τετάρτης εγκαινιάζει επισήμως μια πολιτική διαμάχη μεταξύ των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία αναμένεται να είναι παρατεταμένη, εξαντλητική και εκρηκτική, καθώς όλοι μάχονται με νύχια και με δόντια για να εξασφαλίσουν περισσότερα χρήματα για τις προτεραιότητές τους.
Η πρόταση της φον ντερ Λάιεν για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό είναι έντονα διαμορφωμένη από την εμπειρία της πρώτης θητείας της στην κορυφή της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας.
Λίγο αφότου έφτασε στις Βρυξέλλες, μια εν πολλοίς άγνωστη προσωπικότητα που είχε αποσπαστεί από το Βερολίνο, η φον ντερ Λάιεν ήρθε αντιμέτωπη με την πανδημία COVID-19, η οποία την ανάγκασε να σχεδιάσει ένα νέο ταμείο ανάκαμψης, να αποκαταστήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και να διαπραγματευτεί συμβάσεις εμβολίων για λογαριασμό των 27 κρατών μελών. Στη συνέχεια, της ανατέθηκε να διαχειριστεί τις συνέπειες της πλήρους εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας, τον πληθωρισμό που έσπασε ρεκόρ, τον έντονο ανταγωνισμό από την Κίνα και μια σειρά καταστροφικών φυσικών καταστροφών.
Οι σαρωτικοί δασμοί του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποτελούν το τελευταίο κεφάλαιο σε μια σειρά διαδοχικών κρίσεων που έχουν θέσει τα οικονομικά του μπλοκ υπό πρωτοφανή πίεση, θέτοντας σε σοβαρή αμφισβήτηση τη συλλογική ικανότητα να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτα γεγονότα.
Με γνώμονα αυτούς τους περιορισμούς, η φον ντερ Λάιεν μεταρρύθμισε τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό ώστε να τον καταστήσει λιγότερο άκαμπτο και περισσότερο ευέλικτο, δίνοντας στις υπηρεσίες της μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών για τη διάθεση χρημάτων ανάλογα με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες εντός και εκτός Ευρώπης.
"Είναι στρατηγικός, πιο ευέλικτος και πιο διαφανής", δήλωσε η ίδια, χαρακτηρίζοντάς τον ως τον πιο "φιλόδοξο" που έχει προτείνει ποτέ η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ.
Η στρατηγική αντιπροσωπεύει μια φιλόδοξη απομάκρυνση από τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης που διέπει τον προϋπολογισμό, επίσημα γνωστό ως Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ), ο οποίος μέχρι τώρα βασιζόταν σε σαφώς καθορισμένες κατανομές για συγκεκριμένα προγράμματα που διαχειρίζονταν οι εξειδικευμένες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Τρεις βασικοί πυλώνες
Μία από τις πιο εντυπωσιακές τροποποιήσεις στην πρόταση της φον ντερ Λάιεν είναι η συγχώνευση των δύο μεγαλύτερων κονδυλίων του προϋπολογισμού: της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), η οποία περιλαμβάνει τις επιδοτήσεις για τους αγρότες, και των ταμείων συνοχής.
Αντί να αποτελούν ξεχωριστές οντότητες, και τα δύο θα ομαδοποιηθούν στον πρώτο πυλώνα: τις Εθνικές και Περιφερειακές Συμπράξεις, συνολικής αξίας 865 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τα δύο κονδύλια φαίνεται να είναι σημαντικά μειωμένα σε σύγκριση με τον σημερινό προϋπολογισμό, όπου η ΚΓΠ και η συνοχή αντιπροσωπεύουν πάνω από το 60% των κονδυλίων.
Η βαθιά περικοπή αναμένεται να αμφισβητηθεί έντονα από τις χώρες του Νότου, οι οποίες φοβούνται τυχόν αντιδράσεις από τον γεωργικό τομέα, και από τις ανατολικές χώρες, οι οποίες εξαρτώνται από την πολιτική συνοχής για να γεφυρώσουν το χάσμα με τα πλουσιότερα κράτη - μέλη.
Ταυτόχρονα, η μείωση θα επικροτηθεί από τις δυτικές και βόρειες χώρες, οι οποίες έχουν υποστηρίξει σταθερά τη μεγαλύτερη εστίαση στις σύγχρονες προτεραιότητες, όπως η δράση για το κλίμα, η άμυνα, η ασφάλεια, η έρευνα, η καινοτομία και οι τεχνολογίες αιχμής.
Η έκκληση αυτή ενισχύθηκε πέρυσι από την έκθεση-ορόσημο του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ζήτησε "ριζικές αλλαγές" για να αντιστραφεί η σταθερή μείωση της ανταγωνιστικότητας του μπλοκ και να αντιμετωπιστεί ο έντονος ανταγωνισμός από τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Η απάντηση της φον ντερ Λάιεν είναι μια άλλη καινοτομία: το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, ύψους 410 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το ταμείο προορίζεται να αξιοποιήσει τα ιδιωτικά κεφάλαια για να μεγιστοποιήσει την επίδραση των δημόσιων πόρων, που συχνά καταγγέλλονται ως θλιβερά ανεπαρκείς.
Ο τρίτος πυλώνας του σχεδίου προϋπολογισμού συνδυάζει όλα τα μέσα εξωτερικής πολιτικής στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ευρώπης, ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ. Εδώ, η φον ντερ Λάιεν προτείνει τη δημιουργία ενός ταμείου 100 δισεκατομμυρίων ευρώ αποκλειστικά για τη στήριξη της ανάκαμψης και της ανασυγκρότησης της Ουκρανίας.
Η ιδέα ακολουθεί τα βήματα της διευκόλυνσης για την Ουκρανία ύψους 50 δισ. ευρώ, την οποία οι ηγέτες ενέκριναν στις αρχές του 2024 για να καταστήσουν τη βοήθεια πιο αξιόπιστη και προβλέψιμη. Με τη δημιουργία της διευκόλυνσης, οι Βρυξέλλες προστάτευσαν τις εκταμιεύσεις της βοήθειας από εσωτερικές συγκρούσεις και ατομικά βέτο.
Παράλληλα με τους τρεις πυλώνες, το σχέδιο περιλαμβάνει 292 δισεκατομμύρια ευρώ για άλλες δαπάνες, συμπεριλαμβανομένης της αποπληρωμής του χρέους από την εποχή του COVID, που εκτιμάται ότι θα είναι μεταξύ 25 και 30 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, ένας βαρύς παράγοντας που δεν υπήρχε στον προηγούμενο προϋπολογισμό.
Η Επιτροπή έχει δηλώσει προηγουμένως ότι οι επιχορηγήσεις από το ταμείο ανάκαμψης θα πρέπει να εξοφληθούν εξ ολοκλήρου μέσω των λεγόμενων ιδίων πόρων, όπως το σύστημα εμπορίας εκπομπών (ETS), οι τελωνειακοί δασμοί και οι νέοι προτεινόμενοι φόροι, συγκεντρώνοντας 58,2 δισ. ευρώ ετησίως.
Οι ίδιοι πόροι, ωστόσο, αντιμετωπίζουν παγιωμένη αντίσταση από τα κράτη μέλη και είναι γνωστό ότι είναι δύσκολο να εγκριθούν.