Ο Αλαντίν έχει τρέλα με το ποδόσφαιρο. Φαίνεται – από τις φθορές στο τεχνητό του πόδι. Γι’ αυτό έχει ένα πόδι… ρεζέρβα, ώστε να μπορεί να οδηγήσει, όταν υπάρχει μια έκτακτη ανάγκη.
Το πόδι του Αλαντίν ακρωτηριάστηκε σε μια έκρηξη νάρκης. Βρισκόμαστε στη Βοσνία, τη χώρα με τις περισσότερες νάρκες στην Ευρώπη. Η δουλειά του Αλαντίν είναι η υποστήριξη των θυμάτων. Όπως μας εξηγεί ο ίδιος, «αμέσως μόλις μάθω ότι υπάρχει ένα νέο θύμα από έκρηξη νάρκης, μπαίνω στο αυτοκίνητο και πηγαίνω κατευθείαν στο νοσοκομείο για να συμπαρασταθώ στην οικογένεια. Όταν δεν υπάρχει οικογένεια, δουλειά μου είναι να στέκομαι δίπλα στο θύμα για να διαχειριστεί το σοκ. Κι όταν το θύμα βγαίνει από το νοσοκομείο, το επισκέπτομαι στο σπίτι του όσες φορές κι αν χρειαστεί».
Ο Αλαντίν συναντά τον Μίρνες, στο χωριό Σελιούμπλιε. Δεκαοκτώ χρόνια μετά, είναι θαύμα που ο Μίρνες μπορεί να ξαναχρησιμοποιήσει τα χέρια του.
Ήταν τον περασμένο Ιανουάριο, όταν ο Μίρνες είχε πάει με τον ξάδελφό του Νετζάντ στο δάσος για να κόψουν ξύλα. Ο Μίρνες διηγείται: «Έγινε μια τεράστια έκρηξη. Πρώτα νομίσαμε ότι ήταν το αλυσοπρίονο που εξερράγη, αλλά κάναμε λάθος. Λιποθύμησα και, όταν συνήλθα, ένα τέταρτο μετά, συνειδητοποίησα τι είχε συμβεί: είχαμε πέσει σε νάρκη».
Η Φατίμα, μητέρα του Μίρνες, δεν μπορεί να ξεχάσει εκείνη την ημέρα: «Δούλευα στο χωράφι με τα καλαμπόκια, όταν άκουσα μια έκρηξη. Σκέφτηκα πως ακόμη ένα ζώο είχε πέσει σε νάρκη. Συμβαίνει καμιά φορά και γι’ αυτό αυτός ο θόρυβος δεν μας κάνει εντύπωση. Γύρισα σπίτι και κάλεσα την αδελφή και την πεθερά μου για καφέ και τους είπα ότι άκουσα μια έκρηξη από νάρκη».
Η Φατίμα είχε κάνει λάθος. Ο Μίρνες τραυματίστηκε και στα δύο χέρια του και ο Νετζάντ και στα δύο πόδια του.
Σχεδόν έξι μήνες μετά, ο Μίρνες θυμάται ακόμη πόσο αβοήθητος ένιωσε: «Μου ζήτησε να βάλω κάτι στα πόδια του για να σταματήσει η αιμορραγία. Όμως είχα χτυπήσει τόσο άσχημα στα χέρια μου που δεν μπορούσα να τα χρησιμοποιήσω. Μου ζήτησε να μην τον αφήσω μόνο του, να μείνω μαζί του μέχρι να έρθουν οι διασώστες. Ο πόλεμος έχει τελειώσει εδώ και είκοσι χρόνια κι αυτές οι νάρκες υπάρχουν ακόμα κι εμείς κινδυνεύουμε να σκοτωθούμε ανά πάσα στιγμή».
Κι εδώ έτσι έγινε. Λίγες ώρες μετά, ο Νετζάντ άφηνε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο. Μέρος από τους μύες του ποδιού του μεταμοσχεύθηκε στο χέρι του Μίρνες. Ο Αλαντίν και η μητέρα του τον βοήθησαν να κοιτάξει μπροστά. Τώρα, ο Μίρνες ετοιμάζεται να πάρει δίπλωμα οδήγησης.
Πλέον χρησιμοποιεί ξανά τα χέρια του. Κοιτάζει το αυτοκίνητο του Αλαντίν. Ίσως μια μέρα να μπορέσει να γίνει μηχανικός. Ελπίζει. Κι αυτό χάρη στον Αλαντίν.
Η Πρωτοβουλία Επιζώντων από Νάρκες έχει την έδρα της στην Τούζλα. Ο διευθυντής της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης είναι απαισιόδοξος για τη διαδικασία της αποναρκοθέτησης. Μιλώντας στο euronews, ο Αμίρ Μουγιάνοβιτς λέει πως «η Βοσνία αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις, προκειμένου να αποναρκοθετηθεί εντελώς μέχρι το 2019, όπως προβλέπει το εθνικό στρατηγικό σχέδιο. Υπάρχει μεγάλη έλλειψη χρηματοδότησης από τους εθνικούς και τοπικούς πόρους. Για παράδειγμα, πέρυσι, το 2013, το κράτος παρείχε μόλις το ένα τέταρτο από τα χρήματα που προβλέπονταν».
Την περασμένη άνοιξη, η κατάσταση έγινε ακόμα χειρότερη. Οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις στη βορειοανατολική Βοσνία μετακίνησαν τα ναρκοπέδια.
Ερείπια στο μέτωπο του πολέμου. Η ανοικοδόμηση προχώρησε, όμως οι νάρκες βρίσκονται παντού. Οι ήρωες του σήμερα στη Βοσνία είναι οι ναρκαλιευτές. Τους συναντήσαμε στην Κοβάτσιτσα. Ο Ζέλικο, ο Ντούσκο, ο Σανίν. Κάθε τους μέρα στη δουλειά θα μπορούσε να είναι και η τελευταία τους.
Κι έχουν όντως πολλή δουλειά: 200.000 νάρκες. Να τις βρουν και να τις απενεργοποιήσουν. Γιατί, όμως, κάνουν μια τέτοια δουλειά; Ο Σανίν απαντά: «Μου αρέσει να βοηθώ τους ανθρώπους να επιστρέψουν εκεί που ζούσαν κάποτε, πριν τον πόλεμο. Ο δεύτερος λόγος που κάνω αυτή τη δουλειά: χρειαζόμαστε δουλειές και δεν υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θέσεις».
Στα 19 χρόνια που έχουν περάσει από το τέλος του πολέμου, σχεδόν 1.700 άτομα έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί από εκρήξεις ναρκών ή πυρομαχικών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Ο Σανίν εντοπίζει κάποιο μέταλλο. Φωνάζει τον αρχηγό της ομάδας, τον Ντούσκο. Άνθρακες ο θησαυρός, ήταν μόνο ένα σκουριασμένο σίδερο. Ο Ντούσκο Σκίπινα μας πηγαίνει σε ένα από τα ναρκοπέδια που επηρεάστηκαν από τις 5.000 πλημμύρες της άνοιξης. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα μετέβαλαν όλο το βοσνιακό τοπίο.
Μας δείχνει την περιοχή: «Εδώ ήταν ένας αγρός, που οι ντόπιοι θέριζαν για να βγάλουν σανό. Όμως, λόγω των κατακλυσμών και των κατολισθήσεων, το ναρκοπέδιο που βρισκόταν στο πρώην μέτωπο πάνω στο λόφο μετακινήθηκε προς τα κάτω και τώρα οι νάρκες βρίσκονται κάπου εκεί».
Στην προπολεμική Κοβάτσιτσα ζούσαν 160 οικογένειες. Ο πόλεμος άδειασε την περιοχή. Επέστρεψαν μόνο 18 οικογένειες – μεταξύ τους και η οικογένεια Στογιάνοβιτς.
Ο Στόγιαν θυμάται τη μέρα που, κόβοντας ξύλα, ήρθε είκοσι εκατοστά κοντά στο θάνατο: «Ήμουν κουρασμένος και κάθισα σε έναν κορμό να κάνω ένα τσιγάρο. Το πακέτο μου έπεσε κάτω, κάνω έτσι να το σηκώσω, βλέπω κάτι περίεργο, κάτι πράσινο. Αναρωτιέμαι, τι είναι αυτό. Παραμερίζω τα φύλλα και βλέπω μια νάρκη. Μέχρι τώρα έχω βρει νάρκες τέσσερις φορές. Τέσσερις φορές!»
Πήγαμε, λοιπόν, στο Σαράγιεβο, στην κρατική υπηρεσία που είναι αρμόδια για την αποναρκοθέτηση. Οι ναρκαλιευτικές εταιρείες κατηγορούν τον διευθυντή για δωροδοκίες και εκβιασμούς. Ισχυρίζονται ότι ο επικεφαλής της υπηρεσίας έπαιρνε μίζα 10% σε κάθε σύμβαση που υπογραφόταν με τις εταιρείες.
Μιλήσαμε με τον αναπληρωτή του Αχντίν Οράχοβατς, ο οποίος μας είπε πως «βρισκόμαστε κάτω από μεγάλη πίεση από τότε που συνελήφθη ο διευθυντής μας. Θα σας πω το εξής: εδώ δεν χαμογελά κανείς. Όμως συμφωνώ μαζί σας. Η διαφθορά είναι ένα σκοτεινό σύννεφο που μας περικυκλώνει».
Κι όσο η δικαιοσύνη προσπαθεί να ρίξει φως σε αυτό το σκοτεινό σύννεφο, ας μιλήσουμε και πάλι με τον Στόγιαν και τη σύζυγό του. Οι ντόπιοι είναι εξοργισμένοι. Όχι μόνο για αυτό το σκάνδαλο διαφθοράς, αλλά κυρίως για το ότι 1.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα είναι σπαρμένα με νάρκες.
Το ζευγάρι μας λέει για φίλους που έχασε σε κοντινές περιοχές. Ο Στόγιαν περιγράφει: «Προσωπικά, μου έχουν μείνει δύο περιπτώσεις. Το πρώτο συμβάν έγινε, όταν ένας πατέρας πήγε με το γιο του στο δάσος να κόψουν ξύλα. Έπεσαν σε νάρκη, ο πατέρας σκοτώθηκε, ο γιος τραυματίστηκε βαριά. Έπειτα, όταν τρεις φίλοι μου πήγαν να ψάξουν για μανιτάρια, ένας από αυτούς πάτησε μια νάρκη και σκοτώθηκε επί τόπου».
Πίσω από το σπίτι του Στόγιαν, ο Χαλίντ εκπαιδεύει το σκύλο του να εντοπίζει νάρκες μέσω της όσφρησης.
Εν τω μεταξύ, η υποχρηματοδότηση των ναρκαλιευτών έχει οδηγήσει σε μια παράδοξη κατάσταση. 500 ναρκαλιευτές έχουν συμβόλαιο, ενώ άλλοι χίλιοι έχουν μείνει χωρίς δουλειά. Όμως, αν αυτό το υψηλής ειδίκευσης εργατικό δυναμικό αξιοποιηθεί, η αποναρκοθέτηση θα επιταχυνθεί στο διπλάσιο ή στο τριπλάσιο.
Είναι κουρασμένοι και σιωπηλοί. Σκέφτονται συναδέλφους τους που έχασαν τη ζωή τους εν ώρα εργασίας.
«Έχασα έναν καλό φίλο, έναν συνάδελφο. Επίσης, έχω πολλούς φίλους που επεβίωσαν μεν, αλλά τραυματίστηκαν βαριά και πλέον δεν μπορούν να κινηθούν μόνοι τους μετά το ατύχημα», μας λέει ο Ζέλικο.
Τα λιβάδια της Βοσνίας παραμένουν θανάσιμα επικίνδυνα. Μόνο στο πρώτο μισό του 2014, ακόμη 14 άνθρωποι προστέθηκαν στον κατάλογο των θυμάτων. Τέσσερις εξ αυτών πέθαναν και μεταξύ τους ήταν ένα παιδί.
Κι όσο οι συνθήκες παραμένουν ως έχουν, τα κατά τα άλλα ειδυλλιακά δάση της Βοσνίας θα εξακολουθούν να είναι θανατηφόρες παγίδες.
Ο εκτελεστικός διευθυντής της ΜΚΟ Πρωτοβουλία Επιζώντων από Νάρκες Αμίρ Μουγιάνοβιτς μιλά στο euronews
Θα είναι η Βοσνία πλήρως αποναρκοθετημένη μέχρι το 2019; Ο Αμίρ Μουγιάνοβιτς, εκτελεστικός διευθυντής της ΜΚΟ Πρωτοβουλία Επιζώντων από Νάρκες, μας εξηγεί τα εμπόδια που η Βοσνία-Ερζεγοβίνη πρέπει να ξεπεράσει.
Όπως λέει, εκτιμάται πως περίπου 200.000 νάρκες βρίσκονται ακόμη κρυμμένες στο έδαφος, όμως δεν υπάρχουν ούτε τα χρήματα ούτε η πολιτική βούληση για να απενεργοποιηθούν το συντομότερο δυνατό.
Για να δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη (στα αγγλικά), κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο:
Bonus interview: Amir Mujanovic, executive director of Landmine Survivors Initiative
Ο αναπληρωτής διευθυντής του κρατικού Κέντρου Δράσης κατά των Ναρκών Αχντίν Οράχοβατς μιλά στο euronews
Η Βοσνία αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες στον αγώνα της κατά των ναρκών. Τι πάει στραβά; Στο Σαράγεβο, το euronews συνάντησε τον Αχντίν Οράχοβατς, αναπληρωτή διευθυντή του κρατικού Κέντρου Δράσης κατά των Ναρκών.
Για να δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη (στα αγγλικά), κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο:
Bonus interview: Ahdin Orahovac, deputy director of Bosnia’s Mine Action Centre