Οι προσπάθειες απομάκρυνσης του μέλους του διοικητικού συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Λίζα Κουκ και η εγκατάσταση συμμάχων θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την αυτονομία της τράπεζας, με συνέπειες για τον πληθωρισμό, την εμπιστοσύνη των αγορών και τον καθημερινό δανεισμό.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η προσπάθεια του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να απολύσει ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ έχει προκαλέσει συναγερμό σε οικονομολόγους και νομικούς, οι οποίοι τη θεωρούν ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας εδώ και δεκαετίες.
Εάν ο Λευκός Οίκος καταφέρει να πιέσει τη Fed να μειώσει γρήγορα τα επιτόκια, μπορεί να δείτε φθηνότερο δανεισμό σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα - αλλά οι επενδυτές θα μπορούσαν στη συνέχεια να αναμένουν υψηλότερο πληθωρισμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του μακροπρόθεσμου κόστους, όπως τα στεγαστικά δάνεια, τα δάνεια αυτοκινήτων και τα επιχειρηματικά δάνεια.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μάχη για την ανεξαρτησία της Fed έχει σημασία, και η αποφυγή της πολιτικής συμβάλλει στη διατήρηση του πληθωρισμού -και του κόστους δανεισμού- πιο σταθερού και προβλέψιμου.
Ο Τραμπ προσπαθεί να απομακρύνει τη Λίζα Κουκ
Ο Τραμπ προσπάθησε να απολύσει την περασμένη Δευτέρα τη Λίζα Κουκ, την πρώτη μαύρη γυναίκα που διορίστηκε στο επταμελές διοικητικό συμβούλιο της Fed.
Ήταν επίσης η πρώτη φορά στην 112χρονη ιστορία της Fed που ένας Αμερικανός πρόεδρος προσπάθησε να απολύσει έναν διοικητή.
Ο Τραμπ δήλωσε ότι το έκανε λόγω των ισχυρισμών που διατυπώθηκαν από μία από τις διορισμένες του ότι είχε διαπράξει απάτη με ενυπόθηκα δάνεια.
Η Κουκ έχει υποστηρίξει σε αγωγή που επιδιώκει να εμποδίσει την απόλυσή της ότι οι ισχυρισμοί αποτελούν πρόσχημα για τον πραγματικό στόχο του Τραμπ, δηλαδή να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο στη Fed. Ένα δικαστήριο ενδέχεται να αποφασίσει την επόμενη εβδομάδα αν θα εμποδίσει προσωρινά την απόλυση της Κουκ, ενώ η υπόθεση θα διανύει τη νομική της πορεία.
Η Κουκ κατηγορείται ότι τον Ιούλιο του 2021, πριν από την ένταξή της στο διοικητικό συμβούλιο, δήλωσε δύο σπίτια ως κύριες κατοικίες, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερο επιτόκιο υποθήκης από ό,τι αν ένα από αυτά είχε χαρακτηριστεί ως δεύτερη κατοικία ή επενδυτικό ακίνητο. Στην αγωγή της ανέφερε ότι μπορεί να επρόκειτο για ένα γραφειοκρατικό λάθος, αλλά δεν απάντησε άμεσα στις κατηγορίες.
Η ανεξαρτησία της Fed "κρέμεται από μια κλωστή
Ο Τραμπ και τα μέλη της κυβέρνησής του δεν έχουν κρύψει την επιθυμία τους να ασκήσουν μεγαλύτερο έλεγχο στη Fed. Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα απαιτήσει από την κεντρική τράπεζα να μειώσει το βασικό της επιτόκιο στο 1,3% από το 4,3% που είναι σήμερα.
Πριν προσπαθήσει να απολύσει τον Κουκ, ο Τραμπ επιτέθηκε επανειλημμένα στον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ επειδή δεν μείωσε το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο και απείλησε να τον απολύσει επίσης.
"Θα έχουμε μια πλειοψηφία πολύ σύντομα, οπότε αυτό θα είναι καλό", δήλωσε ο Τραμπ στις 26 Αυγούστου, αναφερόμενος στο γεγονός ότι αν μπορέσει να αντικαταστήσει τον Κουκ, οι διορισμένοι του θα ελέγχουν το διοικητικό συμβούλιο της Fed με ψήφους 4-3.
"Η συγκεκριμένη περίπτωση του διοικητή Κουκ δεν είναι τόσο σημαντική όσο αυτό που δείχνει αυτή η τελευταία κίνηση σχετικά με την κλιμάκωση των επιθέσεων στη Fed", δήλωσε ο Τζον Φάουστ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς και πρώην σύμβουλος του Πάουελ.
"Κατά την άποψή μου, η ανεξαρτησία της Fed κρέμεται πλέον πραγματικά από μια κλωστή".
Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η Fed θα πρέπει να μειώσει τα επιτόκια πιο γρήγορα, αν και σχεδόν κανείς δεν συμφωνεί με τον Τραμπ ότι θα πρέπει να το κάνει κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες. Ο Πάουελ έχει σηματοδοτήσει ότι η Fed είναι πιθανό να μειώσει κατά ένα τέταρτο της μονάδας τον Σεπτέμβριο.
Γιατί οι οικονομολόγοι προτιμούν τις ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες
Η Fed ασκεί εκτεταμένη εξουσία επί της αμερικανικής οικονομίας. Μειώνοντας το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο -κάτι που συνήθως κάνει όταν η οικονομία παραπαίει- η Fed μπορεί να κάνει τον δανεισμό φθηνότερο και να ενθαρρύνει περισσότερες δαπάνες, ανάπτυξη και προσλήψεις. Όταν αυξάνει το επιτόκιο για να καταπολεμήσει τις υψηλότερες τιμές που συνεπάγεται ο πληθωρισμός, μπορεί να αποδυναμώσει την οικονομία και να προκαλέσει απώλειες θέσεων εργασίας.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι προτιμούν εδώ και καιρό τις ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες, επειδή μπορούν να λαμβάνουν αντιδημοφιλή μέτρα -που ωφελούν την οικονομία αντί να ωφελούν βραχυπρόθεσμους πολιτικούς στόχους- τα οποία οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι είναι πιο πιθανό να αποφύγουν. Οικονομικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα έθνη με ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες έχουν συνήθως χαμηλότερο πληθωρισμό με την πάροδο του χρόνου.
Εκλεγμένοι αξιωματούχοι όπως ο Τραμπ, ωστόσο, έχουν πολύ μεγαλύτερα κίνητρα να πιέσουν για χαμηλότερα επιτόκια, τα οποία διευκολύνουν τους Αμερικανούς να αγοράζουν σπίτια και αυτοκίνητα και θα έδιναν ώθηση στην οικονομία βραχυπρόθεσμα.
Μια πολιτική Fed θα μπορούσε να ενισχύσει τον πληθωρισμό
Ο Douglas Elmendorf, οικονομολόγος στο Χάρβαρντ και πρώην διευθυντής του μη κομματικού Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, δήλωσε ότι η απαίτηση του Trump από τη Fed να μειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες θα υπερδιέγειρε την οικονομία, αυξάνοντας την καταναλωτική ζήτηση πάνω από αυτό που μπορεί να παράγει η οικονομία και ενισχύοντας τον πληθωρισμό -όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
"Εάν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ περιέλθει υπό τον έλεγχο του προέδρου, τότε θα καταλήξουμε σε υψηλότερο πληθωρισμό σε αυτή τη χώρα πιθανότατα για τα επόμενα χρόνια", δήλωσε ο Elmendorf.
Και ενώ η Fed ελέγχει ένα βραχυπρόθεσμο επιτόκιο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές καθορίζουν το μακροπρόθεσμο κόστος δανεισμού για ενυπόθηκα και άλλα δάνεια. Και αν οι επενδυτές ανησυχούν ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός, θα απαιτήσουν υψηλότερες αποδόσεις στα κρατικά ομόλογα, ανεβάζοντας το κόστος δανεισμού σε ολόκληρη την οικονομία.
Στην Τουρκία, για παράδειγμα, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανάγκασε την κεντρική τράπεζα να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια στις αρχές της δεκαετίας του 2020, ακόμη και όταν ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στο 85%. Το 2023, ο Ερντογάν επέτρεψε στην κεντρική τράπεζα μεγαλύτερη ανεξαρτησία, η οποία βοήθησε στη μείωση του πληθωρισμού, αλλά τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αυξήθηκαν στο 50% για την καταπολέμηση του πληθωρισμού και τώρα βρίσκονται στο 46%.
Άλλοι πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν κακολογήσει τη Fed στο παρελθόν. Ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον παρενόχλησε τον τότε πρόεδρο της Fed Γουίλιαμ ΜακΧέσνεϊ Μάρτιν στα μέσα της δεκαετίας του 1960 να διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, καθώς ο Τζόνσον αύξησε τις κρατικές δαπάνες για τον πόλεμο του Βιετνάμ και τα προγράμματα κατά της φτώχειας. Και ο Ρίτσαρντ Νίξον πίεσε τον τότε πρόεδρο Άρθουρ Μπερνς να αποφύγει αυξήσεις των επιτοκίων κατά την προεκλογική περίοδο των εκλογών του 1972. Και τα δύο επεισόδια κατηγορούνται ευρέως ότι οδήγησαν στον επίμονα υψηλό πληθωρισμό της δεκαετίας του 1960 και του 1970.
Ο Τραμπ έχει επίσης υποστηρίξει ότι η Fed θα πρέπει να μειώσει το επιτόκιό της για να διευκολύνει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει το τεράστιο φορτίο χρέους της, ύψους 37 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (31,56 τρις ευρώ). Ωστόσο, αυτό απειλεί να αποσπάσει την προσοχή της Fed από την εντολή του Κογκρέσου να διατηρήσει τον πληθωρισμό και την ανεργία σε χαμηλά επίπεδα.
Ανεξαρτησία έναντι λογοδοσίας
Οι πρόεδροι έχουν κάποια επιρροή στη Fed μέσω της δυνατότητάς τους να διορίζουν μέλη του διοικητικού συμβουλίου, με την επιφύλαξη της έγκρισης της Γερουσίας. Αλλά η Fed δημιουργήθηκε για να είναι απομονωμένη από βραχυπρόθεσμες πολιτικές πιέσεις. Οι διοικητές της Fed διορίζονται με κλιμακωτή θητεία 14 ετών, ώστε να διασφαλίζεται ότι κανένας πρόεδρος δεν μπορεί να διορίσει πάρα πολλούς.
Η Jane Manners, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο Fordham, δήλωσε ότι υπάρχει λόγος που το Κογκρέσο αποφάσισε να δημιουργήσει ανεξάρτητους οργανισμούς όπως η Fed - προτίμησε "αποφάσεις που λαμβάνονται από ένα είδος αντικειμενικού, ουδέτερου πλεονεκτικού σημείου που βασίζεται στην εμπειρογνωμοσύνη και όχι αποφάσεις που υπόκεινται πλήρως σε πολιτικές πιέσεις".
Ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ λένε ότι θέλουν περισσότερη δημοκρατική λογοδοσία στη Fed.
Σε συνέντευξή του στην USA Today, ο αντιπρόεδρος JD Vance δήλωσε: "Αυτό που λένε όσοι λένε ότι ο πρόεδρος δεν έχει καμία εξουσία εδώ, ουσιαστικά λένε ότι επτά οικονομολόγοι και δικηγόροι θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν μια απίστευτα κρίσιμη απόφαση για τον αμερικανικό λαό χωρίς καμία δημοκρατική συμβολή".
Και ο Stephen Miran, κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, έγραψε πέρυσι ένα έγγραφο που υποστήριζε την αναδιάρθρωση της Fed, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης του προέδρου να απολύει τους διοικητές.
Ο "γενικός στόχος αυτού του σχεδιασμού είναι η παροχή των οικονομικών οφελών" μιας ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας, έγραψε ο Miran, "διατηρώντας παράλληλα ένα επίπεδο λογοδοσίας που πρέπει να απαιτεί μια δημοκρατική κοινωνία".
Ο Τραμπ πρότεινε τον Μιράν στο διοικητικό συμβούλιο της Fed για να αντικαταστήσει την Αντριάνα Κούγκλερ, η οποία παραιτήθηκε απροσδόκητα την 1η Αυγούστου του τρέχοντος έτους. Δεν είναι ακόμη σαφές πόσο καιρό θα πάρει η απόφαση της Γερουσίας για τον διορισμό του.
Μπορεί να υπάρξουν περισσότερες αναταράξεις στο μέλλον
Ο Τραμπ έχει στοχοποιήσει προσωπικά τον Πάουελ εδώ και μήνες, αλλά η κυβέρνησή του φαίνεται τώρα να επικεντρώνεται πολύ περισσότερο στην ευρύτερη δομή της Fed.
Η Fed λαμβάνει τις αποφάσεις της για τα επιτόκια μέσω μιας επιτροπής που αποτελείται από τους επτά διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του Πάουελ, καθώς και από τους 12 προέδρους των περιφερειακών τραπεζών της Fed σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Κάνσας Σίτι και η Ατλάντα. Πέντε από αυτούς τους προέδρους ψηφίζουν για τα επιτόκια σε κάθε συνεδρίαση. Ο πρόεδρος της Fed της Νέας Υόρκης έχει μόνιμη ψήφο, ενώ τέσσερις άλλοι ψηφίζουν εκ περιτροπής.
Ενώ τα διοικητικά συμβούλια των αποθεματικών τραπεζών επιλέγουν τους προέδρους τους, το διοικητικό συμβούλιο της Fed στην Ουάσινγκτον μπορεί να ψηφίσει για την απόρριψή τους. Και οι 12 πρόεδροι θα πρέπει να επαναδιοριστούν και να εγκριθούν από το διοικητικό συμβούλιο τον Φεβρουάριο, κάτι που θα μπορούσε να γίνει πιο αμφιλεγόμενο εάν το συμβούλιο καταψηφίσει έναν ή περισσότερους από τους 12 προέδρους.
"Το πυρηνικό σενάριο είναι... ο επαναδιορισμός των προέδρων των αποθεματικών τραπεζών και η παρέμβαση σε αυτό, (που) θα ήταν το μήνυμα ότι τα πράγματα πραγματικά βγαίνουν εκτός τροχιάς", δήλωσε ο Adam Posen, πρόεδρος του Ινστιτούτου Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά.