Σκέφτονται νομική προσφυγή ευρωβουλευτές των Πρασίνων
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατηγορείται ότι δεν διασφάλισε επαρκή δημόσια διαβούλευση στην ταχεία διαδικασία έγκρισης έργων εξόρυξης κρίσιμων πρώτων υλών, σύμφωνα με τέσσερις ευρωβουλευτές της Ομάδας των Πρασίνων/EFA, οι οποίοι εξετάζουν το ενδεχόμενο νομικών ενεργειών κατά της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τον Μάιο του 2024 την Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act - CRMA), στην οποία περιλαμβάνονται μέταλλα όπως το λίθιο και το κοβάλτιο – απαραίτητα για την κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων, τεχνολογιών καθαρής ενέργειας, ψηφιακών εφαρμογών και αμυντικού εξοπλισμού.
Στόχος της Πράξης είναι η μείωση της εξάρτησης από βασικούς προμηθευτές όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, μέσω της υλοποίησης 60 έργων εξόρυξης – 47 εντός της ΕΕ και 13 εκτός.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές Μαρία Οχισάλο (Φινλανδία), Σάρα Ματιέ (Βέλγιο), Μαντζντουλίν Σμπάι (Γαλλία) και Άνα Μιράντα (Ισπανία), η Επιτροπή απέτυχε να διασφαλίσει θεσμική διαφάνεια, παραβλέποντας αιτήματα πληροφόρησης τόσο από ευρωβουλευτές όσο και από ΜΚΟ. Όπως τονίζουν, η Επιτροπή δεν τους έχει δώσει καμία ουσιαστική πρόσβαση στις αξιολογήσεις των έργων που ήδη εγκρίθηκαν ή βρίσκονται υπό αξιολόγηση.
Κατά την άποψή τους, η διαφάνεια δεν αποτελεί απλώς νομική υποχρέωση, αλλά βασικό στοιχείο λογοδοσίας απέναντι στους πολίτες και το Κοινοβούλιο.
Στο ίδιο πνεύμα, ο ευρωβουλευτής Μαντζντουλίν Σμπάι υποστηρίζει ότι το Διοικητικό Συμβούλιο Κρίσιμων Πρώτων Υλών (CRM Board) –στο οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετέχει με καθεστώς παρατηρητή– δεν λειτουργεί ουσιαστικά. Όπως εξηγεί, σε όλα τα παρατηρητήρια που έχει παρακολουθήσει, η Κομισιόν περιορίζεται στην ανακύκλωση ήδη δημοσίων πληροφοριών, γεγονός που καθιστά τους θεσμούς αυτούς "κέλυφος χωρίς περιεχόμενο".
Οι τέσσερις ευρωβουλευτές απέστειλαν επιστολή στην Κομισιόν στις αρχές Μαΐου ζητώντας πρόσβαση στις μελέτες επιπτώσεων των έργων, τα ονόματα των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που τις εκπόνησαν, τις ακριβείς γεωγραφικές τοποθεσίες των έργων, καθώς και το πώς η Επιτροπή σκοπεύει να παρακολουθεί την πρόοδο των επενδύσεων. Όμως, όπως σημειώνουν, η απάντηση που έλαβαν στο τέλος του ίδιου μήνα από την Κέρστιν Γιόρνα, Γενική Διευθύντρια Εσωτερικής Αγοράς, ήταν «ασαφής και υπεκφυγική».
Η Επιτροπή, από την πλευρά της, επικαλέστηκε το Άρθρο 46 της CRMA, που προβλέπει την προστασία εμπορικών και επιχειρηματικών απορρήτων, υποστηρίζοντας πως για την προστασία της ανεξαρτησίας της διαδικασίας και των προσωπικών δεδομένων, δεν δημοσιοποιούνται ούτε τα ονόματα των αξιολογητών.
Αμφισβήτηση για έργα σε προστατευόμενες περιοχές και ανησυχίες τοπικών κοινωνιών
Στο επίκεντρο της κριτικής βρίσκονται έξι έργα, μεταξύ των οποίων το Mina Doade στην Ισπανία, το Barroso στην Πορτογαλία, το Sakatti στη Φινλανδία, ένα έργο στην περιοχή Allier της Γαλλίας, και δύο ακόμα εκτός ΕΕ – στη Σερβία και στη Νέα Καληδονία.
Το Mina Doade, το οποίο είχε απορριφθεί από τις τοπικές αρχές το 2020, επανυποβλήθηκε το 2024 και εγκρίθηκε από την Κομισιόν. Το έργο στη φινλανδική περιοχή Viiankiaapa, εντός του δικτύου Natura 2000, έχει προκαλέσει αντιδράσεις, καθώς, όπως επισημαίνει η Μαρία Οχισάλο, η εξόρυξη σε προστατευόμενες περιοχές «καταστρέφει τον ίδιο τον πυρήνα της περιβαλλοντικής προστασίας».
Ανησυχίες έχουν εκφραστεί και για το έργο στην περιοχή Allier της Γαλλίας, ύψους 1 δισ. ευρώ, που θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη εξορυκτική επένδυση της χώρας εδώ και δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια πεντάμηνης δημόσιας διαβούλευσης, οι κάτοικοι εξέφρασαν ανησυχίες για ρύπανση υδάτων, υψηλή ενεργειακή κατανάλωση και χημικούς κινδύνους.
Όπως υποστηρίζει η Σάρα Ματιέ, η επιτάχυνση της εξόρυξης χωρίς στρατηγικές για μείωση της ζήτησης και χωρίς τη συναίνεση των τοπικών κοινωνιών αποτελεί «συνταγή για καταστροφή».
Παρόμοια είναι η εικόνα και για το έργο στο Jadar της Σερβίας, που είχε παγώσει λόγω κοινωνικών αντιδράσεων, αλλά επανεκκινήθηκε το 2024, προκειμένου να εξελιχθεί στον μεγαλύτερο προμηθευτή λιθίου της ΕΕ.