Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η συστηματική παράκαμψη των βέτο μπορεί να δημιουργήσει μακροπρόθεσμα προβλήματα στο μπλοκ
Σε μια κρίσιμη σύνοδο κορυφής νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στράφηκαν σε ένα εργαλείο που πριν λίγους μήνες θα φαινόταν αδιανόητο: την έκδοση κοινού χρέους, στηριζόμενου από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, για να στηριχθεί η Ουκρανία εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου.
Η πρωτοτυπία; Απέφυγαν την ανάγκη ομοφωνίας, δημιουργώντας μια «συμμαχία των πρόθυμων», αποκλείοντας όμως Ουγγαρία, Σλοβακία και Τσεχία, προκειμένου η συμφωνία να προχωρήσει. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ εξασφάλισε 90 δισ. ευρώ για την Ουκρανία για το 2026 και το 2027, ενώ έδειξε μια νέα προσέγγιση – όπου η απαίτηση ομοφωνίας δεν αποτελεί πλέον εμπόδιο για ομάδες κρατών που θέλουν να συνεργαστούν.
Η χρήση αυτής της μεθόδου, γνωστής ως «ενισχυμένη συνεργασία», δεν είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ παρακάμπτει τα βέτο. Πρόσφατα, εφαρμόστηκε και το Άρθρο 122 της Συνθήκης, ώστε να παραμείνουν «παγωμένα» τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην ΕΕ, χωρίς να απαιτείται η ομοφωνία Ουγγαρίας και Σλοβακίας.
Η Ουγγαρία έχει γίνει τα τελευταία χρόνια το βασικό εμπόδιο στη λήψη αποφάσεων που αφορούν την Ουκρανία, από τη χρηματοδότηση μέχρι την υποψηφιότητά της για ένταξη στην ΕΕ. Ωστόσο, η ΕΕ επιδιώκει πλέον πιο δημιουργικές λύσεις, όπως η εφαρμογή του μοντέλου «συμμαχία των πρόθυμων», όπου κράτη μέλη που συμφωνούν προχωρούν χωρίς την υποχρέωση ομοφωνίας.
Αυτό το πολυ-ταχύτατο μοντέλο συνεργασίας έχει ήδη εφαρμοστεί σε διάφορους τομείς, από τη Σένγκεν έως πρωτοβουλίες σε θέματα μετανάστευσης και χρηματοπιστωτικά. Στο πλαίσιο αυτό, χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία υποστηρίζουν πλέον αλλαγές στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αλλά οποιαδήποτε αλλαγή θα απαιτούσε τροποποίηση συνθηκών, κάτι που πιθανόν να αντιμετωπίσει αντίσταση από την Ουγγαρία και άλλα κράτη μέλη.
Παράλληλα, η ΕΕ προχωρά σε στρατηγικές που παρακάμπτουν πιθανά βέτο σε ζητήματα ενέργειας, όπως η φάση κατάργησης εισαγωγής ρωσικών καυσίμων έως το 2027, παρά την αντίθεση Βουδαπέστης και Μπρατισλάβας. Οι χώρες αυτές έχουν ήδη δηλώσει ότι θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη για την ακύρωση του μέτρου.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η συστηματική παράκαμψη των βέτο μπορεί να δημιουργήσει μακροπρόθεσμα προβλήματα, καθώς το δικαίωμα βέτο θεωρείται «τελευταία γραμμή άμυνας» για κρίσιμα εθνικά συμφέροντα και εξασφαλίζει ισοτιμία μεταξύ μικρών και μεγάλων κρατών μελών.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ φαίνεται να κινείται προς ένα πολυ-ταχύτατο μοντέλο, επιδιώκοντας να διασφαλίσει τη στήριξη της Ουκρανίας και την επιτάχυνση αποφάσεων σε τομείς όπως η διεύρυνση της Ένωσης, χωρίς να μπλοκάρεται από την ομοφωνία που παραδοσιακά απαιτείται.