Η γήρανση του εργατικού δυναμικού και η αποφυγή της γενικής ιατρικής από τους πτυχιούχους είναι δύο από τις αιτίες
Κάθε χρόνο, χιλιάδες φοιτητές ξεκινούν και ολοκληρώνουν τις ιατρικές τους σπουδές στην Ευρώπη, ωστόσο οι ελλείψεις σε υγειονομικό προσωπικό εξακολουθούν να υφίστανται σε ολόκληρη την ήπειρο.
Το 2023, περισσότεροι από 66.000 γιατροί θα αποφοιτήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που αντιστοιχεί σε περίπου 15 πτυχιούχους ανά 100.000 κατοίκους, σύμφωνα με τη Eurostat - με τους αριθμούς να διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα.
Σε επίπεδο ευρωπαϊκής ηπείρου, συνολικά 13.720 γιατροί αποφοίτησαν στην Τουρκία, 10.186 στη Γερμανία και 9.795 στην Ιταλία - τοποθετώντας τις χώρες αυτές στις τρεις πρώτες θέσεις των "παραγωγών γιατρών".
Στο άλλο άκρο της κλίμακας, μόνο 31 γιατροί ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στο Μαυροβούνιο, 52 στην Ισλανδία και 144 στην Εσθονία.
Ένα μεγάλο ποσοστό των αποφοίτων στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Λετονία είναι ξένοι πολίτες που δεν μένουν πάντα στη χώρα μετά την ολοκλήρωση του πτυχίου τους, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), μετατρέποντας τις χώρες αυτές σε κόμβους εκπαίδευσης γιατρών και διευρύνοντας τις διαφορές στην περιοχή.
Ωστόσο, οι χώρες εργάζονται για την αντιστροφή αυτών των τάσεων. Η Ρουμανία, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), κατάφερε να μειώσει τη μετανάστευση γιατρών τα τελευταία δέκα χρόνια - από 1.500 γιατρούς που μετανάστευσαν το 2012 σε μόλις 461 το 2021 - κυρίως λόγω των καλύτερων αμοιβών, της κατάρτισης και των συνθηκών εργασίας στη χώρα.
"Η μετανάστευση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας είναι μια πραγματικότητα στον διασυνδεδεμένο και παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας και έχουμε τις λύσεις για να διασφαλίσουμε ότι θα λειτουργήσει για όλα τα μέρη. Οι χώρες μπορούν να μάθουν από τις εμπειρίες των άλλων", δήλωσε η Natasha Azzopardi-Muscat από τον ΠΟΥ Ευρώπης.
Η ίδια πρόσθεσε ότι αν οι χώρες αποτύχουν να υποστηρίξουν δίκαια τη μετακίνηση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, κινδυνεύουν να διευρύνουν τις ανισότητες στον τομέα της υγείας και να αφήσουν τα ήδη εύθραυστα συστήματα υγείας να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν.
Γιατί περισσότεροι πτυχιούχοι δεν σημαίνει αρκετούς γιατρούς
Παρά τον αυξανόμενο αριθμό αποφοίτων, η Ευρώπη αντιμετωπίζει αυξανόμενες ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η περιοχή αναμένεται να έχει έλλειψη 950.000 εργαζομένων στον τομέα της υγείας έως το 2030.
Σε πολλές χώρες, η κύρια ανησυχία σχετικά με την έλλειψη γιατρών ήταν η αυξανόμενη έλλειψη γενικών ιατρών (GP).
Ενώ ο συνολικός αριθμός των γιατρών έχει αυξηθεί στις περισσότερες χώρες, το ποσοστό των γενικών ιατρών δεν έχει αυξηθεί - σε όλες τις χώρες της ΕΕ, περίπου ένας στους πέντε γιατρούς είναι γενικός γιατρός.
"Οι πτυχιούχοι τώρα προτιμούν κατά κύριο λόγο να πηγαίνουν σε ειδικότητες με συγκεκριμένο προφίλ, όπως η δερματολογία ή η οφθαλμολογία, που θα τους προσφέρουν καλή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και ποιότητα ζωής", δήλωσε στο Euronews Health ο Tiago Villanueva, οικογενειακός γιατρός και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γενικών Ιατρών/Οικογενειακών Ιατρών.
Είπε ότι η λύση στο πρόβλημα αυτό δεν είναι να αυξηθεί η προσφορά πτυχιούχων ιατρικής ή να αυξηθεί ο αριθμός των θέσεων στην οικογενειακή ιατρική, αλλά να γίνει η ειδικότητα πιο ορατή, ελκυστική και δημοφιλής.
Ο Villanueva είπε επίσης ότι, από την εμπειρία του στην Πορτογαλία, υπάρχει "μια συμφόρηση μετά την ιατρική σχολή", επειδή η ικανότητα εκπαίδευσης επαγγελματιών σε μεταπτυχιακό επίπεδο δεν ανταποκρίνεται στη ζήτηση.
"Υπάρχει περιορισμένη ικανότητα για την εκπαίδευσή τους, επειδή εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα εκπαιδευτών (γιατροί πρόθυμοι να επιβλέπουν τους εκπαιδευόμενους) και πολλοί έχουν εγκαταλείψει τα δημόσια νοσοκομεία, όπου πραγματοποιείται η συντριπτική πλειονότητα της μεταπτυχιακής εκπαίδευσης στην Πορτογαλία", πρόσθεσε.
Πού βρίσκονται οι γιατροί;
Οι ελλείψεις πάντως δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένες σε όλη την Ευρώπη. Εξετάζοντας τους ασκούμενους γιατρούς, η Αυστρία κατέγραψε τον υψηλότερο αριθμό σε σχέση με τον πληθυσμό, με 551 ασκούμενους γιατρούς ανά 100.000 κατοίκους. Ακολουθούν η Ιταλία και η Κύπρος, με 535 η καθεμία.
Αντίθετα, η Φινλανδία ανέφερε τη χαμηλότερη αναλογία με μόλις 288 ασκούμενους γιατρούς ανά 100.000 κατοίκους.
Συγκρίνοντας τα έτη 2013 και 2023, ο αριθμός των πτυχιούχων ιατρικής αυξήθηκε σχεδόν σε όλες τις χώρες της ΕΕ - η Ολλανδία ήταν η μόνη χώρα όπου παρέμεινε αμετάβλητος.
Γήρανση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης
Ταυτόχρονα, το εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας γηράσκει επίσης. Σε πολλές χώρες, οι αποφάσεις των γιατρών να συνεχίσουν να εργάζονται πέραν της ηλικίας συνταξιοδότησης έχουν συμβάλει στην αποτροπή σοβαρότερων ελλείψεων προσωπικού, αλλά πολλά εθνικά συστήματα πρέπει να προετοιμαστούν για το πότε θα συνταξιοδοτηθούν αυτοί οι επαγγελματίες.
Το 2023, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, σχεδόν το ένα τρίτο των γιατρών σε όλες τις χώρες της ΕΕ θα είναι ηλικίας άνω των 55 ετών.
Οι νεότεροι γιατροί βρίσκονται στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, τη Φινλανδία και τη Ρουμανία.
"Οι χώρες με μεγάλο ποσοστό γιατρών ηλικίας άνω των 55 ετών θα πρέπει να εκπαιδεύσουν επαρκή αριθμό νέων γιατρών για να αντικαταστήσουν όσους συνταξιοδοτούνται την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με την έκθεση Health at a Glance 2025 του ΟΟΣΑ.
Πρόσθεσε ότι θα πρέπει επίσης να εφαρμόσουν ταυτόχρονα πολιτικές "για να ενθαρρύνουν τους σημερινούς γιατρούς που είναι πρόθυμοι και ικανοί να συνεχίσουν να εργάζονται μετά την κανονική ηλικία συνταξιοδότησης".