Η Τράπεζα της Ιαπωνίας ανέβασε τα επιτόκια στο υψηλότερο επίπεδο 30ετίας. Η κίνηση εντείνει φόβους για άνοδο αποδόσεων, σύσφιξη και επαναπατρισμό κεφαλαίων.
Η ιστορική στροφή της Τράπεζας της Ιαπωνίας μακριά από την υπερχαλαρή νομισματική πολιτική βρίσκεται πλέον σε πλήρη εξέλιξη, και σημάδια έντασης αρχίζουν να εμφανίζονται στις παγκόσμιες αγορές ομολόγων.
Στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αύξησε το βασικό βραχυπρόθεσμο επιτόκιο πολιτικής κατά 25 μονάδες βάσης, στο 0,75%, το υψηλότερο επίπεδο από το 1995.
Αν και η ίδια η απόφαση ήταν σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενη, ο τόνος που τη συνόδευσε δεν ήταν.
Ο διοικητής Καζούο Ουέντα κινήθηκε προς μια πιο επιθετική στάση, υπογραμμίζοντας ότι η εποχή των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων στην Ιαπωνία οδεύει προς το τέλος της και ότι οι επιπτώσεις μπορεί να ξεπεράσουν κατά πολύ το Τόκιο.
Στροφή σε πιο επιθετική γραμμή από την Τράπεζα της Ιαπωνίας
Στην ανακοίνωση πολιτικής της, η Τράπεζα της Ιαπωνίας τόνισε ότι «τα πραγματικά επιτόκια αναμένεται να παραμείνουν σημαντικά αρνητικά» και ότι οι χαλαρές χρηματοπιστωτικές συνθήκες θα εξακολουθήσουν να στηρίζουν την οικονομική δραστηριότητα.
Παράλληλα, επανέλαβε ότι, εφόσον επιβεβαιωθεί η προοπτική ανάπτυξης και πληθωρισμού που περιγράφεται στην Έκθεση Προοπτικών του Οκτωβρίου, η Τράπεζα θα «συνεχίσει να αυξάνει το επιτόκιο πολιτικής και να προσαρμόζει τον βαθμό νομισματικής χαλάρωσης».
Ο Ουέντα ενίσχυσε το μήνυμα στη συνέντευξη Τύπου, προειδοποιώντας ότι η καθυστέρηση της προσαρμογής θα μπορούσε τελικά να απαιτήσει πιο έντονες αυξήσεις επιτοκίων. Επεσήμανε επίσης ότι οι προηγούμενες αυξήσεις δεν έχουν ακόμη ασκήσει ουσιαστική επίδραση σύσφιξης και τόνισε ότι τα επιτόκια πολιτικής απέχουν ακόμη από το χαμηλότερο όριο της εκτίμησης της Τράπεζας για το ουδέτερο επίπεδο.
Συνολικά, το μήνυμα ήταν σαφές: η Τράπεζα της Ιαπωνίας βρίσκεται αποφασιστικά σε τροχιά αυξήσεων.
«Πραγματικά ιστορικό»: οι αναλυτές σχολιάζουν
«Η Τράπεζα της Ιαπωνίας προχώρησε σε επιθετική αύξηση», είπε ο Ντάριους Κοβαλτσίκ, αναλυτής στη BBVA, επισημαίνοντας τη σαφή δέσμευση για περαιτέρω ομαλοποίηση.
«Ξέρω ότι είναι μόλις τρία τέταρτα της ποσοστιαίας μονάδας, αλλά είναι πραγματικά ιστορικό», είπε ο Μπαρτ Γουακαμπαγιάσι, διευθυντής υποκαταστήματος της State Street στο Τόκιο. «Δεν έχουμε βρεθεί σε αυτό το επίπεδο εδώ και τρεις δεκαετίες, οπότε θεωρώ ότι πρόκειται για σημαντική κίνηση».
Ο επικεφαλής οικονομολόγος για την Ιαπωνία στη Goldman Sachs, Ακίρα Οτάνι, προειδοποίησε ότι αυτό δεν είναι το τέλος των αυξήσεων επιτοκίων από την Τράπεζα της Ιαπωνίας και ότι η απόφαση ενισχύει μια σταδιακή αλλά επίμονη τάση για αυξήσεις.
Γιατί έχει τόσο μεγάλη σημασία πέρα από την Ιαπωνία;
Η απάντηση βρίσκεται στον δυσανάλογα μεγάλο ρόλο της χώρας στις παγκόσμιες αγορές ομολόγων.
Η Ιαπωνία παραμένει ο μεγαλύτερος καθαρός πιστωτής παγκοσμίως, με καθαρή διεθνή επενδυτική θέση περίπου 3,66 τρισ. δολάρια (3,12 τρισ. ευρώ) τον Σεπτέμβριο του 2025.
Εδώ και χρόνια, τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια της Ιαπωνίας ενθάρρυναν τις εκροές κεφαλαίων. Θεσμικοί επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες, έχουν διοχετεύσει τρισεκατομμύρια στις ξένες αγορές ομολόγων, ιδίως στα αμερικανικά ομόλογα του Δημοσίου (US Treasuries) και στο ευρωπαϊκό δημόσιο χρέος.
Όμως, καθώς οι εγχώριες αποδόσεις ομολόγων αυξάνονται, έστω και οριακά, αυτό το κίνητρο υποχωρεί. Το αποτέλεσμα είναι μια πιθανή μείωση των αγορών ξένων ομολόγων, αυτό που πολλοί οικονομολόγοι αποκαλούν «επαναπατρισμό» κεφαλαίων από την Ιαπωνία.
Όταν οι εγχώριες αποδόσεις είναι χαμηλές, οι Ιάπωνες θεσμικοί επενδυτές αναζητούν καλύτερες αποδόσεις στο εξωτερικό, συχνά σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα, ευρωπαϊκά ομόλογα ή χρέος αναδυόμενων αγορών.
Καθώς όμως οι ιαπωνικές αποδόσεις αυξάνονται, το κίνητρο ασθενεί. Ακόμη και μικρές μεταβολές στις σχετικές αποδόσεις μπορούν να αλλάξουν τις κατανομές χαρτοφυλακίου στο περιθώριο, αυξάνοντας τον κίνδυνο επαναπατρισμού κεφαλαίων σε ιαπωνικά περιουσιακά στοιχεία.
Αυτή η δυναμική είναι ήδη ορατή στη συρρίκνωση των διαφορών αποδόσεων.
Το χάσμα μεταξύ της απόδοσης των 10ετών αμερικανικών κρατικών ομολόγων και των ιαπωνικών κρατικών ομολόγων έχει μειωθεί στις 2,12 ποσοστιαίες μονάδες, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2022.
Η διαφορά μεταξύ των 10ετών Bunds και των JGBs έχει επίσης υποχωρήσει στις 0,85 ποσοστιαίες μονάδες, το χαμηλότερο επίπεδο εδώ και πάνω από τρία χρόνια.
Καθώς αυτές οι διαφορές συμπιέζονται, οι Ιάπωνες επενδυτές μπορεί να αρχίσουν να επανακατευθύνουν κεφάλαια στην εγχώρια αγορά, αφήνοντας τις διεθνείς αγορές ομολόγων να απορροφήσουν το κενό.
Ρωγμές στις παγκόσμιες αποδόσεις
Οι αγορές ομολόγων έχουν ήδη αρχίσει να αντιδρούν. Η απόδοση του 30ετούς γερμανικού ομολόγου εκτοξεύθηκε στο 3,51% την Παρασκευή που ακολούθησε την απόφαση της Τράπεζας της Ιαπωνίας, στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2011.
Μια τέτοια κίνηση στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, που συχνά θεωρείται η δημοσιονομική άγκυρα του κόσμου, αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι.
Ο κίνδυνος δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Η άνοδος των ιαπωνικών αποδόσεων απειλεί να ανατρέψει τις παγκόσμιες ροές επενδύσεων, ιδίως μέσω της εκκαθάρισης του carry trade στο γεν.
Με τα εξαιρετικά χαμηλά ιαπωνικά επιτόκια να προσφέρουν φθηνή χρηματοδότηση, οι επενδυτές χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια το γεν για να χρηματοδοτούν θέσεις σε υψηλότερης απόδοσης περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό. Αυτή η στρατηγική, που λειτούργησε καλά επί δεκαετίες, βρίσκεται πλέον υπό πίεση.
Καθώς τα ιαπωνικά επιτόκια αυξάνονται, το πλεονέκτημα του δανεισμού σε γεν γίνεται λιγότερο ελκυστικό για τους διεθνείς επενδυτές.
Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι ένα κύμα απομόχλευσης στις παγκόσμιες αγορές πιστώσεων και μετοχών, προκαλώντας μια άτακτη άνοδο των αποδόσεων.
Παρότι ο ρυθμός των αυξήσεων επιτοκίων πιθανότατα θα παραμείνει σταδιακός, η κατεύθυνση είναι σαφής. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας δεν είναι πλέον το μόνιμο «περιστέρι» του ανεπτυγμένου κόσμου.
Για τους επενδυτές, το μήνυμα είναι απλό και ολοένα πιο δύσκολο να αγνοηθεί: η Ιαπωνία μετράει ξανά.